historia i ja: rozbiory

Pokazywanie postów oznaczonych etykietą rozbiory. Pokaż wszystkie posty

środa, listopada 13, 2024

Polonia Restituta - XXXI - Zygmunt Krasiński "O morze wieków! Na każdej twej fali..."

Drugi ordynat opinogórski, syn napoleońskiego, a potem carskiego generała Wincentego, stawiany w rzędzie Wieszczów narodowych. I nie czarujmy się coraz bardziej popadający w zapomnienie: Zygmunt hrabia Krasiński (1812-1859). Ja również nie należę do grona entuzjastów tego pióra czy nawet tej biografii. N i g d y Poeta nie był bohaterem moich tu pisań. W ż a d n y m cyklu. Stosownie byłoby pisać o nim w "Spotkaniu z Pegazem", aliści doszedłem do wniosku, że 11 listopada, tak ważne dla wielu z nas Święto, to odpowiednia pora, aby coś zacytować z tej twórczości.

Zygmunt Krasiński - fotografia Karola Beyera - domena publiczna

poniedziałek, listopada 04, 2024

Spotkanie z Pegazem - 215 - Rajmund Korsak "Nagrobek jenerała Jasińskiego, na Pradze poległego 1794 roku"

"Najdłużej stawiał opór Jasiński, który skupił wokół siebie resztkę obrońców. Walczono tu na bagnety i nie dawano pardonu. Zginął trwając do końca generał Jasiński. W czasie gdy toczyła się walka o Zwierzyniec, straszny huk targnął powietrzem tłumiąc zgiełk bitewny: w powietrze wyleciała prochownia polska na Pradze, naładowana zapasami prochu i amunicji" - tak prof. Andrzej Zahorski napisał o śmierci jednego z bohaterów insurekcji kościuszkowskiej, generała Jakuba Jasińskiego (1761-1794). Niestety nie miał ci on szczęścia do pióra tej miary, co Konstanty Julian Ordon czy Emilia Plater(-ówna), których śmierć (jak wiemy w przypadku tego pierwszego przedwcześnie ogłoszona) opiewał sam Adam Mickiewicz. Nam musi wystarczyć wiersz Rajmunda Korsaka (1767-1817), choć o Wieszczu z Zaosia jeszcze wzmianka się tu znajdzie.

Rajmund Korsak (1767-1817) - domena publiczna

czwartek, maja 02, 2024

...na 233-cią rocznicę ogłoszenia Konstytucji 3 maja - 3 V 1791 r.

"Weźmiesz ślepego przewodnika czy głupiego doradcę - efekt ten sam" - Isokrates (436-338 p.n.e.). A ten, co tu robi?! - z niedowierzaniem spogląda któś na motto ku czci majowej Konstytucji. A mi się od razu skojarzyła myśl wielkiego attyckiego mówcy z tym, co w XVIII w. wieku napisał biskup wśród poetów i poeta wśród biskupów, Ignacy Krasicki (1735-1801). Tak, przy okazji powinniśmy chyba napisać "prymas", bo taką dzierżył w Kościele władzę, kiedy umierał w Berlinie 14 marca 1801 r. Skojarzenie miałem z jedną z bajek Wielkiego Poety: "Kulawy i ślepy". Uważam, że kolejne rocznicowanie 3 maja 1791 r., to słuszna okazja, aby przypomnieć, dać tu, odsłonić kilka rymujących się strof. Nie sądzę, aby ktoś rozsądny obruszał się, że może lepiej byłoby to przesunąć na 1 czerwca, bo wtedy Dzień Dziecka. Wiadoma to, jak mniemam, sprawa, że tych bajek nie drukowano ku ucieszy ówczesnych milusińskich, że były oddźwiękiem na ówczesną rujnującą Rzeczpospolitą Obojga Narodów sytuację.

Per Krafft zw. starszym - portret biskupa I. Krasickiego - domena publiczna

środa, maja 03, 2023

Myśli wygrzebane - 135 - Hugo Kołłątaj

"Wymowa ludzi na urzędach zostających jest zawsze świadectwem ich czucia i pojmowania; daremnie im przypisywać będziemy przenikliwość rozumu, zręczność w politycznych obrotach, jeżeli przeciw nim okażą się świadectwa w ich własnych dziełach, jak płytko pojmowali rzeczy, o których z urzędu winni byli mówić" - nie sądzę, aby współcześnie rządzący wynosili jakieś nauk z tego, co nam zostawiło oświecenie. Cały dzisiejszy dzień będą mieli gęby pełne Ojczyzny, Narodu, patriotyzmu, pochwały wieków minionych. Co z tego? Skoro wbici w pychę i ignorancję nie dopuszczają do siebie głosu rozsądku, głosu który bije na alarm, że źle się dzieje w Rzeczypospolitej. Zdemolowano wartości, które zapisano w konstytucji 3 maja, jak trójpodział władzy! Tragiczne, bo mieniący się jedynie sprawiedliwymi i jedynie prawymi (nieomal na całym globie) brną swą destrukcją i mnożą smutne skutki rozkładu...

poniedziałek, stycznia 09, 2023

Damy z portretu - część 2 - Zofia z Czartoryskich Zamoyska

"Urodziłam się w roku 1779 w Warszawie w Pałacu Błękitnym, w czasach gdy Polska kroczyła do zupełnego upadku skutkiem dawnych zbrodni i nieładu i znajdowała się w stanie tak rozpaczliwym, że wspominać go niepodobna bez jęku i wyrzutów dla przyszłych pokoleń, które przygotowały te nieszczęścia, jakich myśmy padli ofiarą" - tym wspomnieniem chcę otworzyć część 2 cykl "Dama z portretu". Przypadkowo do rąk moich wpadła książka nawet sporej objętości: przeszło sześćset stron licząca. "Kufer Kasyldy, czyli wspomnienia z lat dziewczęcych". To wybór z pamiętników XVIII i XIX w., jakiego dokonały Danuta Stępniewska i Barbara Walczyna. Plon ich żmudnej pracy wydała Nasza Księgarnia. Ja dysponuję drugim wydaniem z 1983 r.

poniedziałek, września 26, 2022

Staropolskie strofy... - część 4 - Franciszek Karpiński

"Podnieś rękę, boże Dziecię, / Błogosław ojczyznę miłą..." - nie, nie nic mi się nie pomyliło. Ani pora roku, ani dobór repertuaru. Z premedytacją sięgnąłem po ten fragment kolędy, aby uświadomić, że Autor strof, które za chwilę ujawnię, przypomnę jest nam doskonale znany. Tak, gdy nadejdzie czas wigilijnego świętowania nie jeden z nas zaśpiewa (barytonem, basem czy innym głosem): "Bóg się rodzi, moc truchleje, / Pan niebiosów obnażony...". Bo to właśnie Franciszek Karpiński (1741-1825) i jego dostojna kolęda "Pieśń o narodzeniu Pańskim". Poeta był już bohaterem mego tu pisania, tyle, że w cyklu "Spotkanie z Pegazem". Proszę odnaleźć odcinek 121, ten z 2 maja 2018 r.

poniedziałek, maja 03, 2021

...na 230-tą rocznicę ogłoszenia Konstytucji - 3 V 1791 r.

"Uiściły się życzenia całego narodu: już jest wyznaczona Deputacyja do napisania Konstytucyi Rządu naszego, która będzie sławną epoką kończącego się XVIII wieku, jeżeli nam przywróci Rząd dobry, jeżeli Człowieka wróci Człowiekowi, jeżeli Prawa własności osobistej, ruchomej i gruntowej każdemu upewni, jeżeli Prawa własności osobistej, ruchomej i gruntowej każdemu upewni, jeżeli Człowieka wyjmie od ludzi, a podda Prawu, jeżeli Prawo wydobędzie z prawdziwych jego źródeł, to jest sprawiedliwości naturalnej, jeżeli nakoniec cały Naród ubeśpieczy od przemocy wewnętrznej i obcej" - to Hugo Kołłątaj (1750-1812) i jego "Do Prześwietnej Deputacyi do ułożenia projektu Konstytucyi rządu polskiego, od Sejmu wyznaczonej"*. 3 maja 1791 r. uiściło się życzenie! Grono odważnie myślących podjęło się ogłoszenia Konstytucji! Wśród nich był oczywiście przywódca Kuźnicy Kołłątajowskiej, ale też i chwiejny monarcha, Stanisław August Poniatowski (1764-1795). Rzadki przypadek, kiedy władca z Narodem, a Naród z władcą! Zapominano oddanie się protekcji carycy Katarzyny II, jej ambasadorom? "Wiwat król! Wiwat Sejm! Wiwat wszystkie stany!" - grzmiała warszawska ulica.

piątek, kwietnia 09, 2021

...na 17-tą rocznicę śmierci Jacka Kaczmarskiego - 10 IV 2004 r.

Zawsze będę powtarzał, że rok 2004 był dla mnie tragicznym żegnaniem się z trzema ważnymi dla mnie twórcami: Czesław Niemen (17 stycznia), Jeremi Przybora (4 marca), Jacek Kaczmarski (10 kwietnia). Niezwykłe trio muzyczne. Jak bardzo różne. Jak bardzo ważne w moim życiu. Nie porównywalna twórczość. Bo niby jaką wspólną miarę przyłożyć? Nie da się. Każdy z Nich na inną modłę. Oczywiście wracają do mnie: poprzez swoje teksty, wykonania, muzykę. Cytuję Ich. Inaczej być nie może.

czwartek, marca 28, 2019

Pius VI (1775-1799) - papież (dla nas) zapomniany?

Kim był Giovanni Angelo Braschi?

Wie pewnie bardzo wąski krąg zainteresowanych historią Kościoła rzymskiego. A przecież chodzi o nie byle jakiegoś tam duchownego, a samego papieża, którego panowanie w Państwie Kościelnym przypadło na bardzo doniosły i trudny okres lat: 1775-1799. To jeden z najdłuższych pontyfikatów w historii Kościoła. Znamy Piusa VI? Wątpię. Trzeba bez sarkazmu dodać: nikt nas o Nim nie uczył i na żadnej katechezie duszyczki o Nim nie usłyszą. Ma ktoś odmienne zdanie? To proszę wyprowadzić mnie z błędu. Co ja się tykam XVIII w.! Proszę zapytać o papieży XX w. (bez tych od 16 X 1978). Jaki efekt? Zła prasa ciągnie się, jak swąd po skunksie, za Piusem XII (1939-1958). No może pamięć zachowała papieża reformatora, jakim bez wątpienia był św. Jan XXIII (1958-1963), w porywie ktoś odgrzebie Pawła VI (1963-1978). A pozostali Ojcowi Święci?

piątek, marca 01, 2019

Było to za Kościuszki czasów... - część I

Dawno i nieprawda. Oburzenie? Wkrótce przypadnie ważna, acz nie okrągła rocznica. A o takich zwykliśmy pamiętać. W końcu nie chodzi o Święto Niepodległości czy zwycięstwo nad bolszewikami. 225-ta wybuchu insurekcji kościuszkowskiej większości nie obchodzi. Temu będzie służył ten cykl, aby nie przeoczyć. Stąd jego publikacja niema z miesięcznym wyprzedzeniem. Nie wierzę, że na jakimś warszawskim placu odbędzie się narodowe śpiewanie. Ile pieśni lub wierszy z tego okresu wydobędziemy z pamięci? Prosta sprawa: nie identyfikujemy się z rokiem 1794. Miałem przed laty przyjemność uczyć potomka samego... Jana Kilińskiego. I to był jedyny przypadek, że ktoś mógł powiedzieć, że przodek był insurgentem owe 225 lat temu. Warto chyba przy tej okazji rozejrzeć się dookoła siebie i sprawdzić, czy w historię naszego miasta nie wpisało się to wydarzenie.

Na tym wszystkich jedne głosy:

„Dosyć ten niewoli.

Mamy Racławickie Kosy,

Kościuszkę, Bóg pozwoli”.

To z „Mazurka Dąbrowskiego”. Zwrotka autorstwa J. Wybickiego, której nie śpiewamy. Kanon kończy się na Baśce, co to której ojciec zapłakany o tarabanach rzecze. Przy okazji traci Kościuszko. Szkoda.

wtorek, listopada 13, 2018

Polonia Restituta - XIX - Jędrzeja Moraczewskiego spojrzenie na jesień niepodległości

"Żołnierz zmęczony wojną, stęskniony do rodziny, szczęśliwy, że wyniósł życie z otchłani wojny i pogromu, gnał z żywiołową siłą do siebie, do domu. Jedyną karną siłę zbrojną tworzyły pułki formowane z legionistów i peowiaków. Ale były to pułki tylko z nazwy, najczęściej nie większe od regularnego batalionu" - tak opisywał jesień niepodległości Jędrzej Moraczewski (1870-1944). Śmiem twierdzić, że postać pierwszego premiera niepodległej już Polski ginie gdzieś w głębokim cieniu nie-pamięci i nie-wiedzy. Na wielu banerach, montażach fotograficznych widzimy nieomal kanon: Piłsudski, Dmowski, Paderewski, Witos, Daszyński, Korfanty. Jakoś w tej wyliczance brak miejsca dla tego, który wziął ster władzy u boku Tymczasowego Naczelnika Państwa. Nie dość na tym: ściągnął na siebie nienawiść środowisk prawicowych! I to do takiego stanu histerii, że nie powstrzymano się przed zamachem na Jego rząd (4/5 stycznia 1919 r.). Czy ta rocznica również pojawi się na liście obchodów 100-lecia dochodzenia do niepodległości? Wątpię.

czwartek, maja 03, 2018

Myśli wygrzebane (88) Hugo Kołłątaj

3 maja.

Witaj Jutrzenko Swobody?

Wiwat Król! Wiwat Sejm! Wiwat wszystkie stany!

Na oną okoliczność raz jeszcze, po dwóch latach*, wracam do politycznych nauk księdza Hugona Kołłątaja (1750-1812). Bo warto! Bo trzeba! Bo nigdy zbyt mało powrotu do myśli ważnych, a wielkich. Ignorancja obecnie rządzących, pustkomowa dokoła, populizm, a rozbudzony nacjonalizm (z domieszką rasizmu i faszyzmu) aż domaga się: wracajmy do korzeni. Jednym z nich jest myśl polityczna Hugona Kołłątaja.

wtorek, grudnia 05, 2017

Spotkanie z Pegazem (111) - Michał Nagoda "Ziuk"

Józef - Józiuk - Ziuk!

Moja wileńska prababka Klara z Sucharzewskich Głębocka (1892-1965) mówiła do swego męża Józefa (1860-1938): "Józiuk". Jak wołali na pradziada w dzieciństwie? Nie wiem, pewnie tak właśnie. Bo takie było zdrobnienie tego imienia, który przylgnęło do naszych antenatów w XIX wieku za sprawą tego, co zginął w nurtach Elstery pamiętnego 19 X 1813 r. Nie inaczej było w domu Marszałka, któren dodatkowo był Józefem-juniorem, boć Jego ojcem był Józef Wincenty Piłsudski (1833-1902). Dziś 5 XII, 150-ta rocznica urodzin Pierwszego Żołnierza Odrodzonej Rzeczypospolitej. Na tę podniosłą okoliczność wybrałem wiersz Michała Nagody pt. "Ziuk".

piątek, lutego 24, 2017

Przeczytania... (197) Feliks Koneczny "Dzieje Polski opowiedziane dla młodzieży" (Wydawnictwo Zysk i S-ka)

"Taki był zawsze, toteż nie miał poszanowania nawet u własnych poddanych; bano się go i nie lubiano. Miał Bolesław Śmiały i tę jeszcze wadę, że chciał sam jeden być wszystkim i wszystkim kierować, choćby nawet sprawami Kościoła" - rzadko się przydarza, aby do moich "Przeczytań..." trafiało dzieło niemal klasyczne! Bo i napisane przez nie tuzinkowego twórcę, a samego Feliksa Konecznego (1862-1949). To Jego pokolenie nazywano "pokoleniem pogrobowców" powstania styczniowego. Boć to Ono wyrosło na gruncie dramatu z 1863 r. i doczekało wolnej i niepodległej Rzeczypospolitej. Absolwent uniwersytetu Jagiellońskiego, habilitował się na Uniwersytecie im. Stefa Batorego w Wilnie. Trzeba-że lepszej rekomendacji? Pewnie, że jako piłsudczykowi przykro mi jest czytać, że odsunięto Go od pracy dydaktycznej z powodu krytyki obozu sanacyjnego. Teraz sławnie, w roku 155-tej rocznicy urodzin Autora, Zysk i S-ka Wydawnictwo przypomniało "Dzieje Polski opowiedziane dla młodzieży". Rzadko też mam okazję wyrazić zachwyt dla szaty graficznej. Nie zapożyczonych reprodukcji dzieł wielkich mistrzów, ale chodzi o oryginale i jedyne w swoim gatunku ilustracje Mikołaja Kamlera. To już prawie nie trafia się we współcześnie wydawanych książkach. Brawo! Mieszko II, który miota się pomiędzy atakujących go zewsząd - doskonałe! Galeria książąt dzielnicowych - ze smakiem i humorem! Łokietek contra Krzyżaka, to nieomal stracie Dawida & Goliata - super! Król(-owa) Jadwiga z potężnym toporem, którym próbowała sobie wyrąbać drogę do ukochanego Wilhelma - po prostu zabawna! Albo Zygmunt Stary pałaszujący makaron/spaghetti - bravissimo! A apoteoza Adama Mickiewicza - bezbłędna! Kreska M. Kamlera - cudownie współgra z całością. Aż chciałoby się zawołać: komiksu w tym autorstwie. A jakżeż historycznego!

środa, sierpnia 17, 2016

Fryderyk II - słowo na 230 rocznicę śmierci...

Po kolei każdy kraj rządził tym światem,

Prawem, sztuką, a zwłaszcza miecza prymatem;

Aż przyszedł wreszcie wiek Prus*

- to Wolter. Zauroczony "panem na Sanssouci". W tym samym roku, kiedy zrealizował plan powolnego rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów tenże sam, francuski myśliciel pisał o królu Prus, że to: "...człowiek, który wydaje bitwę z równą łatwością, jak pisze operę; który czerpie korzyści z tych wszystkich godzin, jakie inni królowi marnotrawią, goniąc z pasjami za jeleniami; napisał więcej książek, niż jakikolwiek współczesny mu książę spłodził bękartów; a zwycięstw odniósł więcej, niż napisał książek". Chyba jednak wielki filozof pomylił się pisząc jeszcze w 1738 r. o następcy tronu: "Bądź pewien, że któregoś dnia, jeśli wiry wydarzeń i nikczemność ludzka nie zmienią tak boskiego charakteru, będziesz podziwiany przez lud i miłowany przez cały świat". Fryderyk II Hohenzollern (1712-1740-1786) zmarł w Poczdamie 17 sierpnia 1786 r. Trudno napisać, że Europa gorzko zapłakała nad tym zgonem... Dręczony licznymi chorobami (m. in. podagrą) sam pisał o sobie: "Jestem już tylko starym ścierwem, nadającym się jedynie do tego, aby wrzucić je do rynsztoka".

Friedrich II - arbeitszimmer

czwartek, marca 24, 2016

Przysięgi Tadeusza Kościuszki...

Przysięga nr 1 - Kraków - 24 marca 1794 r: „Ja Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie dla ochrony granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna męka syna Jego”.

Strony