Polonia Restituta - I - Leopold Staff "Polsko, nie jesteś ty już niewolnicą!"

sobota, listopada 09, 2013

Polonia Restituta - I - Leopold Staff "Polsko, nie jesteś ty już niewolnicą!"

Zapytano kiedyś wielkiego poetę Leopolda Staffa (1878-1957): "Mistrzu, dlaczego piszesz o kwiatkach i miłości, a nie o polityce?". "Od polityki - odparł zapytany - to ja mam Piłsudskiego". To nieprawda, że jeden z największych twórców młodopolskich nie pisał natchniony dziejową chwilą! Wielokrotnie sięgam po poruszający wiersz "Legiony". Padające tam słowa są dla mnie, jak dotknięcie rozżarzonego żelaza do ciała. Myślę o dramacie okopów Wielkiej Wojny, kiedy i członkowie moich rodzin (poddani JCM Wilhelma II i JIM Mikołaja II Aleksandrowicza) będąc rozdzielonym kordonem ładowali broń, aby oddać strzał w stronę wrogich okopów? Tylko, że po jednej i drugiej stronie byli synowej tej samej, umęczonej Matki! Można-że to pojąć?

Bo brat zabija brata na rodzinnym polu,
W bliźnie łona kieruje cios żelaznych cierni,
Wśród wspólnych zagród, które goreją w okolu.

Z przeciwnych stron? Dla własnej krwi bezmiłosierni?
W imię ojczyzny jedynej? Szalejąż w obłędzie?
Któremu z haseł wierni? Któremu niewierni?

To nie jest polityka? To obraz koszmaru rozdartej między trzech zaborców Rzeczypospolitej Obojga Narodów! Niepojęta gmatwanina losów. Wkrótce pojawi się na tych "stronach" jeden z zapomnianych poetów epoki Edward Słoński (1872-1926) - jego pióro zostawiło wstrząsające strofy "Ta, co nie zginęła". Nie potrafię oddzielić tych dwóch utworów.

Ale przecież jest 11 listopada! Niech umilkną chorałowe nuty i smutne nokturny! Radujmy się odzyskana niepodległością! Dodajmy uczciwie: skrawka dawnej przedrozbiorowej Rzeczypospolitej! Ile tego było w 1918 r. 100 000 kilometrów kwadratowych? Bez Poznania, Bydgoszczy, Wilna, Nowogródka, Gdańska czy Katowic? Z krwawiącym w walce Lwowem, rozdartym Cieszynem! Wydobywała się z mroków zapomnienie!

Leopold Staff napisał jeden z najpiękniejszych wierszy na jutrznię niepodległości: "Polsko, nie jesteś ty już niewolnicą!":

Polsko, nie jesteś ty już niewolnicą!
Łańcuch twych kajdan stał się tym łańcuchem,
Na którym z lochu, co był twą stolicą
Lat sto, swym własnym dźwignęłaś się duchem.

Nie przyszły ciebie poprzeć karabiny
Ni wiodły za cię bój komety w niebie,
Ni z Jakubowej zstąpiły drabiny
W pomoc anioły. Powstałaś przez siebie!

Dzisiaj wychodzisz po wieku z podziemia,
Z ludów jedyny ty lud czystych dłoni,
Co swych zaborców zdumieniem oniemia,
Iż tym zwycięża jeno, że się broni.

Ducha wspomnieniem ich ci nie rozsierdzę,
Żyłaś miłością, nie zaś zemsty żołdem,
Choć serce twardsze masz niż Flandrii twierdze,
Co ci przyznano nowym pruskim hołdem.

Ty, broniąc siebie wbrew wszelkiej nadziei,
Broniłaś jeno od czarnej rozpaczy
Wiary, że wolność, prawo, moc idei
Nie jest czczym wiatrem ust, ale coś znaczy.

Duchową bronią walczyłaś i zbroją,
O którą pękał każdy cios obuchem.
Więc dziś myśl każdą podłóż ziemią swoją
I każdą ziemi swej piędź nakryj duchem.

Żadne cię miana nad to nie zaszczycą,
Co być nie mogło przez wiek twą ozdobą!
Polsko, nie jesteś ty już niewolnicą!
Lecz czymś największym, czym być można: Sobą!