historia i ja: Facebook

Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Facebook. Pokaż wszystkie posty

wtorek, maja 20, 2025

Przeczytania - 517 - Michał Tabaczyński "Kieszonkowa metropolia. W rok dookoła Bydgoszczy" (Wydawnictwo Czarne)

No i bydgoszczanie doczekali, że w cenionej przez wielu (sam się do tego grona zaliczam) serii Sulina Wydawnictwo Czarne wydało książkę pana Michała Tabaczyńskiego, pt. "Kieszonkowa metropolia. W rok dookoła Bydgoszczy". Nie ukrywam, że kiedy dostałem informację, że szykowana jest książka o moim rodzinnym mieście, to oczekiwałem jej bardzo. Czy się opłacało? Czy warto sięgnąć po blisko trzysta stron narracji pisarza, tłumacza, innego bydgoszczanina? Po to wracam do tego cyklu, aby podzielić się kilkoma refleksami.

Zdjęcie pozyskane ze strony facebookowej Wydawnictwa Czarne

piątek, lutego 07, 2025

Paleta - LXXIX - Benczúr Gyula

Virtual Art Museum, to jeden z portali artystycznych na Facebooku. To tam uwagę moją zwróciła galeria kilkunastu obrazów. Autor i ich tematyka zupełnie mi nie znana. Tym bardziej mnie zaintrygowała. Nie ukrywam, że pochodzenie artysty miało dla mnie znaczenie. Węgier! Zapisuję nazwisko i imię, jak robią, to mieszkańcy Budapesztu, najpierw nazwisko, potem imię: Benczúr Gyula (1844-1920). Nie wiem, jakie miejsce w historii malarstwa węgierskiego zajmuje, ale mi kojarzy się z rodzimymi twórcami, co Jan Matejko czy Wojciech Gerson.

Benczúr Gyul - autoportret - 1882 r. - domena publiczna

Podglądam jakieś informacje na temat życia i twórczości Artysty. I okazuje się, że jednym z edukatorów był Carl Theodor von Piloty (1826-1886), którego uczniem był również bohater tego cyklu, a mianowicie Franz von Lenbach (patrz odcinek XXVII, z dnia 17 II 2017 r.). Czy zatem spotkali się w Monachium? Nie ma wzmianki, aby znał Józefa Brandta (1841-1915), który przecież tam kształcił swój talent i jednym z jego profesorów był... C. Th. von Piloty!

Nie będę wymądrzał się o twórcy, którego nie znam. Podstawowe fakty każdy może sobie znaleźć. Żadna sztuka. Polskich stron internetowych poświęconych Artyście nie dostrzegam, poza wiadomo jaką. Wikipedia! Szkoda. Zatem niech przemówią same płótna? Dodam, że talent rozwijał się pod panowaniem jednego monarchy: Franciszka Józefa I (1848-1916). Stąd i nie dziwota, że znajdziemy obrazy związane z tym cesarzem Austrii i apostolskim królem Węgier oraz jego małżonką, Elżbietą von Wittelsbach (Sissi, Sisi) oraz bohaterami tamtego okresu, jak choćby Andrássy Gyula, których raczej przedstawiać nikomu nie potrzeba.

Zachodzę w głowę przy takich okazjach, co o węgierskich monarchach pojawia się w naszych szkołach? Na pewno musi być kilka słów o Arpadach (patrz choćby postać św. Kingi), na pewno Andegawenach (w końcu to i Ludwik, i Jadwiga, ale i Karol Robert), potem coś dodajemy, gdy Władysław III Jagiellończyk został w 1440 r. wspólnym monarchą dla Krakowa i Budy. Nie pomnę czy Marcin Korwin czy Jan Zapolya zjawiają się. "No, Stefan Batory!" - wykrzyknie entuzjastycznie ten i ów. I kropka?

Powyżej dwie wizje chrztu króla Stefana I (1000-1038), świętego kościoła katolickiego. Nie wiem na ile sprawdzona jest pogłoska jakoby słynna korona tegoż monarchy miała być pierwotnie zwieńczeniem skroni księcia Bolesława Chrobrego (992-1025). Faktem pozostaje, że średniowieczne związki Piastów z Arpadami były dość częste, polityka państw krzyżowała się, by na koniec sprawić, że zaistniały w wspólnych dziejach aż dwie unie personalne.

Dość wyjątkową pozycję w historii Węgier zajmują rządy Macieja Korwina (1458-1490). I tu na powyższych płótnach dwa upamiętnienia króla Węgier, Chorwacji i Czech. Prędzej znany jest pomiędzy Polakami jego ojciec, bo to Janos Hunyady (ok. 1387-1456). A tego powinniśmy pamiętać z sromotnej klęski, jaką zadano wojsko węgiersko-polskim pod Warną w 1444 r. Tak, tej zakończonej śmiercią JKM Polski i Węgier, Władysława III Jagiellończyka, odtąd zwanego Warneńczykiem.

Na kolejnym płótnie brat Marcina Korwina, László Hunyadi (1433-1457). To pożegnanie. Czy przed egzekucją z 16 III 1457 r.?

O oblężeniu i zdobyciu Budy w 1686 r. nie uczymy się w szkole. Dla samych Węgrów, to ważny fakt, bo odtąd zaczyna się czas, kiedy rozpoczęły się na dobre rządy Habsburgów! I trwały do upadku monarchii Austro-Węgierskiej w listopadzie 1918 r. Wyjątkowym symbolem pojednania z tą dynastią (po śmierci Karola VI linia lotaryńsko-habsburska) w XIX w. bez wątpienia stała się żona Franciszka Józefa I, cesarzowa Elżbieta von Wittelsbach (1854-1898). Nauczyła się węgierskiego, umiała sobie zjednać węgierska elitę. Do dziś monarchini jest z sentymentem wspominana przez Węgrów.

Bez wątpienia jednym z filarów owego politycznego zbratania Budapesztu z Wiedniem był Andrássy Gyula (1823-1890). I na jego portrecie chcę zakończyć to nasz spotkanie z węgierskim malarzem, węgierską historią, węgierskim duchem jakie tchnie z płócien.

Ten cykl nie pretenduje do roli wyczerpujących biografii i galerii. To się nie uda. Choćby z powodu takiego, że... nie posiadam szerokiej wiedzy o danym artyście. Jestem zdania, że tych kilka płócien, jakie zostawił Benczúr Gyula, daje nam wyobrażenie o tej twórczości, tematyce. Czy zachęci do poszukiwań, odwiedzenia prawdziwej galerii? Możliwe, że tak. Dziesięć prac jednego malarza na polskim blogu, to też dobrze. Chciałbym wierzyć, że w tej chwili ktoś po tamtej stronie siedzi i pisze np. o Jacku Malczewskim. Rzekomo Polak Węgier, to dwa bratanki? Dla mnie jak zwykle pouczająca wędrówka po twórczości i historii. Bo każdy z tych obrazów mógłby stać się podstawą napisania kolejnego tekstu/postu/artykułu. I o to chodzi w tym cyklu. Spojrzenie na historię oczyma malarzy, ich dzieł (znanych i kompletnie nam obcych).

PS: Okazuje się, że Malarza Franciszek Józef I wyróżnił Odznaką Honorową za Dzieła Sztuki i Umiejętności (Ehrenzeichen für Kunst und Wissenschaft), którą uhonorowano też m. in. G. Verdiego i... H. Sienkiewicza.

piątek, stycznia 31, 2025

Przeczytania - 514 - Adam Zadworny "Heweliusz. Tajemnica katastrofy na Bałtyku" (Wydawnictwo Czarne)

"Porywy wiatru są tak silne, że helikopter nie jest w stanie utrzymać pozycji nad tratwą, więc po chwili odlatuje. Niemcy postanawiają zająć się rozbitkami, którzy są w wodzie i mają najmniej czasu" - to jeden wycinek z dramatycznej akcji ratunkowej. Był 14 stycznia 1993 r., godzina 6.06. Półtorej godziny wcześniej MF "Jan Heweliusz", polski prom, wysłał komunikat: "Mayday!". W obliczu śmierci stanęło blisko sto osób. Przeżyć miało tylko... dziewięcioro!

W cennej serii reportaży Wydawnictwa Czarne ukazała się książka Adama Zadwornego "Heweliusz. Tajemnica katastrofy na Bałtyku". Mamy zatem przed sobą historię unicestwienia polskiego promu. To nie przypadek, że użyłem tego określenia. Słowem "unicestwienie" Autor zamyka rekonstrukcję zdarzeń.

Trudno jest czytać podobną literaturę. Dlaczego? Bo znamy jej tragiczny finał? To nie fabuła, ale próba rekonstrukcji tragicznego wydarzenia. Nie sądzę, aby ktoś kto pamięta rok 1993 nie słyszał, co wydarzyło się wtedy na Bałtyku. Dla mnie osobiście, to dość ponury splot, gdyż dwa dni wcześniej zostałem szczęśliwym ojcem córki.

Śmiem twierdzić, że trudno jest pisać tego rodzaju książkę że względu na jej odbiorców. Większość z nas, to tylko poruszeni czytelnicy. Ale - i to podkreślmy: tylko czytelnicy. Zupełnie nie wyobrażam sobie bycia krewnym czy członkiem rodziny. Kimś dla kogo opisywany dramat, to los ojca, brata czy męża. Emocje muszą być silne.

Nie wiem jak pisać o tym, co przeczytałem. Nie chcę tu zostawiać opisów śmierci. Opis odnalezienia zwłok kapitana Andrzeja Ułasiewicza porusza, jest wstrząsający. Walka o życie w zimnych nurtach Bałtyku jest trudnym do ogarnięcia przeżyciem. Raz po raz odkładałem czytanie. To naprawdę ciężkie, smutne i prawdziwe.

Adam Zadworny prowadzi nas niemal minuta po minucie od chwili, kiedy przechył promu nie pozostawiał złudzeń: ewakuacja! ucieczka! katastrofa! Tyle żyć zatrzaśniętych na pokładzie "Jana Heweliusza". Grozą bije nieomal z każdego akapitu.

Akcja ratunkowa! Niemcy! Duńczycy! Poraża zapis: "Kiedy od kilkudziesięciu minut niemieckie i duńskie śmigłowce prowadzą akcję na morzu, w Polsce nie ma nawet decyzji o starcie helikopterów". Brzmi jak oskarżenie.

Autor nie ogranicza się do historii samego promu, ludzi jacy stanowili jego załogę. Idzie dalej: sąd, procesy, wyjaśnienia, szukanie winnych. Ale i trauma, która masakrowała psychikę ocalonych. O jednym z nich czytamy: "Wspomnienia z tratwy ciągle do niego wracały. Śniły mu się pływające w morzu ciała i pogrzeby. Budził się z krzykiem i pytał o kolegów". Więcej cytatów tu nie zostawię.

"Heweliusz. Tajemnica katastrofy na Bałtyku", to nie tylko odtworzenie faktów, to również próba odpowiedzi na pytanie o ludzką odpowiedzialność. To stąd stwierdzenie: "O pewnych rzeczach, które dzieją się na morzu, po prostu się nie mówi. Jak w armii"? Nie miałem cytować? Nie dało się. Musiałem. Dalej pada krótkie zdanie: "Sekretów jest więcej". To jak cios.

Nie, nie interesowałem się wydarzeniami po 14 stycznia 1993 r. Ta książka jest pierwszym doń powrotem. I jestem w szoku. Nie potrafię ocenić rzetelności warsztatowej Autora, ale wiem, że to reportaż godny uwagi, przeczytania. Nie od razu po zrobieniu tego napisałem to, co stało się odcinkiem tego "Przeczytania". Czemu? Nie wiem. Zostajemy z wieloma rozdrapanymi pytaniami. Nie wyobrażam sobie być w jaki bądź sposób powiązanym z ofiarami. Z drugiej strony chciałbym poznać ich punkt widzenia.

PS. Zdjęcie pozyskane że strony Facebook Wydawnictwa Czarne.

poniedziałek, stycznia 20, 2025

Smakowanie Bydgoszczy - 104 - duch secesji w kamienicy Meinhardta

105-ta rocznica powrotu Bydgoszczy do Macierzy (tj. 20 stycznia 1920 r.), to stosowna okazja, aby po kilku miesiącach wrócić do ważnego dla mnie cyklu. Mogło powstać mylne przekonanie, że mnie to już nie interesuje, że się temat wypalił lub co gorsza wyczerpał. Nic bardziej mylnego. Każde "Smakowanie Bydgoszczy" jest pomyślane jako spacer po mieści nad Brdą. Są tacy, którzy wychwalają na prawo i lewo ten gród. Są tacy, którzy sceptycznie czytają o tych różnych zachwycenia. Sam nie wiem, jak do nich się ustosunkowywać. Nie uwierzę, że możemy konkurować z Toruniem, Gdańskiem czy Poznaniem. Inni mają inne zdanie. Wolno im. Ja ze swej strony chcę pokazywać to i owo, co warto podejrzeć w mieście, co powinno skupić uwagę. Tak rodzą się kolejne odkrycia!

Tak, bo to co proponuję obejrzeć, podejrzeć, zapamiętać godne jest zobaczenia. W mieści tak bardzo okaleczonym z zabytków mamy jednak to i owo, czym warto się jednak pochwalić. Zabiegani patrzymy, a nie widzimy. Wiem, to moje ulubione w tej materii określenie.

Jesteśmy na głównej arterii bydgoskiego Śródmieścia: ulicy Gdańskiej. Czeka tyle tematów z nią związanych. Foldery fotograficzne pęcznieją od lat. Tak jak od lat czeka na dokończenie lub napisanie od początku tekst/post/artykuł o Józefie Święcickim, najsłynniejszym polskim bydgoskim architekcie. Stajemy przed dziełem niemieckiego architekta Alfreda Schleusenera, która pierwotnie była własnością Carla Meinhardta. Tak, zerknąłem do Wikipedii. I na tym koniec.

Czemu nagle kamienica na ul. Gdańskiej pod numerem 27 mnie zainteresował? Bo jej renowacja poszła dalej, niż tylko odnowienie fasady. Widzimy to od pierwszego zamieszczonego tu kadru.

Nagle wchodzimy w nieomal bajeczny świat secesji! Freski w tym duchu po prostu zachwycają! Nie myślałem, że wolno wejść i zwiedzić piętro po piętrze. Sądziłem, że dostęp z ulicy jest tylko na parterze. Na szczęście wyczucie mojej Małżonki i jej ciekawość sprawiła, że to Ona poszła schodami w górę, aby po chwili zadzwonić do mnie (ech, ta technika), abym poszedł w Jej ślady. Sam skupiłem się wtedy na fotografowaniu sufitu w bramie wjazdowej?

Niezwykłe! Oczarowujące! Nie mam słów! Aż boję się, że kiedyś ktoś dopuści się tu jakieś dewastacji, idiotycznego użycia sprayu lub innej farby. Ufam, ze jest tam czujne oko wszechwidzące i udaremni niecny pomysły ewentualnego wandala. Byłoby smutne (na pewno dla mnie), gdyby ktoś zdewastował ten niezwykły i bardzo cenny trud artystyczny.

Nie wiem czy to tylko fantazja czy rekonstrukcja stanu, gdy w latach 1908-1909 dom Meinhardta powstawał. Na ile patrzymy na genialną rewitalizację, a na ile tchnięcie w stare mury właśnie ducha secesji. Czy to w końcu istotne? Mamy kolejny punkt godny odwiedzenia i pokazania, że w Bydgoszczy to i owo przykuwa uwagę.

Może zabrzmi to zaskakująco, ale kiedy upubliczniałem te kadry na swoim Facebooku, to nie podałem dokładnej lokalizacji kamienicy. Wiem, że wiele osób, które jak my tam trafiło nie miało z tym problemu i pisało: Gdańska 27. Ja tu też już nie bawię się w konspiratora. Liczę tylko, że każdy kto pójdzie tu zachwyci się widokiem i uszanuje trud artystów, którzy z takim pietyzmem artystycznie podnieśli poziom klatki schodowej.

Na szczęście zachowana została oryginalna winda! "Czemu szczęście?" - zaciekawi się ten i tamten. Okazuje się, że były zakusy, aby ją ze względów technicznych (chodziło m. in. o normy obowiązujące obecnie) usunąć. Jest! I chwała tym, którzy ją uratowali! Naprawdę budzi zachwyt. Nie tylko dla myśli technicznej sprzed przeszło stu laty, ale też dla artyzmu kowala, który nadał jej wymiar dzieła sztuki.

Kocham takie klimaty. Nie obiecuję, że każde kolejne "Smakowanie..." będzie taką wyrafinowaną podróżą. Jest świeży materiał o innej kamienicy z tej samej ulicy. Wzbudzi u jednych zachwyt - na pewno. Wzbudzi u innych irytację - na pewno. Wzbudzi u innych zakłopotanie pokryte nutką oburzenia - na pewno. I to jest koloryt miasta, które warto przemierzać, na które warto patrzeć i warto widzieć, a co za tym idzie i wiedzieć.

Skoro tekst/post/artykuł ukazuje się w rocznicę 20 stycznia 1920 r., to wszystkim bydgoszczanom i miłośnikom miasta Bydgoszczy składam życzenia samej pomyślności. Ja, trzeci z pokolenia tu urodzony, ale też i szczęśliwy ojciec syna, która urodził się 20 stycznia 1988. Synu! - zdrowia i pomyślności na kolejne -lecia twego bycia. W końcu bez Ciebie tego blogu by nie było. Tak, jak wyrozumiałości mojej Żony, że teraz miast wykonywać jakieś domowe prace stukam sobie w klawiaturę komputera i piszę o Gdańskiej 27. Przy okazji przepraszam za wszelkie wynikającego z tego (i innych) pisania komplikacji. Przy okazji dziękuję za serię zdjęć mnie samego.

PS: Warto przypomnieć, że to tu w 1934 r. doszło to tragedii, kiedy runęły figury zdobiące fronton, zabijając dwie osoby. Miało to swoje konsekwencje w stosunku do innych bydgoskich budynków, z których zaczęto wtedy usuwać figury bojąc się, że staną się powodem innych wypadków.

Kamienica Carla Meinhardta w Bydgoszczy – Wikipedia, wolna encyklopedia [data dostępu 9 I 2025]

Alfred Schleusener – Wikipedia, wolna encyklopedia [data dostępu 9 I 2025]

czwartek, grudnia 26, 2024

Przeczytania - 512 - Grzegorz Bobrek "Wojna oczami wroga. Sojusznicy Hitlera" (Wydawnictwo Literackie)

Znacie kanał na YouTube, jaki prowadzi Grzegorz Bobrek? Polecam. Wydawnictwo Literackie proponuje nam kolejne spojrzenia na II wojnę światową, pt. "Wojna oczyma wroga. Sojusznicy Hitlera". Warto. Tym bardziej, że chodzi również o pomniejszych europejskich sojuszników III Rzeszy: Węgry, Finlandię, Bułgarię, Rumunię. Jest rzecz jasna Japonia i Włochy. Rzadka to okazja, aby poznać kulisy polityki tych państw, które szukały oparcia w Berlinie i bandycko-najeźdźczej polityce Adolfa Hitlera. Taki mniej więcej tekst zamieściłem na swoim facebookowym profilu, pt. Czytalandia (9 grudnia tego roku). Tu też zdjęcie, jakie tam zamieściłem.

"Brawurowo opisana i bogato zilustrowana opowieść, która wypełnia istotną lukę w publikacjach na temat II wojny światowej. Nareszcie - wojna widziana nie oczami aliantów, a ich wroga" - zapewnia nas Wydawnictwo na okładce. Zachęcenie cenne, choć pewnie trochę skrojone na wyrost, bo trudno uwierzyć, że trzeba było czekać na publikację znanego youtubera, aby poznać polityczne wybory Budapesztu, Helsinek czy Bukaresztu. Nic nie ujmuję Autorowi, bo jestem zdania, że zrobił to z profesjonalnym zacięciem i zaangażowaniem.

Bez wątpienia pierwszymi odbiorcami "Wojny oczami wroga..." będą ci, którzy znają kanał na YouTube, jaki od lat prowadzi Autor. Jestem też jego słuchaczem i moim zdaniem robi nim dobrą robotę. Historie tam przekazywane nie są nudziarstwem i popisywanką Autora przed niedouczonym tłumem. Nie ukrywam, że Wydawnictwo Literackie po prostu mnie zaskoczyło. To jednak odwaga, aby sięgać po dorobek pokolenia, które doskonale rozumie i umie wykorzystać Internet do popularyzacji historii.

"Wojna oczami wroga..." jest doskonałym krokiem we właściwą stronę i logiczną kontynuacją, co pan Grzegorz Bobrek robi w Internecie. To nie jest ściganie się na sensacje i sensacyjki, czy ściganie z dorobkiem kogoś takiego jak dajmy na to Wiktor Wołoszański. Rzetelna robota, ciekawa narracja, umiejętne wykorzystanie dostępnych źródeł! Trudno się dziwić, że pierwszy głos oddano J. Goebbelsowi. Sam w tym roku ochoczo sięgałem po to źródło historyczne. Nie czarujmy się: dla wielu czytelników, to jedyna okazja, aby czytać, co zapisywał minister propagandy III Rzeszy i raczej nigdy nie sięgnie nawet do polskiego wydania tegoż dzienników. Mylę się? Chciałbym.

Coraz rzadziej się spotyka, aby książka popularno-historyczna zawierała takie bezcenności jak: przypisy! Widać, że pod względem warsztatowym mamy przed sobą Autora, który wie jak przygotować się do ciężkiej pracy odtwarzania faktów. To wcale nie jest takie oczywiste! Mało tego: coraz częściej podsuwa się czytelnikom niechlujstwa edytorskie i faktograficzne! Dla kogoś kto skończył Uniwersytet Jagielloński byłoby ujmą, aby starszy kolega po fachu (absolwent UMK w Toruniu) wytykał błędy warsztatowe. Tu ich po prostu nie ma! I brawa dla Autora!

"Wojna oczami wroga..." powinna stać się nawet swoistą podpowiedzią, jak należy zabierać się do pracy nad książką i jak poważnie, i uczciwie należy traktować Czytelników. Ja się czuję usatysfakcjonowany. Można było się pokusić o oddzielną bibliografię, ale trudno. Nie ma jej. Jest indeks osobowy, który ułatwi czytelnikom odszukiwanie postaci

Nie wiem kogo zasługą jest szata graficzna i wybór ikonografii. Tu jak zwykle się we mnie budzi belfer? Bo powtarzam to przy każdej stosownej okazji: poglądowość, to jedna z najcenniejszych wartości w nauczaniu historii. Raczej nikt nie ma wątpliwości, jak wyglądał A. Hitler, J. Stalin czy B. Mussolini, ale czy każdy rozpozna marszałka C. G. Manerheima, generała P. Talvela, G. Ciano, admirała-regenta M. Horthy'ego czy nawet feldmarszałka A. Kesselringa. Każda fotografia, to wartość dodana do narracji i naszego rozumienia, i poznawania wojennych dziejów Europy i świata w latach 1939-1945.

"Wojna oczami wroga..." pokazuje nam kto w rzeczywistości był... bezużytecznym sojusznikiem III Rzeszy. Na pewno dla mniej zorientowanych w kulisach politycznej dyplomacji będzie ukazanie roli Węgier czy Bułgarii, dylematy Finlandii czy oddanie Rumunii. Każde z tych państw miało inny stosunek do Berlina. Każde starało się cos ugrać dla siebie u boku tak potężnego sojusznika. Sam jestem ciekaw, jak współcześni historycy w tych krajach odebraliby tę publikację? Dla mnie bezcenna ściąga, gdy przyjdzie omawiać, jak państwa Osi uczestniczyły chociażby w agresji na Rosję Stalina, jak dygnitarze III Rzeszy oceniali trwałość zawartych sojuszy i oddanie swoich aliantów. Ciekawe kogo dotyczyło taki bieg wydarzeń w 1942: "Był gotów znieść pewne upokorzenia, byle tylko porozmawiać z marszałkiem i przekonać go do poważniejszego ofensywnego zaangażowania"? A o którym ze sprzymierzeńców pisał jeden z niemieckich generałów: "Ich niezdyscyplinowane i całkowicie arbitralne zachowanie wobec miejscowej ludności może propagandowo jedynie zaszkodzić niemieckim interesom"? Kto i w jakich okolicznościach wydał tak brzmiący rozkaz: "Kraj zawsze będzie pamiętał o swoich dzielnych synach [...]. Bóg z wami, węgierscy żołnierze"?

Nie myślę cytowaniem zdominować kolejne odcinki "Przeczytań". Wręcz przeciwnie. Blisko trzysta stron pasjonującej, burzliwej, zaskakującej historii czeka na każdego komu bliskie są arkana II wojny światowej. Jest szansa, że dla kogoś może właśnie "Wojna oczami wroga..." stać się pierwszym krokiem ku poznaniu wojennych dziejów lat 1939-1945. Nasz polsko-centryzm rozumienia tej wojny raczej spycha na margines zagadnienia sojuszników III Rzeszy. Co wiemy o polityce antyżydowskiej cara Bułgarów, Borysa III (1918-1943), w końcu doktora honoris causa np. Uniwersytetu Warszawskiego? Jest niezaprzeczalna okazja poznać. I przestać się dziwować, że ktoś tam nie odróżnia powstania w getcie warszawskim od powstania warszawskiego!

Skoro moje belferstwo wypłynęło na wierzch, to nie omieszkam napisać: tak, uważam, że "Wojna oczami wroga..." powinna znaleźć się w szkolnych bibliotekach. Gdybym miał moc sprawczą rekomendacji, to rekomendowałbym plon pracy, jaką wykonał pan Grzegorza Bobrek. To warta uwagi, przeczytania i posiadania publikacja. Blisko trzysta stron otworzy nam oczy, ale też pobudzi ciekawość. Tym bardziej, że Autor sięga po świetny zabieg, znany twórcom seriali i przygotowujący kolejny jego sezon. Stawia na koniec pytania i dodaje, nie odpowiadając na nie: "To jak zawsze temat na inny odcinek. Odcinek książki, rzecz jasna". Ujmuje mnie odwołanie się do wspomnień kilkuletniego brzdąca, bo przecież wielu z nas przeszło podobne lekcje historii, kiedy rodzice, dziadkowie wspominali, opowiadali, ronili łzy... Kiedy jakiś czas temu wspomniałem starszemu Wnukowi (rocznik 2013) o II wojnie światowej uświadomiłem sobie, że dla niego, to czasy dorosłości prapradziadków i dzieciństwa pradziadków! Na naszych oczach umiera pokolenie II wojny światowej! I nie będzie okazji, aby kogoś zapytać: jak to było? Książka taka, jak "Wojna oczami wroga..." na pewno nam to ułatwi.

piątek, listopada 15, 2024

Myśli wygrzebane - 151 - Krzysztof Wielicki

"Trzeba umieć czasem przegrać, chociaż mierzyć należy wysoko. Nie próbujesz - nie osiągasz" - ten cytat pojawił się najpierw na moim profilu Facebooka, pt. Czytalandia. Później umieściłem go na stronie głównej tego blogu (czy bloga?), w oknie "Parole, parole, parole...". Taki skutek czytania książki "Solo. Moje samotne wspinaczki", jakie wydała Agora. Korzystam z tego cyklu, aby zostawić kilkanaście myśli wybitnego himalaisty Krzysztofa Wielickiego (rocznik 1950).

Krzysztof Wielicki - 2018 r. - Pol'andRock Festival - domena publiczna

piątek, października 04, 2024

Paleta - LXXVII - Briton Rivière

Chyba jeszcze nigdy ten termin nie padł w tym cyklu, ba! w ogóle nie pojawił się w moim pisaniu na tym blogu. Animalista! Tak, słyszymy angielski zwierzęcy rdzeń tego określenia. I na ten czas zresztą przenosimy się do Anglii (Wielkiej Brytanii) panowania JKM Wiktorii Hanowerskiej, bo to ona okres jej panowania (1837-1901) przypada artystyczna aktywność malarza, któremu oddaję ten odcinek "Palety". Briton Rivière (1840-1920). Jak często bywa w tym cyklu wkraczam w świat, którego zupełnie nie znam, a zatem i sam malarz jest dla mnie samego odkrywaniem kogoś nowego i czegoś nowego.

Philip Hermogenes Calderon - Briton Rivière - domena publiczna

niedziela, czerwca 02, 2024

Przeczytania - 499 - Czesław Miłosz "Ocalenie" (Wydawnictwo Znak)

"Nie pamiętam, w którym roku wybuchła afera z Herbertem, który w swojej psychozie maniakalnej oskarżył Miłosza o antypolonizm. Właśnie w te dni spotkałem Miłosza. Znając Herberta, wiedziałem, że u źródeł agresji autora Pana Cogito jest choroba dwubiegunowa poety, w manii chory bywa w psychozie. I mówiłem o tym Miłoszowi, prosząc, aby się tym nie przejmował" - tą smutną skądinąd dygresją Tomasza Jastruna otwieram kolejne poezją pisane "Przeczytania"[1] Dziś Czesław Miłosz (1911-2004). Wielka karta polskiej literatury. Wielu z nas (a i ja do tego grona piszę się) pamięta, jaki szok wywołało w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nadanie poecie literackiej Nagrody Nobla, ale też i niesmak, w jakiej atmosferze odbywał się pochówek na Skałce równe lat temu XX. Stąd zresztą patronat w roku 2024. Poróżnieni w wielu kwestiach bracia Polacy - nie po raz pierwszy i niestety nie po raz ostatni. Jakby się tak głębiej zastanowić, to w wielu przypadkach oceny wydarzeń i ludzi czasu minionego (a i współczesnego) przyszłoby nam wdrapywać się na różne barykady.

wtorek, kwietnia 30, 2024

Pewniaki...

"Aha... - mówił dziwnym głosem. - W czwartek jesteś bałwan... A w sobotę będziesz geniusz... Czy kpisz młodzieńcze?" - pamiętamy? Jak nie z książki, to choć z filmu, w reżyserii Marii Kaniewskiej? Tu jedna dygresja: odpytywani uczniowie w ekranizacji kinowej na pewno nie nazywają się Kaczanowski i Ostrowicki. Lekcja historii u profesora Gąsowskiego! [1] Widzę, że w wielu oczach tli się iskierka przypomnienia, a może łezka potoczy się na wspomnienie swoich belfrów, albo na wspomnienie własnych szkolnych błazeństw. Nie ukrywam, że mistrzowski duet Stanisław Milski (prof. Gąsowski) i Józef Skwark (Adaś Cisowski) zapadają w serduchu każdego kinowego oglądacza, sam należę do tego grona, które lubi wracać do filmu z 1960 r.

Sofokles - popiersi antyczne - domena publiczna

poniedziałek, kwietnia 01, 2024

Uśmiechnięta Klio, czyli łyk historii w anegdocie... (04)

No i zbliża się nam 1 kwietnia! Znowu! Nieomal z urzędu trzeba się śmiać, różne krotochwile uprawiać, odstawiać szwagra z wiatrem ku uciesze rodzinnej gawiedzi. Mus, to mus - jak mawiał imć Roch Kowalski, co Korab miał w herbie. Tym razem poszedłem w nowoczesność i postanowiłem podpatrzeć, co tam cytuje się na facebookowej stronie, która nazywa się: "Anegdoty o sławnych Polakach". Czy to będą odkrywcze ułowienia? Nie wszystkie, ale nawet jeśli z innego źródła (czytaj: książek) je wcześniej pozyskałem, to nic to. Dobry żart tynfa wart - zostało nam chyba z epoki saskiej to cenne powiedzenie. Jak widzimy uwolnić się od historii nawet w tak promienny dzień (bez względu na aurę za oknem) nie da się.

Zatem odkopuję tytuł sprzed lat, a może z czasem zredukuję go tylko do "Łyk historii w anegdocie"? Byłoby to nawiązanie do tytułu historycznej gazetki szkolnej, jaką przez lata wydawałem w Zespole Szkół nr 12 (SP 22, G 12) w Bydgoszczy. Zatem wspierając się cytatem znanym choćby ze strony tytułowej "Szpilek", a mianowicie "Prawdziwa cnoty krytyk się nie boi" abp. I. Krasickiego spójrzmy na zacnych i szacownych jak ich życie malowało. Tytuły, to już moja fantazja.

1. Hrabia Tarnowski, Matejko i... Rejtan

Kiedy malarz Jan Matejko ukończył pracę nad obrazem „Rejtan na sejmie”, zaprosił do jej obejrzenia hrabiego Stanisława Tarnowskiego. Wśród sportretowanych targowiczan zobaczył Tarnowski swoich arystokratycznych krewnych i powinowatych, wśród nich Adama Ponińskiego, generała Szczęsnego Potockiego, hetmana Franciszka Ksawerego Branickiego, Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku”, Michała Fryderyka Czartoryskiego. Opuszczając pracownię zauważył więc chłodno, że wobec panującej w kraju biedy, wątpi czy znajdzie się w kraju amator, którego by stać było na kupno tego obrazu.

- Ale – dodał – powinien go kupić car.

- Słusznie by uczynił – odpowiedział Matejko – skoro swego czasu kupił oryginały, powinien teraz dla kompletu nabyć kopie.

Jan Matejko - autoportret (fragment) - 1892 - domena publiczna

2. Zapobiegliwy Władysław Żeleński...

Żona kompozytora Władysława Żeleńskiego (ojca Tadeusza Boya Żeleńskiego) przeziębiła się, a lekarz na wszelki wypadek kazał pozostać jej w łóżku. Po jego wyjściu Żeleński zaczął nerwowo czegoś szukać.

- Czego szukasz? - spytała żona

- Kluczy do naszego rodzinnego grobowca – odparł.

- A na co ci one? – zawołała.

- Ty zawsze wszystko zostawiasz na ostatnią chwilę.

3. Weteran

Rysownik Franciszek Kostrzewski spotkał w Warszawie starca, weterana wojny z 1831 r., którego chciał narysować:

- Słuchajcie, dostaniecie rubla, nic nie będziecie robili, tylko posiedzicie parę godzin, nie ruszając się.

- Nie chcę - odpowiedział weteran.

- Dlaczego?

- Bo musi to być coś złego, żeby nic nie robić i dostać rubla.

4. Durak

Znakomity malarz Józef Pankiewicz, a było to jeszcze w czasach carskich, poszedł załatwić sprawę w urzędzie.

- Wasza familia? – zapytał urzędnik.

- Pankiewicz – przedstawił się malarz.

- Dobrze, dobrze, wiemy, że każdy Polak to pan. Piszy: Kiewicz – zwrócił się do kancelisty.

5. Samoocena prof. A. Brückner

Historyk literatury i językoznawca, profesor Aleksander Brückner chciał rozpocząć artykuł naukowy zdaniem: „Pewien idiota powiedział kiedyś…”. Gdy redakcja pisma, w której artykuł miał się ukazać nalegała na zmianę, zdziwiony uczony zapytał: „Ale dlaczego, przecież ten idiota to ja”.

6. Sienkiewicz nie-Rosjanin...

Nagroda Nobla rozsławiła i tak już znanego na świecie Henryka Sienkiewicza, jednak we Francji pisano o nim jako o Rosjaninie. Gdy prezydent Republiki Francuskiej Raymond Poincare zwrócił się do Sienkiewicza: „Witam przedstawiciela wielkiego narodu rosyjskiego”, autor Krzyżaków zazgrzytał zębami i odpowiedział: „A ja witam prezydenta Wielkiej Brytanii”. Zdziwiony prezydent Poincare wyjaśnił, że nie jest prezydentem Zjednoczonego Królestwa. Na to Sienkiewicz odparł: „A ja nie jestem przedstawicielem narodu rosyjskiego, tylko Polakiem i pisarzem Polskim”.

7. Ę...

Jan Karłowicz, etnograf, językoznawca, członek Akademii Umiejętności, ojciec kompozytora Mieczysława, był niezmiernie wrażliwy na prawidłową wymowę. Nie znosił niedbalstwa i reagował natychmiast. Któregoś dnia pracował w swoim gabinecie, gdy na podwórzu rozległo się wołanie:

- Szmaty kupuje, szmaty kupuje, stare garderobe, dobrze płace, szmaty kupuje, szmaty kupuje!

Karłowicz wyjrzał przez okno.

- Panie kochany - zawołał - tak się nie mówi: kupuje, płace, garderobe. Trzeba wyraźnie wymawiać literę "ę": płacę, kupuję, garderobę.

Handlarz spojrzał do góry.

- Pan profesor ma jakie garderobe do sprzedania? Kupie, dobrze zapłace.

- Człowieku - zirytował się Karłowicz - Przecież mówiłem, że trzeba wyraźnie wymawiać: kupię, zapłacę, a nie: kupie, zapłace.

Gdy zamknął okno usłyszał:

- Kiedy pan profesor taki mondry, to nich mnie w dupe pocałuje.

Karłowicz nie wytrzymał. Otworzył okno i na całe podwórko zawołał:

- Nie w dupe, panie kochany, nie w dupe. Całuje się w dupę, przez "ę", wyraźnie: w dupę, w dupę!

8. Mistrz Wojciech i taksówkarz

Wysiadając z taksówki malarz Wojciech Kossak dał szoferowi pięć złotych napiwku.

- Córka pana profesora dała mi wczoraj dziesięć złotych – mruknął szofer.

A na to Kossak:

- Ona może. Ma bogatego ojca. A ja jestem sierotą.

Pragnę tylko dodać, że nazwisko słynnego historyka literatury i językoznawcy, autora m. in. "Mitologii słowiańskiej" czy "Starożytnej Litwy..." brzmiało Brückner, a nie Bruckner! Nie wiem czy to tylko zwykła literówka czy językowe niechlujstwo. Zauważyłem jednak swoistą nonszalancję, kiedy używa się zwrotów niemieckich. Kolegę, wybitnego znawcę Holokaustu, nie mogę nauczyć poprawnej wymowy miejsca konferencji z Wannsee. W przypadku języka angielskiego zaraz wybucha śmiech, gdy ktoś czyta niepoprawnie. Zatem moja prośba: skoro cytujesz coś z języka Goethego czyń to językowo nienagannie! Bo Brückner, to wcale nie to samo, co Bruckner. Dwa różne nazwiska, jak Jakubowski i Jakóbowski. Wylazł ze mnie stary belfer? Musiałem jednak to napisać.

„Nienawidzę nieoświeconego tłumu i unikam go”

- wers z Horacego

sobota, stycznia 06, 2024

Spotkanie z Pegazem - 209 - Agnieszka Osiecka "Przysięga na nowy rok"

"Agnieszka Osiecka (1936-1997) – polska poetka, autorka tekstów piosenek, pisarka, reżyserka teatralna i telewizyjna, dziennikarka. Wspaniała, piękna kobieta o skomplikowanej osobowości. Muza wielu pisarzy i poetów, która nazywała siebie poetessą, a o niej mówiono, jako o «osobowości wielorakiej», poetce piosenki. Utalentowana, zagmatwana w sobie, uparta, błyskotliwa, tajemnicza, niejednoznaczna i niekonwencjonalna, kreatywna, pełna pasji i apetytu na życie, zakochana w wolności - niezapomniana. Jej teksty do dzisiaj wzruszają, bawią, uczą, zatrzymują. Legenda głosi, iż mimo, że była autorką dwóch tysięcy tekstów piosenek, nie była muzykalna i nie umiała śpiewać, jednak świetnie czuła frazę i potrafiła napisać idealny tekst do muzyki («Noce i dnie», «Jan Serce»)" - taki zapis biograficzny znajdziemy na profilu FB, Babiniec Literacki.[1] Nie po raz pierwszy chwytam się tej strony, aby sobie pomóc w dotarciu do poezji. Nie chcę pisać: kobiecej, babińskiej. Nie posiadam żadnego tomiku poezji Agnieszki Osieckiej. Jedyną książkę tykającą życia Poetki jest "Listy na wyczerpanym papierze" [2]

Agnieszka Osiecka w Opolu - domena publiczna.

środa, stycznia 03, 2024

Przeczytania... (485) Rob Riemen "Wieczny powrót faszyzmu" (Universitas)

"Istnieje prawicowy ekstremizm, radykalna prawica, populizm, prawicowy populizm, ale faszyzm... nie, tego nie ma: to nie może być prawda, coś takiego już u nas nie występuje, żyjemy w demokracji, proszę nie siać paniki i nie obrażać ludzi!" - to wyrwane z kontekstu zdanie niech nikogo nie zmyli, nieniderlandzki eseista Rob Riemen (rocznik 1962) ironizuje z powszechnej opinii czy postawy oburzenia, na sam dźwięk słowa: FASZYZM. Wraca do mnie pamięć okładki, jaka kiedyś zdobiła tygodnik "Wprost". To było jeszcze w latach 90-tych XX w. niemal krzyczało do nas pytanie: "Czy Polsce grozi faszyzm?". Rozbawiło mnie to wtedy. Wiem, mea culpa! Przez te lata na tyle zmądrzałem, jak mniemam, że już mi nie do śmiechu. Odkąd jawni antysemici czy wręcz polscy faszyści zasiadają w gmachu przy ul. Wiejskiej 4/6/8 można poczuć powiew grozy. W końcu ktoś stworzył komitet wyborczy pod nazwą Konfederacja Wolność i Niepodległość. W końcu ktoś oddał 31 148 głosów (2019 r.) i 26 895 (2023 r.), aby ktoś taki, jak pan Grzegorz Braun (rocznik 1967) zasiadł w poselskich ławach. Nikt przecież nikogo na siłę nie gnał do urn wyborczych i w okręgu wyborczym 23, który obejmuje m. in. obszar miast na prawach powiaty Rzeszowa i Tarnobrzegu na danie swego głosu. Oto demokracja!

poniedziałek, stycznia 01, 2024

...na ten Nowy Rok.

No to mamy już 2024 r.

Wróżenia z fusów czas nadszedł? Nowe kalendarze powywieszane w domach? Często zachodzimy w głowę, co zrobić z tym poprzednim. Wyrzucamy? Zachowujemy? Różnie z tym bywa. Mój najstarszy zachowany pochodzi z... 1978 r. W moim domostwie na ścianach wiszą dwa: jeden podarowany przez moich wychowanków na grudniowym przedświątecznym spotkaniu autorstwa Andrzeja Mleczki (balsam na moją duszę i podreperowane zdrowie), a ten na wyciągnięcie ręki i wzorku spojrzenie i drugi, co to go każdego dnia odzieram z kolejnej kartki. Rok temu sądziłem, że uda mi się na nich zbudować nowy cykl pisania. Starczyło zapału na dwa odcinki? Chyba tak. Nie będę teraz szukał.

środa, lipca 19, 2023

...gdyby głupota mogła latać - odcinek 7

Tu nie będzie nic do śmiechu. Folder, po którego sięgnąłem liczy sobie... kilka lat. Zleżał się i wyczekał swoje. Tym bardziej pora go otworzyć i zrozumieć po co zebrałem na Facebooku tych kilka zdjęć. Ich treść poruszyła mną, oburzyła, ale i przeraziła. Inaczej nie siadałbym do tego pisania. Nie dość na tym. Odwlekanie tego pisania nie zmieniło mego podejścia do tematu. Czy już naprawdę doszliśmy do takiego poziomu, że sacrum i profanum wdziera się do tak ważnych miejsc, jak Auschwitz-Birkenau? Nie potrafię pojąć, co pchnęło tych młodych ludzi, aby w taki sposób zamanifestować swój pobyt na terenie dawnego Konzentrationslager.

niedziela, lipca 02, 2023

Tryptyk gettysburski - część 2 - Gettysburg National Military Park

Ta k a r t k a od innych inna! Inspiracją nie jest niczyje wsparcie, przesłane pliki fotograficzne, ale... Facebook. Oczywiście również rocznica: 1-3 lipca 1863 r. Równe 160-ąt lat temu w czasie wojny secesyjnej / civil war stoczona została bitwa pod Gettysburgiem. Armia Północnej Wirginii generała Roberta E. Lee stoczyła krwawą i bratobójczą walkę z Armią Potomaku, którą dowodził generał George G. Meade. I tym razem spojrzymy na krwawą rzeź za sprawą (bo trudno napisać: oczami) postawionych w Gettysburg National Military Park pomników.

Pomocy szukałem, zerkając na strony takie, jak: Battle of Gettysburg, Gettysburg Battlefield Bus Tours, Superb Survival: Winfield Scott Hancock at Gettysburg - author MJ Henion, Gettysburg Photography by Bob czy 26th North Carolina Regiment i foto Jima Fredlunda. I z nich pozyskałem tych kilka tu udostępnionych i upublicznionych fotografii. Podaję źródła pochodzenia kadrów. Postaram się opatrzyć je stosownym komentarzem.

Częściowo oparłem swoją wiedzę na podstawie strony, którą podaję pod tekstem. Oczywiście starałem się idąc jej tropem podłożyć treść pod odpowiedni obraz. Wiele cenności zawiera FB Gettysburg Battlefield Bus Tours. W końcu jej treści skierowane są do ewentualnych turystów. I ochoczo skorzystałem z tej wiedzy. Pewnie, że zazdroszczę Autorom możliwości osobistego wykonania zdjęć. Otworzyłem tę wyjątkową galerię pamięci fotografią MJ Henion. Warto dodać, że na polu bitwy (w różnych okresach) stanęło 1400 pomników i posągów. Aż do 1886 r. nie było odpowiedniego klimatu i porozumienia, aby oprócz żołnierzy gen. G. G. Meade mogli być uczczeni ci, którzy walczyli pod rozkazami gen. R. E. Lee. Jednym z ostatnich pomników generałów CSA miał być ten, który poświęcono gen. J. Longstreetowi. Sami konfederaci mają ogromny problem z oceną "Old Pete". Odsyłam do tego, co pisałem kilka lat temu na blogu.

piątek, czerwca 16, 2023

Spotkanie z Pegazem - 199 - Adam Asnyk "Miejmy nadzieję!"

Adam Asnyk (1838-1897) - zabroniony? Brzmi alarmistycznie? Brzmi absurdalnie? Brzmi barejowo? W jakim świecie my budzimy się każdego dnia? Kto zakłada kaganiec na cytowanie narodowej poezji? Facebook! No, to daję pożywkę teraz każdemu komu nie w smak obce pouczania serwowane jeszcze w obcych językach... Ktoś doda: to i skutek globalizacji! Ktoś inny tłumaczy: logarytm! Czyli maszyna, która, jak rybak w sieć wyłapuje słowa i zwroty niestosowne, co to mogą maluczkich zdeprawować, a innym paliwa dla siania nienawiści dolać.

Jacek Malczewski "Portret Adama Asnyka z Muzą" (1894–1897) - domena publiczna

poniedziałek, marca 27, 2023

Przeczytania - 467 - Krzysztof Daukszewicz "Jak płynie wódeczka na wsi i w miasteczkach" (Wydawnictwo Prószyński i S-ka)

"Panie Krzysztofie! Nie mogę! To nie czytanie. To nieustanny rechot do łez! Tego mi brakowało. Takiej książki. Humoru, który odrywa od mroków i ponurości tego, co tu i teraz" - tak zapisałem na moim Facebooku, pt. "Książkożerca". Taka była moja spontaniczna reakcja na książkę pana Krzysztofa Daukszewicza, pt. "Jak płynie wódeczka na wsi i w miasteczkach", której wydaniem zajął się Prószyński i S-ka.

Jeśli wierzyć, że pierwsza myśl jest najcelniejsza, to muszę napisać panie Krzysztofie, że nie cofam niczego, a mogę tylko dorzucić wiele achów i echów! Zawsze ceniłem Pana humor, ba! wiele lat temu chadzałem na oglądanie nagrań VHS z Pana występami - i rwałem boki. Jak jest teraz? Muszę się hamować, aby nie odpłynąć w siną dal czytając publicznie tę książkę! Przeszło czterysta stron humoru, to najcenniejszy lek na to, co nas dopada: chandra, deprecha, niezadowolenie szefa, rozczarowanie dziećmi czy kolejny konflikt z sąsiadem.

sobota, września 24, 2022

Krzyk Ukrainy! - strofa 5 - Ołena Herasymjuk

Wojna w Ukrainie trwa! Od 24 lutego 2022 r. leje się krew, mordowani są cywile, giną żołnierze, obraca się w ruinę miasta i wsie. Ukraina płonie! Od siedmiu miesięcy! Widać w czas wojny muzy nie milkną! To moje pisanie jest śladem, że nie milknie zainteresowanie losem pobratymców. Wiem, że historia nasza wspólna jest bardzo trudna i nie do końca rozliczona. W tej jednak chwili nie ma to znaczenia. W każdym bądź razie dla mnie. Istnieje niebezpieczeństwo, że zaczynamy się oswajać z tą myślą, że tam wojna, tam giną ludzie, tam okupant narzuca swoje brutalne prawa! Nie wolno zapominać. Nie zapominajmy, że najpierw był zabór Krymu w 2014 r.! Należy sobie powtarzać: WOJNA W UKRAINIE TRWA!

Strony