historia i ja: listopada 2017

czwartek, listopada 30, 2017

Smakowanie Bydgoszczy... (66) ulica Wyspiańskiego

Opętało mnie?

Z n o w u Wyspiański?!

Tak, nie myślałem w ogóle pisać. Jutro czeka mnie pewna podróż (ufam, że i tym spacerem podzielę się po powrocie). Bezpiecznie byłoby myśleć tylko o tym, co jutro. Aliści wczoraj szedłem ulicą Wyspiańskiego, to jak mogłem nie pstryknąć tych kilku fotek? Ani ulica to zbyt długa, ani kamienic przy niej interesujących mnogość.

środa, listopada 29, 2017

"Noc listopadowa" według Stanisława Wyspiańskiego

Nie mogłem. Musiałem. Jest-że piękniejszy poetycki obraz wydarzeń z 29 na 30 listopada 1830 r.? Nie ma! A któż go stworzył, jak nie Stanisław Wyspiański (1869-1907). Nie ma obaw, nie wyczerpię tematu tak szybko. Coś tam zostanie na rok 2019, na 150-te urodziny Mistrza.

Tragizm nocy listopadowej wystawiony na deskach teatru? Niezwykłe przedsięwzięcie artystyczne. Żar. Ogień. Patos. Trudno sobie wyobrazić, jakie emocje towarzyszyły wystawieniu tego dramatu.

Hej! skrzydła porozwijane
nad miastem szeroko rozprężeni,
aż one uzbrojone dosiężem,
dopadniem, pochwycim siłą;
rola się stanie mogiłą
narodom; przez krew zwyciężeni!!

wtorek, listopada 28, 2017

Spotkanie z Pegazem (110) po prostu Stanisław Wyspiański

Jakżeż ja się uspokoję -
pełne strachu oczy moje,
pełne grozy myśli moje,
pełne trwogi serce moje,
pełne drżenia piersi moje -
jakżeż ja się uspokoję ...

niedziela, listopada 26, 2017

Tryptyk wyspiańki - odsłona III - Wyspiański słowa, słowa, słowa...

"W ostatnich czasach przekonałem się że dzienniki piszą wszystko co się im podoba, a ludzie od początku świata pletli tez co się im podoba" - tak, na pożegnanie cyklu (wszak to tryptyk) mogę tylko oddać głos Mistrzowi. Nie ukrywam, że jestem pod wrażeniem książki pani Moniki Śliwińskiej pt., "Wyspiański. dopóki starczy życia" (Iskry, Warszawa 2017). Tak, to dla mnie pole do poszukiwań. Sam nie dałbym rady dotrzeć do tych wszystkich relacji, ocen, listów, wspomnień. Tu, jak w sieci pełnej ryb, co zarzucę dłoń, to jakiś okaz!

Pierwotnym zamysłem było, aby w ostatniej części zamieścić ulubione dzieła graficzne Bohatera, ale doszedłem do wniosku, że s ł o w o jednak robi większe wrażenie, daje poznać człowieka, odsłania jego wnętrze. Wiem, że takie wyrywanie słów może być tez nie spójne. Trudno. Próbuję być jednak logiczny w swoich wyborach. A obrazy i tak dorzucam. Jako dopełnienie.

piątek, listopada 24, 2017

Winfield Howard - powrót / Winfield Howard - return (02)

Barman nalał po raz kolejny. Alan nie mylił się. To był Winfield Howard.

- Nie znam ciebie - powiedział od niechcenia.

- Jestem tu nowy - odparł barman.

- Nowy? A Michael?

- Koń pogruchotał mu kości.

- Czy znowu spadł ze schodów? - zdawało się, że roześmieje się. Ale nie. Wypił. Odstawił puste szkło.

- Dolać?

- Starczy tego dobrego, choć kiedyś lepsze whisky tu lano. Chyba, że kupujesz jakieś szczochy.

- Wypraszam sobie! - barman uniósł się. - Dostawca jest ten sam.

- To whisky Donalda?

- Niezmiennie - zapewnił barman i wyciągnął kolejną butelkę. Mimika twarzy nie skrywała niezadowolenia. Gdyby nie wizja zysku, to najchętniej wyrzuciłby tego tu za drzwi. Liczył jednak, że na tych dwóch szklaneczkach się nie skończy.

środa, listopada 22, 2017

Przeczytania... (242) Monika Śliwińska "Wyspiański. Dopóki starczy życia" (Wydawnictwo Iskry)

To nie jest pierwsza książka pani Moniki Śliwińskiej, po którą sięgam i zamieszczam w moim cyklu. Zaskoczyło mnie, że to prawie dwa lata (od 19 XII 2015 r.), kiedy w odc. 99 dzieliłem się wrażeniem z "Muz Młodej Polski". Tym razem Iskry podają nam biografię: "Wyspiański. Dopóki starczy życia". Nie uwierzę, że opowieść o pannach Pareńskich mogła się nie podobać. Pozostał smaczek po doskonałej uczcie. Tym bardziej z ochotą bierzemy się do kolejnego literackiego spotkania! Móc wrócić do Krakowa, drugiej połowy XIX w., obcować z bohemą Młodej Polski, ba! pobyć z samym Stanisławem Wyspiańskim - cudowność. 28 XI przyjdzie nam wspominać 110 rocznicę śmierci najbardziej genialnego, wszechstronnego i niezwykłego Mistrza naszej narodowej kultury. Nie ma bowiem drugiego takiego, jak był ON. Wielu zapewne obcowało z twórczością malarską (graficzną) Stanisława Wyspiańskiej, a chociażby poprzez liczne reprodukcje, jakie znajdowały się w domach, przedszkolach czy szkołach. Józiu Feldman z obrazu, który do teraz zdobi jedną ze ścian sypialni mej osobistej Mamy, to ten sam Józef Feldman, którego "Stanisław Leszczyński" stoi na półce jednego z moich regałów. co tym udowadniam? Że Wyspiański jest NASZ! Że Wyspiański tak naprawdę nie umarł w 1907 r. Bo ON żyje w nas! Często świadomie (lub nie) cytujemy właśnie JEGO! Dzięki książce pani Moniki Śliwińskiej mamy niezaprzeczalna okazję przybliżyć się do Autora "Nocy listopadowej" czy Boga Ojca z witraża u Franciszkanów w magicznym Krakowie.

poniedziałek, listopada 20, 2017

Tryptyk wyspiańki - odsłona II - Wyspiański oczami współczesnych...

To nie błąd, że piszę "wyspiański" wykorzystując małe "w". Zamysł jest celowy. Nie ma zatem mowy o błędzie ortograficznym. Nie wyrażam w ten sposób też nijakiej dezaprobaty Artyście. Wręcz przeciwnie! Jestem pod ogromnym wrażeniem dorobku, osiągnięć, tego, co nam zostawił. 110-ta rocznica śmierci, to okazja aby oddać głos tym, którzy mieli okazję bywać z Nim, znać Go, spierać się z Nim, podziwiać Go, ulegać Jego osobowości czy po prostu wkurzać się na Niego! Tak, zazdroszczę tym wszystkim ludziom, którzy mieli to szczęście, że znali Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907).

sobota, listopada 18, 2017

Winfield Howard - powrót / Winfield Howard - return (01)

Kiedy tylko wszedł do saloonu kilku mężczyzn podniosło się od stolika, na którym stała już pusta butelka po whisky. Ten niski, bardziej barczysty, jak kula wypadł na zewnątrz. Jeszcze w drzwiach zerknął za siebie. Tak jakby chciał się upewnić, że nie pomylił się ani on, ani jego kompanowie od kieliszka i zdezelowanej talii kart, którą stary Ben nosił przy sobie od długich lat. Mało nie potknął się o własne nogi.

Przybysz podszedł do barmana. Ten zmierzył go od stóp po czubek kapelusza. I jego umysł zaczął układać fakty, obrazy. Nie miał wątpliwości. Znał tę sylwetkę. Znał to spojrzenie spod ronda przepoconego kapelusza. Nie, żeby byli sobie kiedyś przedstawiani. Ale... wiedział. Każdy wiedział. Choć go wtedy nie było. Tyle mu opowiadano. Nawet dzieciaki ganiającego po corralu wiedziały. Wiedział na pewno...

- Piwo!

Niski głos zabrzmiał, jak rozkaz, który nie toleruje odmowy.

czwartek, listopada 16, 2017

Tryptyk wyspiański - odsłona I - "Wyzwolenie" - "Modlitwa"

28 listopada 1907 r. skończyło się wyjątkowe życia. Umarł Stanisław Wyspiański. Miał 38 lat. "...sam widzę, że wobec Wyspiańskiego trzeba mi zejść dalej niż na drugi plan. Jestem sprawiedliwy, ale nie mogę powiedzieć, żeby mi to zrobiło przyjemność" - przypominam opinię Kazimierza Przerwy-Tetmajera*. Nie miała polska kultura podobnego Mocarza! Proszę mi wskazać kogoś, kto zbliżył się do artystycznego geniuszu tego jednego MISTRZA. Może ma egzaltacja trącać tanim uwielbieniem młodopolskiej pensjonarki - nic to. Nie stoję o to. Wiem, że NIKT równać się nie może temu, co pozostawił nam krakowski twórca.

"Ja jestem wiecznie jakiś marzeniem, jakimś zachceniem, jakimś pragnieniem bez nadziei dojścia... jakimś poematem wydaje mi się życie moje... ale wciąż drżę, ze ten poemat się nagle rozerwie... że przepadnie niedokończony" - sam pisał o sobie**.

wtorek, listopada 14, 2017

Bydgoski spacer z Jeremim Przyborą - odcinek 4 - pierwsze wakacje w majątku Miedzyń Wielki

Od 13 marca nie powstał żaden odcinek tego cyklu? Chwilami chwytam się na tym, że brak mi kolejnej pary rąk, kolejnej doby, aby popłynąć bezpiecznie w świat miniony, dokonany, przeszły. Cierpi na tym m. in. bohater tego cyklu, czyli sam mistrz Jeremi Przybora (1915-2004). Spieszę, aby choć obecnością odcinka 4-tego nadrobić nie zamierzone zapomnienie.

Tak, sięgamy po raz kolejny po tom 3 "Dzieł (niemal) wszystkich", który zawdzięczamy Wydawnictwu Znak. "Przymknięte oko Opaczności" jest nam tu bezcenną skarbnica dla poznania dzieciństwa naszego niezwykłego Bohatera. Będą wakacje, Miedzyń Wielki, Maks, patefon od B. Rudzkiego i "Trylogia". Po prostu koloryt dzieciństwa wyjątkowego twórcy, jakim był mistrz Jeremi.

niedziela, listopada 12, 2017

Spotkajmy się na Unter den Linden 7 - Treffen wir uns in Unter den Linden 7 (06)

Nigdy nie czuła tak mocnego uścisku dłoni.

Spojrzała na matkę. Miała oczy pełne łez.

- Mamo... proszę... ja nie jadę na koniec świata, tylko do Drezna. Otrzyj te łzy.

- Dobrze córuś, dobrze... - sięgnęła do torebki. - Ja tylko tak... Wiesz... że... matki zawsze płaczą...

- Ale ja nie jadę na wojnę, tylko do Drezna - z naciskiem powtórzyła nazwę saksońskiej stolicy. - Zaraz, gdy przyjadę napiszę.

- Napiszesz?! - zdziwienie ryło się po obliczu matki - A tam telefonów nie ma? Nie możesz zadzwonić?

- Dobrze, mamo. Zadzwonię.Ale wiesz, jak to teraz jest.

- Jak? - zdziwiła się matka.

- Przecież wojna. Linia może być przeciążona lub w ogóle nie działać.

- Parszywa wojna! - starsza kobieta zdobyła się na przekleństwo. Sama łapała się na tym, że jej język stawał się coraz to bardziej szorstki.

Ostatnie osoby dobiegały do składu pociągu. Greta cały czas stała na stopniach swego wagonu.

- Powiedz tacie...

sobota, listopada 11, 2017

Polonia Restituta - XVII - Jan Wołek & Zbigniew Wodecki "Trwoga"

Nie ukrywam: ten utwór i jego wykonanie, to dla mnie odkrycie ostatnich dni. Nie wiedziałem, że zmarły 22 V tego roku Zbigniew Wodecki (1950-2017) wyśpiewał strofy Jana Wołka. I że była to "Trwoga". Nie wiem czemu wystawiać wyższą cenzurkę. Drapieżnej interpretacji, wspaniałemu porywowi poezji, a może filmikowemu montażowi na FB? Każda wyśpiewana nuta, autorstwa samego Zbigniewa Wodeckiego, to jak wbijanie gwoździa w dębowe wieko trumny, do której chciałoby się wrzucić zatruty sarmatyzm!...

Tak, to dlatego znów sięgam do Józefa Brandta i jego "Bogurodzicy". Mego ukochanego obrazu tego Mistrza, ba! przed laty winiety tego blogu (stąd ten napis). To źle, że na 11 listopada taki kładę obraz Rzeczypospolitej. Brakuje tylko sceny z "Dnia świra" o prawdzie mojej, mojszej i najmojszej. Smutne.

piątek, listopada 10, 2017

Polonia Restituta - XVI - a to Polska właśnie...

11 listopada nastraja nasz wyjątkowo. Za komuny rocznica, która dla sowietystów nie mogła istnieć z prostego powodu: jak tu wynosić pod niebiosa to kim byli i czego dokonali J. Piłsudski, R. Dmowski, I. Daszyński i I. J. Paderewski? O ile zorganizowano akademię w 1978 r. ( tu w Bydgoszczy była takowa w Kino-Tetrze przy ul. Dwernickiego), to słyszeliśmy o... F. Dzierżyńskim, J. Marchlewskim czy K. Świerczewskim. W nastoletniej duszy aż jęczało, skowytało. Szczególnie, kiedy edukację historyczną odbierało się w domu kresowym (wileńskim). I nic nie zapowiadało, że będzie inaczej. A jednak stało się! Niemożliwe?

czwartek, listopada 09, 2017

Polonia Restituta - XV - Józef Mączka "Matuli mojej..."

Po czterech latach wracam do strof poety Legionów Polskich, którego poezja nie potrafi przebić się do świadomości ogółu? Józef Mączka (1888-1918) wydał tylko jeden zbiór poezji, pt. "Starym szlakiem". W 2009 krakowskie wydawnictwo "Universitas" wznowiło ów tom. Niestety do dziś nie dotarłem do niego. Nie miałem go w rękach. Jak poprzednio posiłkuję się innymi antologiami, które są dla nas teraz bardzo pomocne. Aż dziw, że korzystam z tomu wydanego "za komuny". Przemycono tam i te strofy: "Historia w poezji / Antologia polskiej poezji historycznej i patriotycznej", do której wyboru dokonał Jan Marcinkiewicz, a Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia wydał w 1965 roku.

wtorek, listopada 07, 2017

Przeczytania... (241) Hampton Sides "Ogar piekielny ściga mnie. Zamach na Martina Luthera Kinga i wielka obława na jego zabójcę" (Wydawnictwo Czarne)

"Cztery dni po zamachu do Memphis przyjechała Coretta Scott King, z twarzą zasłoniętą wdowim welonem, i stanęła na czele pokojowego marszu, którego nie mógł poprowadzić jej mąż. Ciągnący się kilometrami pochód żałobników sunął w stronę ratusza posępnymi ulicami śródmieścia. Wszystko spowijał piękny smutek, nikt się nie odezwał. Nie było krzyków ani haseł, nie było nawet śpiewów. Słychać było tylko odgłos kroków" - taki opis daje nam w "Nocie do czytelników" autor książki pt. "Ogar piekielny ściga mnie. Zamach na Martina Luthera Kinga i wielka obława na jego zabójcę" Hampton Sides, tłumaczenie Tomasz Bieroń. Możemy ją czytać dzięki Wydawnictwu Czarne, która ten tytuł umieściła w cennej Serii Amerykańskiej. To już kolejny tytuł z tego cyklu. Następne czekają na zapis po przeczytaniu. Również dotykają problemów segregacji rasowej w USA, rasizmu na Południu USA (Dixi). Właściwie, to każdego miesiąca "Czarne" odsłania nam kolejną prawdę o tych ponurych czasach. Za pół roku przypadnie 50-ta rocznica zamachu na doktora Martina Luthera Kinga. Śmierć laureata pokojowej Nagrody Nobla (1964 r.) do dziś boli i krzyczy do nas.

poniedziałek, listopada 06, 2017

Nekropolie - wizyta 23 - Rulewo

"Rulewo – osada kociewska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Warlubie, przy trasie drogi wojewódzkiej nr 391 i na obszarze Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego" - taką notkę odnajdujemy w Wikipedii*. Dowiadujemy się też, że ostatnim właścicielem majątku (czytaj m. in.: pałac) był Rudolf Julius Emil von Maercker. Przedstawiciele tego niemieckiego (pruskiego?) rodu spoczywają właśnie na cmentarzu, który odwiedzamy.

niedziela, listopada 05, 2017

Nekropolie - wizyta 22 - Łomnica koło Piły

Nigdy nie byłem w Łomnicy.

Wszystkie wykorzystane tu zdjęcia zawdzięczam koleżance Renacie Wądołowskiej. Serdecznie w tym miejscu dziękuję za możliwość wykorzystania tych bezcennych dla mnie kadrów. To nie pierwszy i ostatni odcinek tego cyklu, który może być kontynuowany dzięki pomocy moich drogocennych znajomych.

Nie ja chodziłem pośród tych mogił. Powiecie: "podobne kadry już znamy z innych miejsc". To prawda. Bo każdy taki opuszczony cmentarz wygląda tak samo. Ostatnia wojna zniszczyła świat ludzkich relacji, jakie budowały stulecia. Wyroki historii dosięgnęły tych, którzy niczemu nie byli winni. Konferencje Wielkie Trójki, a wcześniej paniczny strach przed nadciągająca armia sowiecką, sprawiły, że okoliczni Niemcy pozostawiali swoją ojcowiznę i uciekali za oddającym się frontem.

sobota, listopada 04, 2017

Nekropolie - wizyta 21 - Małe Łąkie

"Będąc pod wrażeniem Twojej fantastycznej prelekcji na Cmentarzu Nowofarnym oraz Twojej fascynacji tematem nekropolii pozwalam sobie przesłać Tobie rezultat mojego dzisiejszego odkrycia we wsi Małe Łąkie. Ostatnio dowiedziałem się, że przy drodze, którą jeździłem przez całe swoje dotychczasowe życie w moje rodzinne strony (a obecnie miejsce mojego zamieszkania) - na niewielkiej skarpie znajdują się pozostałości po małym cmentarzyku. W załączniku efekty mojej porannej wizyty w tym miejscu" - rzadko ujawniam prywatną korespondencję mailową. Nie ukrywam, taka ocena, to dla mnie miód na moje serce. Wyraził je mój kolega Jacek Jurkiewicz. Uważnie Czytelnicy tego blogu spotkali się z Nim już tutaj.

piątek, listopada 03, 2017

Myśli wygrzebane (82) Zbigniew Cybulski

Tak, 3 listopada 1927 r., na naszych stanisławowskich kresach, w majątku Kniaże nad Czeremoszem przyszedł na świat chłopiec. Nazywał się Zbigniew Hubert obojga imion Cybulski. Dla wielu po prostu: Zbyszek. Rok 2017 jest wyjątkowy, bo to 50-ta rocznica śmierci i 90-ta urodzin. W chwili wypadku na wrocławskim Dworcu Głównym PKP miał niespełna 40-ci lat, a dokładniej 39 lat, dwa miesiące i 5 dni. Za szybko na śmierć.

czwartek, listopada 02, 2017

Nekropolie - wizyta 20 - Dolina Śmierci

Dziś bardzo wyjątkowa Nekropolia! Bydgoska Golgota XX wieku!
Niemiecki okupant bardzo szybko pokazał na co go stać w Bydgoszczy. Jeszcze we wrześniu 1939 r, broniła się Warszawa i Lwów, agresor sowiecki cały czas czaił się do skoku, a tu nad Brdą płynęła krew bydgoszczan. Bruk Starego Rynku spływał krwią, łapanki na Wałach Jagiellońskich i Parkowej. Oprawcy sami uwiecznili na kadrach filmowych i fotograficznych własne odczłowieczenie! Jednym z miejsc, które szczególnie ponuro wpisało się w historię ostatniego stulecia nad Brdą jest DOLINA ŚMIERCI. Kiedyś lesisty teren pomiędzy dwoma sąsiadującymi ze sobą miastami: Bydgoszczą, a Fordonem.

środa, listopada 01, 2017

Nekropolie - wizyta 19 - Cmentarz Komunalny przy ul. Kcyńskiej

Tak, już tu raz w tym roku zerknęliśmy na Cmentarz Komunalny przy ul. Kcyńskiej. Pod koniec czerwca. Miesiące minęły i wracamy w ten czas jesiennej zadumy, refleksji. W tym roku zaczynamy nasze spacerowanie od miejsca dla mnie wyjątkowego: tu spoczęła w sierpniu 1935 r. moja prababka Anna z Kujawów Maliszewska (1892-1935). Paradoks polega na tym, że ta nekropolia powstała dokładnie w roku narodzin prababki Anny. Niestety, grób nie istnieje od lat. Kiedy został zniwelowany? Nie ustalałem. Sądzę, że na przełomie lat 50-tych i 60-tych XX w. Kiedy odwiedzałem to miejsce z moim śp. Ojcem (października 1990 r.) uzyskałem tylko informację, że mogiła (obok spoczął przedwcześnie zmarły syn, Franciszek Maliszewski III) była w głównej alei, po prawej stronie. Dlaczego prababka Anna nie znalazła miejsca pochówku na parafialnym, katolickim cmentarzu? Bo w czasie pobytu w Zagłębiu Ruhry rodzina Maliszewskich zmieniła wyznanie na... polskonarodowe.

Strony