piątek, stycznia 27, 2023
Myśli wygrzebane - 132 - Seneka
"To już trzeci raz spotkamy się z Seneką. Ilekroć odkładam «Dialogi» czuję
niedosyt. Kiedy pomijam zdania, które wcześniej podkreśliłem (bo czytam
z ołówkiem w ręku) czuje się, jakbym się okradał. A i tak swoista
selekcja stawia mnie przed trudnymi wyborami" - tak pisałem 23 X 2013 r. Dawno temu. Tak, w tym cyklu, w odcinku 29. Teraz mamy rok 2023 i odcinek 132! Innymi słowy: całe wyrastanie mego wnuka Jerzyka nie było tu, na tym blogu, Seneki! Zatem po raz czwarty. Zatem po raz kolejny będą to "Dialogi". To jak wydobywanie z otchłani myśli wygrzebywanie.
No to zajrzyjmy do księgo pt. "O niezłomności mędrca". Jak to ładnie w języku Seneki brzmi: "De constantia sapientis". I zapuszczam swe osłabione krótkowzrocznością oczęta, aby to i owo znów w XXI w. stało się użyteczne. Bo na tym polega siła myśli wielkiej filozofii, że bez względu, jaki kurz dziś pokrywa egzemplarze antycznych dzieł one są wciąż żywe i aktualne. Trzeba tylko chcieć po nie sięgnąć i zrobić z nich użytek. Ja to, widać, od czasu do czasu robię. Wiem, że za mało.
- Czy gładką drogą zdobywa się szczyty?
- To tylko sam początek jest najeżony głazami i bryłami skalnymi i sprawiają wrażenie, że jest nie do przebycie, podobnie jak niejedno miejsce, widziane z daleka, wydawać sie zwykło urwistym i zrośniętym masywem tylko dlatego, że odległość w błąd wprowadza bystrość spojrzenia.
- Ogarnięcie ślepą chciwością [tj. Publiusz Klodiusz i Watyniusz - przyp. KN] nie rozumieli nawet, że sprzedając ojczyznę, sprzedawali zarazem i siebie.
- Żaden bowiem mędrzec nie może doznać ani krzywdy, ani zniewagi.
- Katon nie staczał walk z dzikimi bestiami, których ściganie jest rzeczą myśliwych i ludzi pierwotnych, żelazem i ogniem nie tępił potworów ani mu nie przypadło żyć w czasach, kiedy możliwa była wiara, że firmament niebieski wspiera się na barkach jednego mocarza.
- Wymarła [...] łatwowierność dawnych pokoleń, a nastał wiek, który wzniósł się na bardzo wysoki stopień umysłowego rozwoju.
- Nie ma takiej wielkiej świętości na świecie, na którą by się nie targnął świętokradca.
- Niepodatne na rany jest nie to miejsce, w które nie wymierza się ciosy, lecz to, które nie odczuwa uderzeń.
"Dialogi", to na szczęście obszerny tom. I starczy go na kilka odcinków spotkań z rzymska myślą filozofa tej miary, co Seneka. Nie będę zbyt wiele dokładał do pieca... Starczy jeszcze jedna garść i może druga. Istnieje zagrożenie, że zasieję pośród czytelników ziarno nudadztwa? Nie chciałbym jednak tego.
- Czyż nie jest oczywiste, że o wiele bardziej niezawodna jest siła, która nigdy nie poniosła porażki, niż ta, która nigdy nie została wyzwana do walki?
- Wiedz zatem, że wyższego rzędu jest mędrzec, któremu żadna krzywda nie szkodzi, niż ten, któremu się żadna krzywda nie dzieje.
- Tak wielka jest jednak słabość i próżność umysłów ludzkich, że niektórzy uważają zniewagę, za szczyt okrucieństwa.
- Do takich doszliśmy granic głupoty, że już nie tylko cierpienie jest dla nas udręką, ale i sama myśl o cierpieniu.
- W krzywdzie zawiera się zamiar, żeby zło komuś wyrządzić.
- Jeśli więc nie ma żadnej krzywdy bez zła, a zła nie ma żadnego bez hańby, a hańba z kolei nie może mieć dostępu do miejsca uprzednio już zajętego przez szlachetność, w takim razie i krzywda nie ma dostępu do mędrca.
- Każda krzywda jest pomniejszeniem kogoś, na kogo spada.
- Cnota jest niezależna, nietykalna, nieodmienna, niewzruszona, na każdy przypadek tak bardzo zahartowana, że niepodobna nawet jej ugiąć, a już w żadnym razie pokonać.
Mój Seneka wraca na półkę. Jeszcze będzie okazja. No, to jeszcze jedna garść
- Niepewne bowiem i krótkotrwałe jest posiadanie wszelkiego dobra, które napływa z zewnątrz.
- Mury, które chronią mędrca, są zabezpieczeniem i od ognia, i od ataków, nie maja żadnego wolnego dostępu, są wysokie, nie do zdobycia, sięgają do bogów.
- Jedynie źli ludzie chcą szkodzić dobrym. dobrzy żyją ze sobą w pokoju.
- Jeżeli mąż kładzie się obok swej zony w tym przekonaniu, że to zona kogoś innego, jest cudzołóżcą, choć ona cudzołożnicą nie jest.
- Wszystkie występki nawet przed dokonaniem występnego uczynku uważa się za spełnione w tym stopniu, w jakim dostatecznie obarczają winą ich sprawcę.
- Aby dać, trzeba mieć najpierw.
- Zły człowiek nie ma niczego do ofiarowania mądremu, z czego tenże mógłby się cieszyć.
- Kogo spotyka krzywda, wyprowadza go z równowagi i pobudza do gniewu. [1]
Na tym dziś koniec! Stop! Zamykam ten docinek cyklu przypomnieniem cytatu, którym otwierałem 5 X 2013 r. pierwsze spotkanie z filozofią Seneki. Oto opinia Kwintyliana: "Jako filozof jest mało ścisły, ale niepospolity w smaganiu ludzkich błędów". Smaga nas i dziś? Odpowiedzmy sobie sami.
_____________________________
[1] Lucjusz Annenusz Seneka, Dialogi, tłum. L. Joachimowicz, Altaya - De Agostini - Wydawnictwo Pax, Warszawa 2001, s. 427-441
Brak komentarzy: