Polonia Restituta - XXXI - Zygmunt Krasiński "O morze wieków! Na każdej twej fali..."

środa, listopada 13, 2024

Polonia Restituta - XXXI - Zygmunt Krasiński "O morze wieków! Na każdej twej fali..."

Drugi ordynat opinogórski, syn napoleońskiego, a potem carskiego generała Wincentego, stawiany w rzędzie Wieszczów narodowych. I nie czarujmy się coraz bardziej popadający w zapomnienie: Zygmunt hrabia Krasiński (1812-1859). Ja również nie należę do grona entuzjastów tego pióra czy nawet tej biografii.  N i g d y  Poeta nie był bohaterem moich tu pisań. W  ż a d n y m  cyklu. Stosownie byłoby pisać o nim w "Spotkaniu z Pegazem", aliści doszedłem do wniosku, że 11 listopada, tak ważne dla wielu z nas Święto, to odpowiednia pora, aby coś zacytować z tej twórczości. 

 

Zygmunt Krasiński - fotografia Karola Beyera - domena publiczna

 

"Po odkryciu poezji Norwida, Krasiński został wyrzucony z grona tzw. trzech wieszczów. A mimo wszystko wciąż trwa. Wciąż jest obecny w świadomości społecznej, nie tylko jako autor genialnej «Nie-boskiej komedii», ale jako największy epistolograf polskiego romantyzmu" - to wypowiedź profesora Andrzej Fabianowski z Instytutu Literatury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, jaką znalazłem na portalu PolskieRadiopl [1] Nie mnie ważyć się na ocenę tej romantycznej twórczości. 

Inne spostrzeżenie na temat autora "Irydiona" znalazłem autorstwa Haliny Floryńskiej-Lalewicz: "Podstawowe dla filozofii Krasińskiego jest przyjęcie istnienia Boga zarówno transcendentnego, osobowego, jak i Opatrzności wcielonej w historię jako jej prawo rozwojowe. W wędrówce ku celom ostatecznym przewodzi ludzkości naród polski zasłużony przeszłością i cierpieniem, a narodem kierują reprezentujące najwznioślejsze tradycje stare rody szlacheckie. Mesjanizm Krasińskiego w swojej dojrzałej postaci jest konserwatywną wersją filozofii romantycznej" [2] 

Do tego odcinka rocznicowego cyklu wybrałem z twórczości Zygmunta Krasińskiego trzy utwory. Otwieram wierszem "O morze wieków! Na każdej twej fali...":

O morze wieków! Na każdej twej fali
Igraszką wodom i wichrom się tyra.
Cielsko mocarstwa lub trup bohatyra -
I wciąż nad tobą gromu sąd się pali,
I wciąż nad tobą sklep niebios się czerni -
Tylko na chmurach onych, tam w bieliźnie,
W krwi swej przepaskach i w koronach z cierni,
Klęczą nad światem i modlą się wierni,
Co gardło dali Bogu lub ojczyźnie. [3]

 

Kolejne strofy, to wiersz "Rok 1848":

O! wiem że Polska bój zwycięski toczy,

Że nie zginęła i nigdy nie zginie!

Lecz czy my ujrzym ją w chwały godzinie?

Nim słońce wejdzie - rosa wyżre oczy! 

I będzie wielka i będzie wspaniała,

Lecz robak trumien wprzód może nas stoczy!

Nie jedna w świecie tkwi rozbicia skała:

Nim słońce wejdzie - rosa wyżre oczy!

Ach płyną lata... ach! płyną i wieku,

Nim sie myśl Boża w ciało przeistoczy!

Zguba ciąż bliska a trumf daleki:

Nim słońce wejdzie - rosa wyżre oczy! 

My tak kochali - a pili truciznę!

My tak żyć chcieli - a żyli w zamroczy!

Inni, ach! będą oglądać Ojczyznę:

Nim słońce wejdzie - rosa wyżre oczy! [4]

Trudno napisać, że ten wiersz budził nadzieję. Wiarę w odrodzenie Polski - tak, na pewno tak, ale nie dla pokolenia romantyków. Znalazłem też wiersz, pt. "Polska nie zginie", którego tytuł nie pozostawia żadnych wątpliwości:

 

Patrz, wokół ciebie na rzymskiej równinie,

    Co zostało z dumy? 

Środkiem pustyni mętny Tyber płynie,

    Wokół zwalisk rumy.

I tu chadzali w purpurze i złocie

    Niesprawiedliwości,

A dziś ich świątyń marmury śpią w błocie,

    Nad prochem ich kości.

I tu mawiali? "Wytracimy narody,

    Roma sama będzie..." 

Patrz, po ich cyrkach jak pasą się trzody,

    I bluszcz pełza wszędzie.

W tchnęli siłą, tą rzymską, bez granic,

    Co światu przykładem:

Lecz zmarli śmiercią, bo struli się na nic,

    Własnych zbrodni jadem.

Wyczytaj w gruzach tej Kampanii, Rzymu,

    Że Polska nie zginie!

Moc bez miłości podobna do dymu,

    Nie my - ona minie.

Ty jak z katakumb, co leżą pod spodem,

    Krzyż wzbił się zwycięsko:

Zwycięskim z grobu wyjdziemy pochodem,

    Nieśmiertelni klęską.

Niechaj mi świadczy ten Forum ludowy,

    W pusty zmieniony parów;

Niechaj mi świadczą pościnane głowy,

    Korynckich filarów;

Niechaj mi świadczą te bogi, posągi,

    Pryśnięte w kawały;

Te łuki, wieże, bramy, wodociągi,

    Przedziczałe w skały.

Niechaj mi świadczą grobowce bez końca,

    Nad nimi w lazurze;

Niech wszystko świadczy czy z dala, czy z bliska,

    W górze, czy w nizinie,

Światło niebieski, czy ludzkie zwaliska,

    Że Polska nie zginie!

Że jest duch mściciel, co z Bożej zasady

    Tkwi w dziejów głębinie,

Że zginą fałsze, wiarołomstwa, zdrady,

    Lecz Polska nie zginie!

Że ciemiężyciel choć dziki i śmiały,

    Przeznaczon ruinie;

Że zginą rzymskie trumfy i chwały,

    Lecz Polska nie zginie!

Że grom niebieski wbije w ziemie katy,

    O sądu godzinie;

Że giną grzeszne i wieki i światy,

    Lecz Polska nie zginie! [5]

 

Chciałem dać skrót tego ostatniego wiersza. Wyszło inaczej. Nie chciałem okaleczać strof, po które dziś prawie nikt nie sięga. A to rzadka okazja, może jedyna, aby je tu przypomnieć. Nie wiem czy i kiedy wrócę do   t e j   poezji. Może nigdy. Prędzej znajdzie się tu Mickiewicz, Norwid  czy Asnyk, niż Krasiński. Mam nadzieję, że choć w tym skromnym zakresie oddam pokłon trzeciemu z Wieszczy. A dla nas kolejne przeświadczenie, jak bardzo mamy braki i pustki w naszej edukacji, rozumieniu własnej kultury.  

 

[1]  https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/1057907,zygmunt-krasinski-wieszcz-rozdarty-miloscia-i-cierpieniem [data dostępu 23 II 2024]

[2] https://culture.pl/pl/tworca/zygmunt-krasinski [data dostępu 23 II 2024]

[3] https://pl.wikisource.org/wiki/O_morze_wiek%C3%B3w!_Na_ka%C5%BCdej_twej_fali...

[4] Krasiński Z., Rok 1848, /w:/ Ojczyzna w pieśniach poetów polskich głosy poetów o Polsce zebrał Władysław Bełza, Lwów 1906, s. 190 [pisownię samowolnie dostosowałem do obecnej formy]

[5] Krasiński Z., "Polska nie zginie, op. cit., s. 382-384