historia i ja: A. Grottger

Pokazywanie postów oznaczonych etykietą A. Grottger. Pokaż wszystkie posty

niedziela, stycznia 15, 2023

Paleta - LXVI - Artur Grottger

Sprawdziłem, bo nie wierzyłem. Tyle odcinków tego cyklu, a ja żadnego nie poświęciłem twórczości i życiu Artura Grottgera (1837-1867). Nie znaczy to, że nigdy nic, ani jednego zdania. Trudno pisać o roku 1863 i nie wspomnieć o malarzu. Bo tak, jak jest z Matejką, którego wizje zawładnęły pamięcią historyczną pokoleń, tak samo jest z kartonami Grottgera, gdy myślimy o powstaniu styczniowym. Dawno minął czas, kiedy zdobiły miejsca wzrastania pokoleń Polaków. Dziś niewielu ma w swoich zbiorach albumy z tą twórczością. Coraz gorzej jest z rozpoznawalnością tej charakterystycznej kreski. Od czasu do czasu dochodzą do mnie głosy, że piszę o sprawach oczywistych, znanych, wręcz oklepanych. Nieprawda! Tego nauczyło mnie wykonywanie belferskiego zawodu, że nie ma niczego oczywistego! I kiedy podsunąłbym te reprodukcje przed oczy młodzieży XXI w., to odpowiedzią byłoby milczenie. Jak w grobowcu rodzinnym...

wtorek, grudnia 13, 2022

...na 10-tą rocznicę debiutu blogu "Historia i ja" - 15 XII 2012 r.

"Zapraszam do wspólnej wędrówki po drogach i rozdrożach historii. Aż dziw, że tak późno zasiadłem do tworzenia tego blogu" - to zdanie znalazło się na tym blogu równe dziesięć lat temu, 15 grudnia 2012 r. Już gorszej daty znaleźć nie mogłem na moje tu pisanie? W 1948 r. tegoż 15 grudnia powstała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR). Poproście współczesnego nastolatka, aby wyjaśnił ten skrót. Oj! będzie się działo. Wiem, co piszę. Mam to na co dzień.

wtorek, listopada 02, 2021

Paleta - LV - Śmierć

Kiedy pomyślałem, że ten odcinek "Palety" poświęcę tematowi wyjątkowemu, tj. ŚMIERCI, zacząłem zastanawiać się, po które dzieła sięgnąć. Wbrew pozorom nie był to prosty wybór. Tylu mistrzów zatrzymało na swych płótnach, grafikach, rzeźbach ten wyjątkowy moment końca życia. Wiedziałem tylko jedno, że otworzy go Jacek Malczewski.

poniedziałek, stycznia 21, 2019

Rok 1863 raz jeszcze...

"A teraz odzywamy się do Ciebie Narodzie Moskiewski: tradycyjném hasłem naszém jest wolność i braterstwo Ludów, dla tego téz przebaczamy Ci nawet mord naszéj Ojczyzny, nawet krew Pragi i Oszmiany gwałty ulic Warszawy i tortury lochów Cytadelli. Przebaczamy Ci, bo i Ty jesteś nędzny i mordowany, smutny i umęczony, trupy dzieci Twoich kołyszą się na szubienicach carskich, prorocy Twoi marzną na śniegach Sybiru. Ale jeżeli w téj stanowczéj godzinie nie uczujesz w sobie zgryzoty za przeszłość, świętszych pragnień dla przyszłości, jeżeli w zapasach z nami dasz poparcie tyranowi, który zabija nas a depcze po Tobie — biada Ci! bo w obliczu Boga i świata całego, przeklniemy Cię na hańbę wiecznego poddaństwa i mękę wiecznéj niewoli, i wyzwiemy na straszny bój zagłady, bój ostatni Europejskiéj Cywilizacyi z dzikiém barbarzyństwem Azyi" - lubię ten fragment cytować*. Tu przypominam go z zachowaniem oryginalnej pisowni z 1863 r. Czytam go od bardzo dawna, bo już na przeźroczach był kadr z Manifestem Tymczasowego Rządu Narodowego. Wyświetlałem wtedy i dziś - i czytam. Muszę przypomnieć lub tłumaczyć, co wydarzyło się na warszawskiej Pradze w 1794 czy litewskiej Oszmianie w 1831 r.

piątek, stycznia 26, 2018

Paleta (XXXV) Franciszek Kostrzewski

"Za sto lat, a może i wcześniej, robione na kolanie rysunki Kostrzewskiego staną się historycznym dokumentem naszych czasów. Już dziś zniknęły krynoliny, koki, pejsy, jarmułki, czapki noszone po mularsku, a po trochu i sukmany ustępują miejsca czerwonym kaftanikom i surdutom. Kiedyś następcy nasi bodaj czy nie z tych tylko obrazków rzuconych na dziennikarski pytel dowiadywać się będą: jak wyglądali ich półdzicy przodkowie" - może być godniejsza rekomendacja tego odcinka cyklu, jak to, co w 1882 w "Kurierze Warszawskim" napisał sam Bolesław Prus?* Śmiem twierdzić, że na dźwięk samego nazwiska "Franciszek Kostrzewski" gubimy się w poszukiwaniach twarzy, dzieł wszelakich. Aliści po jakimś czasie znajdujemy ten czy ów rysunek, obraz, który okazuje się jednak jest nam znany. Widzieliśmy go, prawda? A to w podręczniku do literatury, może historii. Nie twierdzę, że kreska tego twórcy jest od jednego naszego spojrzenia rozpoznawalna (jak choćby Grottgera), ale zupełnie obcą być nie jest.

poniedziałek, stycznia 23, 2017

Spotkanie z Pegazem... - 88 - Leon Chrzanowski "Grób wygnańca na Syberyi"

"A teraz odzywamy się do Ciebie, Narodzie Moskiewski: tradycyjnym hasłem naszym jest wolność i braterstwo Ludów, dlatego też przebaczamy Ci nawet mord naszej Ojczyzny, nawet krew Pragi i Oszmiany, gwałty ulic Warszawy i tortury lochów Cytadeli. Przebaczamy Ci, bo i Ty jesteś nędzny i mordowany, smutny i umęczony, trupy dzieci Twoich kołyszą się na szubienicach carskich, prorocy Twoi marzną na śniegach Sybiru. Ale jeżeli w tej stanowczej godzinie nie uczujesz w sobie zgryzoty za przeszłość, świętych pragnień dla przyszłości, jeżeli w zapasach z nami dasz poparcie tyranowi, który zabija nas, a depcze po Tobie! Biada Ci, bo w obliczu Boga i świata całego przeklniemy Cię na hańbę wiecznego poddaństwa i mękę wiecznej niewoli, i wyzwiemy na straszny bój zagłady, bój ostatni europejskiej cywilizacji z dzikim barbarzyństwem Azji" - nie wiem po ilekroć i od kiedy czytam moim uczniom ten fragment Odzewy Rządu Narodowego z pamiętnego dnia 22 stycznia 1863 r. Od przeszło trzydziestu laty. Wtedy wykorzystywałem przeźrocza, na których utrwalono faksymile oryginalnego druku. Teraz starczy kliknięcie myszką, aby odnaleźć w zasobach Internetu. Nie zapominam o wybuchu najkrwawszego z narodowych powstań XIX w.! Jestem to winien moim litewskim (kresowym, wileńskim) krewnym, którzy wycinali Moskali w litewskich borach dawnego województwa wileńskiego! Jestem to winien prapradziadowi, który wytrwał tortury samego "Wieszatiela"!

poniedziałek, kwietnia 25, 2016

Przeczytania... (135) Maria Szypowska "Jan Matejko wszystkim znany" (Wydawnictwo ZYSK I S-KA)

Przeszło sto "Przeczytań..." temu (2 marca 2015 r.) poznawaliśmy się z książką Marii Szypowskiej "Konopnicka jakiej nie znamy". Marzyło mi, żeby Wydawnictwo ZYSK I S-KA sięgnęło po "Jana Matejkę wszystkim znany". I niezwykłe zaskoczenie - książka JEST! Blisko pięćset stron trzeba, aby poznać życie Wielkiego Malarza. XL lat "Jan Matejko wszystkim znany" jest z nami? Stąd znajdziemy (zamiast Wstępu?) taki zapis: "Autorka gorąco dziękuje Wydawnictwu Zysk i S-ka za wznowienie książki w 40-lecie pierwszego ej wydania z 1976 roku. Do roku 1993 biografia Jana Matejki był pięciokrotnie wznawiana. Autorka ufa, że czytelnicy w XXI wieku znajdą w tej książce różne materiały: i uroczyste, oficjalne, i prywatne, rodzinne - interesujące dla nich, tak jak dla ich rodziców i dziadków". Też mam taką nadzieję.

Cieszę się bardzo, że przypomniano tę właśnie książkę. Nie przesadzę chyba pisząc, że kilka pokoleń uczyło się na niej wiedzy o niezwykłym malarstwie. Nie ukrywam, że wiele ciekawostek "na temat" zaczerpnąłem głównie z twórczości właśnie pani Marii Szypowskiej, Szymona Kobylińskiego. Ci, którzy wychowali się na krakowskim "Przekroju" zapewne pamiętają reporterskie pióro Leszka Mazana. Historia, którą najpierw poznałem w znamienity tygodniu, odnalazłem po latach u... pani Marii Szypowskiej w rozdziale "Stefan Stefan, Stefan".

środa, stycznia 02, 2013

Apolonia z Dalewskich Sierakowska - Wspomnienia

Pamięci

Teresy Torańskiej

A. Sierakowska "Wspomnienia"

To zupełny przypadek, że w dworcowej księgarni, wśród różnych przecenionych książek, znalazłem tą jedną, jedyną: "Wspomnienia" Apolonii Sierakowskiej, wdowy po Zygmuncie Sierakowskim, kobiety która przeszła do legendy swoich czasów. Okrutny Michaił Murawiow "Wieszatiel" nie tylko, że nie skorzystał z prawa łaski dla jej męża, nie baczył na stan błogosławiony w jakim była i utrzymał w mocy wyrok na Zygmuncie: kara śmierci przez powieszenie! Jakby mało było tego kazał zrozpaczonej kobiecie patrzeć na kaźń męża. Oto okrucieństwo Moskala! Swoista prawidłowość 1863 r. nie tylko na Litwie i Żmudzi, gdzie walczył Sierakowski.

Nieprawdopodobny przypadek zakupu "Wspomnień" polega na tym, że wszedłem w ich posiadanie dokładnie w rocznicę śmierci Apolonii z Dalewskich Sierakowskiej: odeszła 2 stycznia 1919 r. w Warszawie i pochowano ją w rodzinnym grobie na warszawskich Powązkach. Miała 81 lat.

Ciekawy jej opis pozostawiła Narcyza Żmichowska: "Chcę wierzyć, że ma hartowne, w stoicyzm nawet przechodzące zasady, niemniej jednak tak się rusza, tak chodzi, mówi, patrzy, jak gdyby ją Pan Bóg do perskich kobierców stworzył (...)".

środa, grudnia 26, 2012

Księdza Stanisława Brzóski 180. rocznica urodzin

"Kto polegnie, temu sława,

Za spełniony syna ślub;

Kto się zlęknie, hańba krwawa,

Hańba i bezczesny grób! "

Mieczysław Romanowski

30 grudnia przypadnie 180. rocznica urodzin księdza Stanisława Brzóski. Habit, sutanna nie chroniła przed carskimi represjami. Mało tego - były tych represji doskonałym motywem. Jeden z najkrwawszych katów Narodu polskiego, Michaił Murawiow - "Wieszatiel" pisał: „...największym wrogiem narodowości rosyjskiej w tym kraju jest polonizm i w związku z nim katolicyzm, gdyż katolik i Polak w pojęciu ludu są synonimami. Dlatego osłabienie wpływu katolickiego w kraju jest jednym z zasadniczych środków działania, na które powinien zwracać uwagę rząd". I wstępowali na szafot księża, mnisi... Nie zapominajmy, że pierwszą ofiarą krwawego oprawcy był ksiądz Iszora, który w kościele św. Kazimierza w Wilnie (później w ramach represji przemianowany na cerkiew!) odczytał dekret Rządu Narodowego!

Warszawa w 1861

sobota, grudnia 15, 2012

Pierwsze spotkanie... (15 XII 2012)

...verba volant scripta manent. Strach pomyśleć, ale od 1977 r. staram się być wierny tej łacińskiej maksymie. Inna, którą znamy wpędza mnie chwilami w frustrację? Cogito ergo sum!... Cały czas niedosyt... cały czas brak czasu, aby przeczytać kolejną książkę... cały czas świadomość, że jeszcze czegoś nie wiem...

Odkąd Klio spojrzała na mnie przychylnym okiem właściwie zostałem skazany na dożywocie! Nie bójmy się to napisać: jestem chory na historię! Mam słabość do pewnych osób, cały czas (jak pensjonarkę z XIX w.?) ekscytują mną wydarzenia, rozpalają wyobraźnię. Staram się jednak stąpać twardo po historycznych ścieżkach, nie błądzę po zaułkach fantazji i tzw. alternatywnej historii. Co by było gdyby?!... Koszmarne pytanie.

Gdyby to ode mnie zależało ogłosiłbym 2013 r, Rokiem księcia Józefa! Żywiołowo będzie bić moje serce, kiedy wybije 150 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego. Niech mi darują poloniści pisownię, ale uważam, że są świętości w dziejach, przed którymi się klęka. W końcu moi krewni byli uczestnikami i ofiarami insurekcji 1863 r. na Litwie.

Zapraszam do wspólnej wędrówki po drogach i rozdrożach historii. Aż dziw, że tak późno zasiadłem do tworzenia tego blogu.

Strony