historia i ja: historia XIX w.

Pokazywanie postów oznaczonych etykietą historia XIX w.. Pokaż wszystkie posty

poniedziałek, grudnia 11, 2023

Myśli wygrzebane - 141 - Fryderyk Chrystian Hebbel

Należę do pokolenie, któremu dzień 13 grudnia kojarzy się tylko z jednym: niedzielą w 1981 r., kiedy w Polsce Ludowej (PRL) wprowadzono stan wojenny. Ale to pojemny dzień w historii, np. w 522 r. p. n. e. perski król Dariusz I Wielki pokonał wojska babilońskiego uzurpatora Nabuchodonozora III, w 1553 r. urodził się Henryk IV Burbon zwany Wielkim, w 1575 r. szlachta okrzyknęła w Rzeczypospolitej Obojga Narodów Annę Jagiellonkę królem Polski, w 1830 r. sejm Królestwa Polskiego ogłosił wojnę z Rosją powstaniem narodowym, w 1862 r. trwała bitwa pod Fredericksburgiem. Do wyboru do koloru! Brać! Wybierać! I przebierać! A ja piszę na okoliczność 13 grudnia 1863 r. Tego to bowiem dnia i roku zmarł w Wiedniu Fryderyk Chrystian Hebbel, niemiecki dramaturg i poeta z duńskim rodowodem.

Carl Rahl - F. Ch. Hebbel - ok. 1851 r.

piątek, listopada 03, 2023

Spotkanie z Pegazem - 203 - Adam Asnyk "Na grobie Wincentego Pola"

Brzmi niewiarygodnie: dwaj zacni poeci, dwóch różnych epok literackich (romantyzm i pozytywizm) znaleźli miejsce wiecznego spoczynku w tej samej krypcie, tego samego Krakowa, w bliskim sąsiedztwie Wawelu, na Skałce. Współcześni uważali, że zasłużyli, aby spoczęli w Krypcie Zasłużonych, Sepulcrum Patriae. O ile Wincenty Pol (1807-1872) doczekał się kilku zapisów na tym blogu, to Adam Asnyk (1838-1897) dopiero w tym roku nieomal wdarł się pomiędzy inne pisania. Nadrabiam zatem cytowaniem kolejnego wiersza wcześniejsze zaniedbanie? Bez wątpienia - tak.

Skałka-Kraków, sarkofag Wincentego Pola, domena publiczna

wtorek, lutego 23, 2021

...na 219-tą rocznicę urodzin Victora Hugo - 26 II 1802 r.

Na kanale Planete+ można znaleźć film "Wiktor Hugo - świadek ery rewolucji". Jest okazja zobaczyć życie wielkiego Pisarza przez pryzmat rewolucji, jakie wdarły się do życia Francuza tamtych czasów. 82. lata życia pozwoliły widzieć bardzo wiele. Film zrealizował francuski dokumentalista Jaques Loeuille. Jestem zakochany w prozie Mistrza od jesieni 1980 r., kiedy po raz pierwszy sięgnąłem po "Nędzników / Les Misérables". Żadna inna książka nie była tu, na tym blogu, tak często cytowana, jak ta jedyna i wyjątkowa. W każdym bądź razie dla mnie.

niedziela, września 20, 2020

Fratelli d'Italia - 20 IX 1870 r.

Fratelli d'Italia,
l'Italia s'è desta,
dell'elmo di Scipio
s'è cinta la testa.
Dov'è la Vittoria?
Le porga la chioma,
ché schiava di Roma
Iddio la creò.

20 września 1870 roku Włosi zajęli Rzym! Skorzystano z okazji, że cesarz Francuzów Napoleon III Bonaparte wycofał swoje wojska. Francja stanęła wobec politycznego "być albo nie być" wobec wojny, jaką sama wypowiedziała Królestwu Prus! Papież Pius IX (1846-1878) patrzył jak Państwo Kościelne kurczyło się do do rozmiarów obecnego Watykanu. Risorgimento dobiegało szczęśliwego końca! Nie wszyscy architekcie tego dziejowego aktu doczekali tego aktu...

wtorek, czerwca 09, 2020

...na 150 rocznicę śmierci Charlesa Dickensa - 9 VI 1870 r.

Kiedy myślę "rok 1870" widzę pruskie zwycięstwo pod Sedanem i zdruzgotanie II Cesarstwa. Kiedy myślę "rok 1870" widzę radość Włochów, którzy wkroczyli do Rzymu i zakończyli risorgimento. Kiedy myślę "rok 1870" widzę kondukt żałobny, który odprowadza do grobu gen. Roberta E. Lee (CSA). Kiedy myślę "rok 1870" widzę dzień narodzin mego pradziada Stanisława, ostatniego urodzonego w Wielkopolsce przodka. Do mego osobliwego oglądania roku 1870 r. przychodzi jeszcze dopisać jedną datę: 9 czerwca 1870 r. Tego dnia zmarł Charles Dickens.

piątek, kwietnia 19, 2019

Myśli wygrzebane (98) Benjamin Disraeli, 1. hrabia Beaconsfield

Dziś, 19 kwietnia, przypada 138. rocznica śmierci wyjątkowego męża stanu. Zmarł wtedy, w roku 1881 Benjamin Disraeli, 1. hrabia Beaconsfield. Premier Wielkiej Brytanii w 1868 r. oraz w latach 1874-1880. Kilka dni temu (setnego dnia tego roku) zrywając kartkę z kalendarza zwróciłem uwagę na cytat. Brzmiał on: "SEKRETEM SUKCESU JEST WYTRWANIE PRZY CELU". Tak bardzo przypadł mi do gustu ze względu na... strajk w oświacie, której jestem trybikiem od 1984 r. To chyba wystarczająca motywacja, aby stać się Autorem i bohaterem wygrzebywanych teraz myśli. Impuls starczył, żebym porzucił gotowanie H₂O na herbatę, a zasiadł nad klawiaturą mego komputera, choć nie miałem zupełnie takiego zamiaru.

wtorek, lutego 12, 2019

Darwin - 210. rocznica urodzin - 12 II 1809 r.

"Nic nie mogło gorzej wpłynąć na rozwój mojego umysłu niż szkoła doktora Butlera, ponieważ była ściśle klasyczna i poza nielicznymi wiadomościami z geografii i historii starożytnej nie uczono w niej niczego więcej. Szkoła nie była dla mnie drogą prowadzącą do wykształcenia. Przez całe życie nie potrafiłem opanować żadnego języka" - nie pochwali mnie koleżeństwo pedagogiczne za taki cytat ze wspomnień wielkiego uczonego. Sam się ze mną spotkał, kiedy tylko otworzyłem jedną z biografii, jaką posiadam. Dziś 12 luty, dzień 210-tych urodzin dwóch niezwykłych osobowości. Jedną z nich był Charles Robert Darwin (1809-1882), drugą Abraham Lincoln (1809-1865). Obydwaj odcisnęli niezwykły ślad na czasach, w których żyli i na kolejnych latach. Fakt, że wracam do NICH o czymś świadczy. Nie, tak naprawdę wracam tylko do tego, który przyszedł na świat w Shrewsbury.

poniedziałek, stycznia 21, 2019

Rok 1863 raz jeszcze...

"A teraz odzywamy się do Ciebie Narodzie Moskiewski: tradycyjném hasłem naszém jest wolność i braterstwo Ludów, dla tego téz przebaczamy Ci nawet mord naszéj Ojczyzny, nawet krew Pragi i Oszmiany gwałty ulic Warszawy i tortury lochów Cytadelli. Przebaczamy Ci, bo i Ty jesteś nędzny i mordowany, smutny i umęczony, trupy dzieci Twoich kołyszą się na szubienicach carskich, prorocy Twoi marzną na śniegach Sybiru. Ale jeżeli w téj stanowczéj godzinie nie uczujesz w sobie zgryzoty za przeszłość, świętszych pragnień dla przyszłości, jeżeli w zapasach z nami dasz poparcie tyranowi, który zabija nas a depcze po Tobie — biada Ci! bo w obliczu Boga i świata całego, przeklniemy Cię na hańbę wiecznego poddaństwa i mękę wiecznéj niewoli, i wyzwiemy na straszny bój zagłady, bój ostatni Europejskiéj Cywilizacyi z dzikiém barbarzyństwem Azyi" - lubię ten fragment cytować*. Tu przypominam go z zachowaniem oryginalnej pisowni z 1863 r. Czytam go od bardzo dawna, bo już na przeźroczach był kadr z Manifestem Tymczasowego Rządu Narodowego. Wyświetlałem wtedy i dziś - i czytam. Muszę przypomnieć lub tłumaczyć, co wydarzyło się na warszawskiej Pradze w 1794 czy litewskiej Oszmianie w 1831 r.

wtorek, stycznia 01, 2019

Paleta (XLVI) Wojciech Gerson

„(…) będąc nad wszelki wyraz zapracowanym i strudzonym, przychodził jeszcze nieraz do tych różnych nor nadwiślańskich, w których mieszkaliśmy, aby nas uczyć i zachęcać do wytrwania” - tak swego mistrza wspominał Józef Chełmoński*. Nowy rok zaczynam Wojciechem Gersonem (1831-1901). Nie wiedziałem kogo dzieło podziwiałem. Była wiosna 1976 r. Szkolna wycieczka do Poznania. Moja pierwsza bytność w umiłowanej stolicy Wielkopolski. Punktem zwiedzania oprócz Palmiarni i Starego ZOO (choć wtedy żadnego "nowego" jeszcze nie wybudowano) był Ratusz. Nie pamiętam czy wtedy też po raz pierwszy widziałem sławetne koziołki. Dwa rysy zostały w mózgu: urna z sercem jenerała J. H. Dąbrowskiego oraz obraz "Śmierć Przemysława". Nie znałem wtedy jeszcze wizji Jana Matejki. Ta mnie poruszyła. Po latach ustaliłem, że to właśnie Gerson!...

poniedziałek, grudnia 03, 2018

Chłopicki - tryptyk historyczny... (02)

"...polski pisarz i poeta związany z grupą literacką Kwadryga, jeden z pierwszych i najważniejszych przedstawicieli surrealizmu w Polsce. Tłumacz dzieł Anatole’a France’a czy Paula Éluarda. Podporucznik piechoty Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej" - do teraz nic nie mógłbym powiedzieć o twórczości Stefana Bronisława Flukowskiego (1902-1972). Ten fragment zapożyczyłem z Wikipedii*. Skutek analizy zawartości "Historii w poezji...", tomu, który towarzysz memu pisaniu od kilku dobrych miesięcy. Po prostu sprawdzałem czy nie znajdę tam czegoś o generale Józefie Chłopickim. I znalazłem. Na stronach 288-290 wiersz "WÓDZ / Chłopicki".

niedziela, grudnia 02, 2018

Chłopicki - tryptyk historyczny... (01)

Noc listopadowa. 29/30 XI 1830. Starcie pod pomnikiem Sobieskiego, łuna nad Solcem, szturm na Belweder, zdobycie Arsenału, śmierć kilku polskich generałów. Piotr Wysocki i Podchorążowie! Wiemy. Czy pamiętamy? To już inna sprawa. Ta wyjątkowa noc ma wielu bohaterów. Smutne, że warszawski bruk spłynął braterską krwią, a belwederski satrapa uniósł lękliwie głowę ze Stolicy Królestwa Polskiego. Jednym z tych, którzy wtedy zawiedli młode, rozpalone głowy był generał Józef Chłopicki (1771-1854), bohater wojen napoleońskich, zdobywca Saragossy, którego nazwisko znalazło się na Łuku Triumfalnym w Paryżu, choć w okaleczonej formie "KLOPISKY".

środa, listopada 07, 2018

...był z tych, którzy są Aniołom podobni

"A śmierć Matejki, o niej nic nie wspominałem dotąd - to było rano w środę - przyszedł Wysp[iański] do mnie - z telegramem Masz[kowskiego], był blady i usta mu drżały, dał mi do przeczytania - i odszedł, nie mówiąc słowa" - zapis w dzienniku Józefa Mehoffera*. Ową tragiczną środą był 1 listopada 1893 r. Jan Matejko miał 55. lat. Kilka dni później Stanisław Wyspiański w jednym z listów napisał: "Jakże strasznie mi przykro że Matejko nie będzie widział moich studiów". Żal ucznia za swoim mistrzem. Równe 125. lat temu, 5 listopada odbył się pogrzeb mistrza Jana.

środa, czerwca 27, 2018

155-ta rocznica śmierci Zygmunta Sierakowskiego - Wilno 27 VI 1863 r.

"Zapatrzony w idee rewolucyjne, wierzył, że w Rosji można wzniecić wojnę chłopską, i sądził, że powodzenie powstania jest możliwe. Niestety, przyszłość pokazała, jak płonne były te nadzieje" - tak oceniają Zygmunta Sierakowskiego (1827-1863) współcześni historycy litewscy*. Kiedy przed laty byłem z Córką w Wilnie musiałem Ją zabrać na plac Łukiski / lit. Lukiškių aikštė. Uważałem to za swój obowiązek. To tam w 1863 r. kat Litwy Michaił Murawiow (1796-1866) bezwzględnie egzekwował niesubordynację zbuntowanych Polaków i Litwinów. Car-reformator Aleksander II (1855-1881) nie miał złudzeń, co do mianowanego generała gubernatora, pisał do brata wielkiego księcia Konstantego Mikołajewicza (1827-1892): „Ty znajesz, czto ja k jego licznosti nikogda nie imieł bolszoj simpatii, no ja dołżen otdat’ jemu połnuju sprawiedliwost’, czto w samoje korotkoje wriemja on umieł dat sowsiem drugoj poworot diełu”**. Spuszczony z łańcucha pognał na Litwę, aby siać śmierć i zniszczenie! Od 26 maja 1863 r. nastał czas zgrozy...

środa, czerwca 06, 2018

Myśli wygrzebane (88) Karol Marks

5 maja minęła 200-tna rocznica urodzin Karol Marksa, czy jak w oryginalne należałoby napisać Karla Marxa (1818-1883). Jakie skojarzenia ma mój rówieśnik (tj. 50+) na dźwięk imienia i nazwiska tego teoretyka komunizmu, filozofa i myśliciela? Niestety to pokolenie ma zwichrowane przez komunę pojmowanie o roli Karola Marksa. "Historia XX wieku to dziedzictwo Marksa. Stalin, Mao, Che, Castro - ikony i monstra naszych czasów - wszyscy uważali się za jego spadkobierców. Czy on sam by sie z tym zgodził, to zupełnie inna sprawa. Wyczyny samozwańczych uczniów nieraz doprowadzały go do rozpaczy" - czytamy w biografii autorstwa Francisa Wheena*.

piątek, maja 11, 2018

Przeczytania... (265) Lew Tołstoj "Wojna i pokój" tom I-II (Zysk i S-ka Wydawnictwo)

"Francuzi, którzy przestali strzelać w to usiane trupami pole, bo już na nim nie było nic żywego, dostrzegłszy jadącego adiutanta, skierowali na niego działo i wystrzelili kilka pocisków. Wrażenie tych świszczących, strasznych dogłosów i leżące dokoła trupy - wszystko to zlało się w Rostowie w jedno uczucie przerażenia i żałości nad sobą" - dzięki sugestii literackiego przekazu możemy znaleźć się na polach bitwy pod Austerlitz, pamiętnego 2 grudnia 1805 r. Tę chwilę zawdzięczamy tytanowi rosyjskiej literatury, Lwu Tołstojowi . Panie i Panowie: "Wojna i pokój" / "Война и миръ", w tłumaczeniu Andrzeja Stawary, Zysk - S-ka Wydawnictwo.

poniedziałek, marca 12, 2018

Myśli wygrzebane (86) Mikołaj Gogol / Николай Васильевич Гоголь

Tak, wracam do wydawanej w latach 80-tych XX wieku serii Państwowego Instytut Wydawniczego "Aforyzmy". Tym razem "Gogol", wybór Zbigniewa Podgórzeckiego. I najstarszy z zachowanych przez mnie tomików, bo z 1980 r. Nie dość na tym. Ówczesne siedemnastolatek, jakim byłem wtedy, zaznaczył ołówkiem i piórem zaskakujące dla niego (czyli dla mnie) aforyzmy.

Николай Васильевич Гоголь (1809-1852)

poniedziałek, stycznia 22, 2018

Spotkanie z Pegazem (114) Cyprian Kamil Norwid "Konfederatka"

Nie wiem. Moje niedopatrzenie. W cyklu nie zaistniał NORWID? Dziś rocznica wybuchu styczniowej insurekcji. Rok 1863! To 155 lat. Po raz kolejny chwycono za broń. Jaką kto miał: szablę, pistolet, dubeltówkę! Symbolem tamtego czasu obok żałobnej biżuterii narodowej była konfederatka. Stąd taki wybór.

"Konfederatka" - niech będzie przy nas w ten wyjątkowy dzień. Widzimy ją na obrazach i kartonach Artura Grottgera, płótnach Maksymiliana Gierymskiego czy Józefa Chełmońskiego i wielu innych malarzy. W wolne Polsce stanie się wojskową rogatywką. Zbyt silnie związana z walką o polskość, by Sowieci zdzierżyli ją w LWP. Aż dziw, że zostawili ją jako czapkę polową.

czwartek, stycznia 11, 2018

Przeczytania... (245) Samuel C. Gwynne "Wrzask rebeliantów. Historia geniusza wojny secesyjnej" (Wydawnictwo Czarne)

Zapewne na regałach wielu z nas stoi trylogia autorstwa ojca i syna, czyli Michaela i Jeffa Shaara. Literackie ujęcie wojny secesyjnej / civil war stało się jedną z nielicznych okazji, aby poznać dzieje tej najokrutniejszej w dziejach Stanów Zjednoczonych wojny*. Bratobójczej wojny. Opracowań rzetelnych i naukowych prawie nie ma. Starczy zerknąć do bibliografii. robi wrażenie. Nie rozumiem dlaczego wydawnictwa zamykają swe drzwi przed publikacją tej tematyki. Amerykańskie półki uginają się od tomów jej dotyczących. Kilka bitewnych monografii pewnego szacownego polskiego wydawnictwa nie może wypełnić próżni. I oto - JEST! Jest książka, na której pojawienie się wielu z nas bez wątpienia czekało, kiedy tylko rozeszło się, że Wydawnictwo Czarne szykuje się do publikacji! Seria amerykańska ostatnio dotyka na różne sposoby, warianty, okresy jednego wspólnego tematu: Południe (Dixi). Niech mi będzie darowane cytowanie tu każdej cennej publikacji. Dla przejrzystości zapisu umieszczam je w przypisie**. Leży przede mną tom, który napisał Samuel C. Gwynne "Wrzask rebeliantów. Historia geniusza wojny secesyjnej", a dla nas przetłumaczył go Jan Dzierzgowski.

sobota, grudnia 23, 2017

Przeczytania... (243) Charles Dickens "Opowieści wigilijne. Czym jest dla nas Boże Narodzenie" (Wydawnictwo Zysk i S-ka)

Kocham Dickensa!

I wcale się z tym swoim uczuciem do Jego prozy nie kryję! To już dwa lata mijają, kiedy w 101 odcinku cyklu pisałem od dwóch wcześniejszych tomach,. Tak, teraz mamy tom III! Charles Dickens "Opowieści wigilijne. Czym jest dla nas boże Narodzenie" w tłumaczeniu Jerzego Łozińskiego. I znów Wydawnictwo Zysk i S-ka podsuwa nam tom edytorsko cudownie opracowany. Po raz kolejny mamy nie dość, że dzieło klasyczne, ale magicznie przygotowane. Nie, nie będzie tu żadnych czarów marów... Smakosz cudownej książki nie będzie mógł przejść obojętnie wobec takiego niemal bibliofilskiego wydania Dickensa.

czwartek, września 14, 2017

Powrót "Człowieka Słonia"? / Return of an "Elephant Man"?...

Wielu z nas widziało pewnie film z 1980 r. "Człowiek słoń" w reżyserii samego Davida Lyncha. W rolę Josepha Merricka (tu nie prawidłowo określanego, jako "John") wcielił się genialny, zmarły w tym roku John Hurt. Deformacje ciała (nie jest moi zamiarem roztrząsać medycznej strony, genetycznych skutków, itp), urodzonego w 5 sierpnia 1862 w Leicester sprawiły, że odrzucony przez rodzinę, wyszydzany przez ludzi znalazł się w obwoźnym cyrku/teatrze, jako atrakcja, jako: "Człowiek Słoń" / "Elephant Man". Proszę wrócić do filmu D. Lyncha. Tam jest taka wstrząsająca scena (cytuję słowa z pamięci), kiedy tłum osaczył Merricka, chyba nawet zdarto z jego zniekształconej głowy worek, jaki nosił. Krzyknął do nieludzkiego tłumu: "Jestem człowiekiem!". Teraz mam ciarki z wrażenia. Wtedy wzruszenie chwytało mnie za gardło. Postać "Człowieka Słonia" pojawiała się w odcinku 2, drugiego sezonu serialu BBC pt. "Ripper Street", tę rolę zagrał Joseph Drake. Dlaczego piszę o "Człowieku Słoniu"? I dokąd ma powrócić?

Strony