historia i ja: Katyń

Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Katyń. Pokaż wszystkie posty

sobota, kwietnia 26, 2025

Spotkanie z Pegazem - 220 - Władysław Sebała "Żołnierz nieznany"

Kwiecień 1940 r. Mrok dwóch okupacji. Granica ustanowiona 28 IX 1939 r. przekreśliła raz na zawsze istnienie II Rzeczypospolitej. W obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie czekało na swój los dziesiątki tysięcy polskich oficerów wojska, policji, straży granicznej. Gro to byli oficerowie rezerwy, a zatem inteligencja na czas wojny zmobilizowana do wojska, m. in. urzędnicy, przemysłowcy, prawnicy, pisarze, poeci, wykładowcy akademiccy, nauczyciele. Inteligencja odbudowywanej z takim mozołem Polski. Dla kremlowskich katów to doskonała okazja, aby odrąbać trzon od podstawy, pozbawić naród wolny duchem ludzi, którzy mogli w przyszłości być ich sternikami, opoką, wsparciem, autorytetami. Nie dano im szansy. Przemyślana polityka pchała ich ku dołom śmierci. Strzał w potylicę był końcem. A potem piach, wapno. Żadnych grobów czy modlitwy. Nikt nie zaśpiewał "Salve Regina". Pośród zamordowanych i ciśniętych w dół w Piatichatkach koło Charkowa znalazł się poeta podporucznik Władysław Sebyła (1902-1940).

Władysław Sebała - domena publiczna

Krótko o poecie: powstaniec śląski, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, członek grupy literackiej "Kwadryga", pracownik Polskiego Radia, oficer rezerwy 13 Pułku Piechoty, w czasie kampanii polskiej 1939 r. walczył o polski Lwów, po kapitulacji w niewoli sowieckiej. Tyle nam wystarczy? Wiem, że to tylko łupinki z życiorysu. Pośmiertnie awansowano go na porucznika.

Nie jestem w posiadaniu żadnego tomiku poezji (pierwszy po II wojnie światowej ukazał się dopiero w 1956 r.). Jeszcze kilka dni temu nawet nie wiedziałem o tym istnieniu, a tym bardziej o tej poetyckiej twórczości. To skutek słuchania 2 Programu Polskiego Radia po godzinie 6, kiedy zmuszony jestem dotrzeć do pracy na pierwszą lekcję o 7,10. Audycja nazywa się "Wiersz na dzień dobry"? I wtedy usłyszałem o Władysławie Sebale (dobrze odmieniam?). Z pomocą przychodzi mi Internet [1]

Postanowiłem wybrać wiersz "Żołnierz nieznany". Chyba stosowny co do pory i okoliczności. Wsłuchajmy się w te strofy. Warto.

"ŻOŁNIERZ NIEZNANY"

Pękł wystrzał honorowy

I huk ostatni plusnął w powietrze kamieniem.

Dostojnicy odkryli łysiejące głowy

Zapadło milczenie.

Sekunda - dwie - trzy - cztery -

Milczeć i stać! Do cholery!

Tramwaje! auta! stać! psiakrew!

Tu - dziś - się honoruje krew - przelana krew!

Sekund pięć - siedem - osiem - dwanaście...

Szept, jak świecę, zdmuchnijcie, zgaście...

Nad tłumem cisza nieba osiadła straszliwie...

Chłop w zbitej gęstwinie stanął, na boki się kiwa,

I myśli - czemu wszystko milczy jak zaklęte?

Czemu sześćdziesiąt sekund zrobiło się święte?

A cisza krzyczy hukiem sześćdziesięciu sekund,

Ile - po czterech latach - człowieka - zostało - w człowieku.

Sekund dwadzieścia - trzydzieści - czterdzieści -

Wiatr flagami na dachach szeleści...

Huk milczenia obudził żołnierza:

Nastawił dziurę w czaszce, wybitą przez granat.

Słucha, jak cisza grudą o trumnę uderza,

Jak skowronki nad polem pośpiewują z rana,

Jak ziemia dyszy zwolna westchnieniem głębokiem...

Pięćdziesiąt dziewięć, sześćdziesiąt - Huk!

Ulewa ćwików lunęła na bruk.

I piechota ruszyła z miejsca - wolnym krokiem. [2]

Nie wiem czy kiedykolwiek wrócę do wierszy Władysława Sebały. Może to tylko ten raz jeden i nigdy więcej? Nie wiem. Warto dodać, że w 1938 r. twórczość poety uhonorowano Złotym Wawrzynem Akademickim.

85-ta rocznica mordów NKWD na polskich oficerach jest smutną okazją, aby przypomnieć, że w masowych grobach legli wybitni synowie ziemi polskiej. Ten kat ludobójstwa nigdy nie został ukarany. Niech te duchy przeszłości krzyczą do nas współczesnych o pamięć i jeśli ktoś ma potrzebę modlitwę... Zostawiam tu jeszcze fragment wiersza "Ojcze nasz":

Morzem pamięci płynę, mgłą,

mijający wyspy sny i jawy,

nieznany wkoło kipi głąb

i niezbadany cel wyprawy. [3]

Strony [data dostępu: 8 IV 2025] :

[1] Władysław Sebyła – Wikipedia, wolna encyklopedia

[2] Żołnierz nieznany – Władysław Sebyła – poezja.org

[3] Ojcze nasz – Władysław Sebyła – poezja.org

sobota, maja 11, 2024

Mój Broniewski - XV - Powroty...

Piękny jest tętent wiersza,

którym cwałujesz tutaj,

chwilo, godzino złowieszcza

wieczności mojej zatrutej.

[...]

Lecieć? Pieśni człowieczej

trzeba krwi i powietrza...

Gorzki jest smak tej cieczy.

Głuchy jest tętent wiersza. [1]

Po bez mała czterech latach wracam do cyklu "Mój Broniewski". Sposobność, aby to robić jest ważna: 80-ta rocznica bitwy o Monte Cassino. Nie będę opisywał tułaczego losu żołnierza-poety. Zrobiłem to już wcześniej. Można to i owo poczytać. Postanowiłem zerknąć do dwóch tomów poezji: "Bagnet na broń" (1943 r.) [2] oraz "Drzewo rozpaczające" (1945 r.) [3]. Przewrotnie jednak zacząłem od strof "Powrotu do wierszy", jaki ukazał się w 1932 r., pt. "Troska i pieśń". Ze swej strony odcinek XV cyklu nazwałem "Powroty". Nie ma takiego wiersza w posiadanym przeze mnie zbiorze. Może nigdy taki nie powstał?

Władysław Broniewski - oficer II Korpusu Polskiego

czwartek, lipca 29, 2021

Przeczytania... (407) Andrzej Chwalba i Wojciech Harpula "Polska-Rosja. Historia obsesji, obsesja historii (Wydawnictwo Literackie)

"Ceniony historyk Andrzej Chwalba i publicysta Wojciech Harpula [...] tym razem prześwietlają polskie stosunki z «niewygodnym» sąsiadem. Zadają pytania o historię i dynamikę relacji polsko-rosyjskich, o decydujące procesy i kluczowe momenty, które zaważyły na losach obu państw: wojny z Moskwą za Batorego, zajęcie Moskwy w 1610 roku, rozbiory i powstania czy może powojenna instalacja komunistów w Polsce" - czytamy na okładce książki,. którą zawdzięczamy Wydawnictwu Literackiemu. Zatem publicysta siada na wprost historyka rodem z Uniwersytetu Jagiellońskiego i mamy z tego książkę: "Polska-Rosja. Historia obsesji, obsesja historii".

środa, kwietnia 15, 2020

Katyńskie memento... - stacja VI

„Groby, groby. Przepaść na trupy. Rozkład. (...) Aby obraz owej katyńskiej wizyty był pełny, dodam, że nie byłem pytany, czy chcę jechać...

* * *

wtorek, kwietnia 14, 2020

Katyńskie memento... - stacja V

„Groby, groby. Przepaść na trupy. Rozkład. (...) Aby obraz owej katyńskiej wizyty był pełny, dodam, że nie byłem pytany, czy chcę jechać...

* * *

piątek, kwietnia 10, 2020

Warszawa - 10 IV 2010 r. - sobota

...i jeszcze jedno przypomnienie: moje pisania z 9 kwietnia 2013 r. Usunąłem nadmiar zdjęć. Nie wprowadzałem żadnych korekt, ani zmian. Smutne, że to porażające wydarzenie, ta tragiczna rocznica stała się przedmiotem manipulacji, pomówień i wrogości.

* * *

Z pamiętną sobotą 10 kwietnia 2010 r. jest chyba tak samo, jak z 22 listopada 1963 r. dla Amerykanów, kiedy zamordowano Johna F. Kennedyego. Każdy kto pamięta tamten dzień wie, gdzie wiadomość go zastała? W jednym i drugim przypadku nieubłagany los historii zakończył życie Głowy Państwa.
Oto mój obraz tamtego wstrząsającego dnia! Pierwszych godzin po rozejściu się po kraju hiobowej wieści, że pod Smoleńskiem rozbił się samolot z 96 osobami na pokładzie. Wśród zabitych znalazł się m. in. prezydent Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Lech A. Kaczyński z małżonką Marią.

poniedziałek, kwietnia 06, 2020

Katyńskie memento... - stacja IV

„Groby, groby. Przepaść na trupy. Rozkład. (...) Aby obraz owej katyńskiej wizyty był pełny, dodam, że nie byłem pytany, czy chcę jechać...

* * *

sobota, kwietnia 04, 2020

Katyńskie memento... - stacja III

„Groby, groby. Przepaść na trupy. Rozkład. (...) Aby obraz owej katyńskiej wizyty był pełny, dodam, że nie byłem pytany, czy chcę jechać...

* * *

"Kruk Wacław, por., 1906 (LZK), bez nazwiska, rysunek ołówkowy z napisem «Kozielsk», dzienniczek, naramienniki bez dystynkcji, medalik (AM 424), wspomniany wyżej rysunek ołówkowy zawarty w dzienniczku, nosi podpis: «Kruk Wacław - Kozielsk 1940»" - taką informację znajdziemy na liście ofiar i zaginionych, która mogliśmy wreszcie poznać w 1989 r.* Wcześniej było to niemożliwe. Swój egzemplarz dostałem od śp. wujka Telesfora Poźniaka na Wielkanoc 1990 r. Kolejny przykład wujowskiej edukacji siostrzeńca.

Porucznik Wacław Kruk(1906-1940) oskarżał zza grobu swoich oprawców. To m. in. jemu zawdzięczamy, że historia pisana w lesie katyńskim nie jest bezimienna. Znamy dokładnie datę śmierci. Krótki pamiętnik, to raptem dwie strony, dwa zapisy z dwóch ostatnich dni życia: 8 i 9 kwietnia 1940 r. Przytaczany fragment powstał na kilka chwil przed śmiertelnym strzałem w potylicę: "Jest godzina 14.30. Zajeżdżamy do Smoleńska. Na razie stoimy na dworcu [w] większych młodorosyjskich [miastach] stacja olbrzym, tor dworcowa tow[arowego] ciągnie się na przestrzeni kilku kilometrów. Jednak jesteśmy w smoleńsku. Jest to wieczór, minęliśmy Smoleńsk, dojechaliśmy do stacji Gniezdowo. Wygląda tak jakbyśmy mieli tu wysiadać bo kręci się wielu wojskowych. W każdym razie dotychczas nie dali nam nic dosłownie do jedzenia. Od wczorajszego śniadania żyjemy porcją chleba i skromna dawką wody"**.

Ale porucznik Wacław Kruk zostawił nam jeszcze jeden niezwykły ślad:

Modlę się Panie za kraj, który w męce

I krwi serdecznej pławi się zalewie

Modle się za naród co żyje w udręce

Za niegasnące otuchy zarzewie

W piersiach co wierzą w Ojczyzny powstanie

Modlę się Panie.

Modlę się Panie, a modli się ze mną

Won pobojowisk i młodej krwi strugi

Modli się mogił i krzyży rząd długi

I konających jęki co w noc ciemną

Ku Tobie wznoszą o wolność błaganie

Modlę się Panie.

Modlą się Panie stratowane zboża

Modlą bombami zaorane pola

Modli samotna opuszczona rola

I kraj ten cały od morza do morza,

W którym rąk wkrótce do pracy nie stanie

modlę się Panie.

Modlą się Panie gruzy miast i zgliszcza,

Wsi popalonych sterczące kominy

Szczątki kościołów, samotne ruiny,

Świadkowie strasznych scen smutne dworzyszcza

O łaskę Twoją i zmiłowanie

Modlę się Panie.

Modli sie Panie polska ziemia wszystka

Jej wszystkie dawne i nowe kurhany

I całe morze łez i krwi przelanej

Lasy i pola i łąki i rżyska

O wyzwolenie i zmartwychpowstanie

Modle się Panie.

Modla się Panie a ja razem z nimi

U stóp Twoich kajam się w prochu i pyle

Byś skrócić zechciał wyczekiwań chwile

I by nie były modły daremnymi

O łaskę Twoją i próśb wysłuchanie

modlę się Panie.

Tak, wiersz. "Obóz jeniecki Kozielsk". Z zapisu zamieszczonego na liście ofiar nie ma wzmianki o wierszu. Znalazłem go w książce A. K. Kunerta***. I cytuję. Gdyby to ode mnie zależało, to nazwałbym te strofy "Modlitwą kozielską". Nie wiem czy porucznik Wacław Kruk zostawił żonę i dzieci. Wiem jedno: winniśmy mu pamięć, stał się jedną z ofiar stalinowskiego, sowieckiego terroru. Ufam, że w czas tej ciężkiej rocznicy nikt nie będzie nam wmawiał, że bracia Moskale brali odwet za los jeńców z 1920 r. Bylibyśmy świadkami kolejnej podłości w wykonaniu Kremla i Putina. Zobaczymy.

______________________________________
* Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielski,Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1989, s. 89
** Pamiętniki znalezione w Katyniu, Editions Spotkania, Paris-Warszawa 1990, s. 60
*** cytat za Kunert A. K, Katyń. Ocalona pamięć, Świat Książki, Warszawa 2010, s. 126-127

czwartek, kwietnia 02, 2020

Katyńske memento... - stacja II

„Groby, groby. Przepaść na trupy. Rozkład. (...) Aby obraz owej katyńskiej wizyty był pełny, dodam, że nie byłem pytany, czy chcę jechać...

* * *

wtorek, marca 31, 2020

Katyńske memento... - stacja I

„Groby, groby. Przepaść na trupy. Rozkład. (...) Aby obraz owej katyńskiej wizyty był pełny, dodam, że nie byłem pytany, czy chcę jechać...

...Na drugi dzień wieczorem byliśmy na pożegnalnej kolacji u dowodzącego frontem. Pozory zupełnej normy. Elegancko, skromnie, ale jaki w tym poziom! Generał wzniósł toast, «aby w tym tragicznym dla Polaków miejscu otwarły się ich oczy na fakt, że nieubłagane prawo historii nakazuje im iść we wspólnym froncie europejskim». Odpowiedziałem, że nikt spośród społeczeństwa polskiego nie uczynił mnie delegatem, że dzieli nas takie morze łez, że nie wiem, czy wystarczy tego zwału trupów poległych z sowieckiej ręki, aby je – tamto morze – zasypać” - każdą stację będę zaczynał tym samym cytatem. Z "Kolumbów rocznik '20" Romana Bratnego. "Nie ma godniejszego autora?" - zacietrzewi się jedynie sprawiedliwy i prawy obywatel. Są. Jest ich sporo. Ale to moja premedytacja. Uświadomienie tym, którzy wciąż są zdania, że za komuny nie można było pisnąć o Katyniu. Ja dodam od siebie: należało to zrobić umiejętnie! "Umiejętnie?" - w gniewny łuk wyginają się brwi jedynie sprawiedliwego i prawego obywatela. Tak, "Zbrodni katyńskiej w świetle dokumentów" z przedmową W. Andersa przynieść do szkoły nie mogłem, ale lekturę czasu mej matury mogłem cytować do woli. Nie będąc atakowanym, że jestem chodząca prowokacją i szarą reakcją (autentyczne cytaty z mej belferiny, która tak mnie określała).

środa, stycznia 01, 2020

2020

Mamy zatem 2020 r.

Wkroczyliśmy w latach 20-ste XXI w. Szalone, jak te w XX? Trudno orzec. Jedno jest pewne, to będzie przełomowa dekada. Pod wieloma względami. Bez względu na reformy przyjdzie czas na emeryturę, skończy się 60. lat, Wnuki powędrują do szkół, jedni ludzie bezpowrotnie odejdą i przyjdą kolejni. Za kilka miesięcy czekają nas wybory prezydenckie. Trzeba mądrze wybrać. Nie może być tak, że strażnik Konstytucji jest jej łamaczem. Trudne wybory i decyzje.

czwartek, marca 22, 2018

Przeczytania... (256) Henryk Grynberg "Uchodźcy" (Wydawnictwo Czarne)

"Ja myślałem, że Polański - typowy krakowski cwaniak i szwicer - jest antysemitą i trzymałem się od niego z daleka" - błąd. Tak sam o sobie wspomina Henryk Grynberg. Obiecałem i sięgam po kolejną książkę, jaką czytam dzięki Wydawnictwu Czarne. Tym razem "Uchodźcy". Wspaniała lektura na marzec, kiedy tyle słyszmy o 1968 roku i jego konsekwencjach. Szczególnie tych, jakie uderzyły w polskich Żydów. "Studenci łódzkiej szkoły filmowej naśmiewali się z Żydów i wymyślali jeden drugiemu «ty Żydzie!». Dla żartu, dla sztuki, ale z okiem w stronę antysemitów: jakie to my równe chłopaki, no nie! Tak zmyłkowo, że nikt nie miał pewności,co naprawdę jest grane, ale antysemici mieli niewątpliwie ubaw" - ciekawy obrazek środowiskowy. Tym bardziej, że H. Grynberg opisuje również wizytę wielkiej hollywoodzkiej Gwiazdy, Kirka Douglasa - jak to ci sami studenci hołubili pamiętnego Spartakusa. "Padali przed nim na twarz, nie wiedząc, że ten arcykowboj to Żyd i w dodatku taki, który to lubi. Ja też bym nie wiedział, gdyby nie przyszedł w Warszawie do naszego Teatru Żydowskiego - co starannie przemilczała prasa".

środa, stycznia 03, 2018

Przeczytania... (244) Nikołaj Iwanow "Komunizm po polsku. Historia komunizacji Polski widziana z Kremla" (Wydawnictwo Literackie)

"Jednym z podstawowych zadań, jakie sobie postawiłem przy pisaniu książki, było także naświetlenie polskiemu czytelnikowi tych problemów sowietyzacji, których dotychczas nie zauważała lub pomijała historiografia polska, a które miały spory wpływ na charakter powstającego po wojnie totalitarnego państwa polskiego" - i ja z takim przekonaniem (tj. spojrzeniem na zagadnienie komunizacji via Mocква) sięgnąłem po książkę Nikołaja Iwanowa. Autor jest profesorem doktorem habilitowanym, który od lat pracuje m. in. na Uniwersytecie Opolskim. Z biogramu na okładce przepisuję jedno, zaskakujące mnie zdanie: "Były rosyjski dysydent, w latach 1981-1989 jedyny obywatel sowiecki aktywnie działający w podziemnej Solidarności, pracownik Radia Wolna Europa". "Komunizm po polsku. Historia komunizacji Polski widziana z Kremla", która czytam dzięki staraniom Wydawnictwa Literackiego, to dla mnie pierwszy kontakt z Autorem.

środa, listopada 25, 2015

Przeczytania (88) Anuradha Bhattacharjee "Druga Ojczyzna. Polskie dzieci tułacze w Indiach" (Wydawnictwo POZNAŃSKIE)

"Pamiętaj, Niusiek, że musisz się uczyć, a zwłaszcza angielskiego. nigdy nie wiadomo, co przyniesie przyszłość, więc jeśli masz okazję, ucz się. Tadek" - powiecie: banalnie zaczynam. O! wychodzi z niego belfer. Tylko: ucz się, ucz się itd.? Tylko, że te zdania nabierają innego wymiaru, jeśli dotrze do nas, że pisano je w Szkole St. Mary's High School w Abu, to Zachodnie Indie. A rok 1943 (dokładnie 28 sierpnia)! Tak, oto przed nami książka niezwykła. Kiedy czytam imię i nazwisko autorki "Anuradha Bhattacharjee" myślę, że zaraz w pokoju pojawi się jakiś hinduski maharadża, może na swej trąbie zawyje indyjski słoń? Nic takiego nie nastąpi. Bo to nie opowieść rodem z Tadź Mahal / ताज महल. O nie. Anuradha Bhattacharjee jest autorką książki "Druga Ojczyzna. Polskie dzieci tułacze w Indiach" (Wydawnictwa Poznańskiego) w tłumaczeniu Krzysztofa Mazurka. I jest podtytuł (?): "i pamiętnik Franka Herzoga". To obowiązkowa lektura dla każdego komu bliski jest "tułaczy los" naszego Narodu. Jako wnuk wileńskich Kresów, krewny tych, których antypolska polityka okupanta sowieckiego skazała na syberyjską poniewierkę musiałem do tej książki dotrzeć. I mówić o niej. Nawet, jeśli nie znajdowałem uznania lub odbioru? Bo kogo TO jeszcze dziś obchodzi? Należy się jednak obawiać, że coraz mniej naszych Rodaków. Czy tak powinno być?

sobota, kwietnia 13, 2013

K A T Y Ń

„...Groby, groby. Przepaść na trupy. Rozkład. (...) Aby obraz owej katyńskiej wizyty był pełny, dodam, że nie byłem pytany, czy chcę jechać...

...Na drugi dzień wieczorem byliśmy na pożegnalnej kolacji u dowodzącego frontem. Pozory zupełnej normy. Elegancko, skromnie, ale jaki w tym poziom! Generał wzniósł toast, „aby w tym tragicznym dla Polaków miejscu otwarły się ich oczy na fakt, że nieubłagane prawo historii nakazuje im iść we wspólnym froncie europejskim”. Odpowiedziałem, że nikt spośród społeczeństwa polskiego nie uczynił mnie delegatem, że dzieli nas takie morze łez, że nie wiem, czy wystarczy tego zwału trupów poległych z sowieckiej ręki, aby je – tamto morze – zasypać”.

Wiem, to dość długi cytat, ale muszę jeszcze dopisać jedną scenę. Niech mi będzie darowane:

„- ...sądzi pan, że jednak Goetel ma tu rację?

- Z czym?

- No, z tym Katyniem.

(...)

- Drogi panie (...) wiem, o czym pan myśli. Moralnie obie strony są tu równouprawnione, ale w tym wypadku tylko Wschód jest obciążony praktycznie. Mogliby to zrobić Niemcy, ale zrobili oni...”