Bohater spod Rokitny!...

niedziela, stycznia 06, 2013

Bohater spod Rokitny!...

Cmentarz Nowofarny w Bydgoszczy (foto autora)

Cmentarz Nowofarny w Bydgoszczy

   Na cmentarzu Nowofarnym w Bydgoszczy znalazło miejsce spoczynku wielu tutejszych działaczy narodowych, niepodległościowych, żołnierzy, którzy przelewali krew za wolną i niepodległą, twórców kultury. Lista ułożyłaby się w swoisty lokalny, historyczny słownik biograficzny. Tak jest pewnie w każdym mieście. Z tą tylko różnicą, że "nasi bohaterowie" są tak "bardzo nasi", że tylko znani nad Brdą?

   Kocham cmentarze! Odwiedzam je w każdej miejscowości, do której docieram. Raz jest to poszukiwanie śladów krewnych, powinowatych, drugim zachwyt nad "cmentarną sztuką". W zadumę wprawiają mnie różne epitafia, fotografie na porcelanie, stan... krzyży, kopców, które kiedyś były mogiłami, a teraz ledwo garbikiem wystającym znad ziemi?

 

A. Setkowicz "Szarża pod Rokitną" (zbiory prywatne autora)

      Czemu o tym piszę? Przecież, nie jest 1 listopada. W styczniu przypada rocznica powrotu niepodległości do Bydgoszczy nie po 123, ale 148 latach pruskiej niewoli! Będą obchody, wieńce i kwiaty w ważnych dla miasta miejscach, ale czy ktoś uczci... zapomnianego bohatera?

W. Kossak "Szarża pod Rokitną"

     Jest nim kapitan Jerzy RASTAWIECKI. Zmarł w Bydgoszczy 8 grudnia 1921 r. w wieku zaledwie 28 lat. Kiedy przed laty natrafiłem na jego mogiłę przecierałem ze zadziwienia oczy. Czytałem dalej: "legionista uczestnik walk karpackich i bitwy pod Rokitną". Nie chciałem wierzyć. Jak? Skąd tutaj?!

S. Kaczor "Szarża pod Rokitną"

     "Rokitna" - to nazwa w PRL-u równie przemilczana, jak "Katyń", choć oczywiście inny mająca wydźwięk. Nawet dziś, gdy włączam na YouTube "Czerwone maki na Monte Cassino" słyszę zafałszowaną, bolszewicką wersję zwrotki. Mało kto pamięta, że żołnierze z 2 korpusu Polskiego śpiewali:

Runęli przez ogień straceńcy!

Niejeden z nich dostał i padł...

Jak ci,  z Somosierry, szaleńcy!

Jak ci, spod Rokitny, sprzed lat!

Runęli impetem szalonym

I doszli!... I udał się szturm!...

I sztandar swój biało-czerwony

Zatknęli na gruzach wśród chmur!

      Proszę sprawdzić, jak to brzmi, kiedy na YT słyszymy : " Jak ci, spod Racławic, sprzed lat!"?! Co ma szturm kosynierów Kościuszki wspólnego z szarżami kawaleryjskimi?  N - i - c ! Dlaczego owo fałszerstwo (!) cały czas tam pobrzmiewa, jak chora nuta?!

      Smutne, że w świadomości narodowej nie istnieje data 13 czerwca 1915 roku! A przecież na jednej z płyt Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie jest ona wyryta pośród tylu znamiennych i... zapominanych.

Bohaterów spod Somosierry trudno jednym tchem wymówić. No, może jeszcze za sprawą M. Brandysa kołacze się Kozietulski, ale inni? Dziewanowski, Niegolewski? O nich śpiewano pieśni, pisali poeci, malowali ich czyn malarze. Kto dziś wykrztusi: rotmistrz Zbigniew Dunin Wąsowicz?!   

     Kiedy kilkanaście lat temu zwiedzałem cmentarz Rakowicki w Krakowie odnalazłem mogiłę tych, którzy padli pod morderczym ogniem rosyjskiej artylerii i piechoty. W 1808 r. hiszpański wąwóz usłyszał "Naprzód! Psiakrew! Cesarz patrzy!". W 1915 r. Dunin Wąsowicz stał się godnym następcą szwoleżerów gwardii, powiedział: "Dla polskiej kawalerii nie ma przeszkód".

Autor przy pomniku na cmentarzu Rakowickim - Kraków maj 1998

       Uczestnik szarży Jerzy B. Świdziński wspominał później: "Błysnęła w słońcu stal. Jeszcze szliśmy kłusem, teren podnosił się z lekka w górę, kopyta koni twardo uderzały o wyschniętą, spieczoną długimi upałami ziemię. (...) Wyszliśmy w galopie na szczyt wzniesienia, przed nami były rowy strzeleckie rosyjskie i od razu dostaliśmy ogień. nic już nie mogło nas powstrzymać". 

Rotmistrz Zbigniew Dunin Wąsowicz - rysunek

Rotmistrz Zbigniew Dunin Wąsowicz - fotografia

        Proszę zajrzeć do monografii Stanisława Czerepa "II Brygada Legionów Polskich", bo żołnierzami tej brygady byli bohaterowie spod Rokitny.  2 pułku 2 szwadronu! Z tej książki podam smutną  statystykę: "Na 61 szarżujących ułanów zginęło 15, a 27 zostało rannych. 3 ciężko rannych ułanów zmarło w krótkim czasie po bitwie. Spośród 4 oficerów biorących udział w szarży 3 zostało zabitych, a 1 ciężko ranny. Padło 25 koni, a 22 zostały ranne".

Dekorowanie uczestników szarzy pod Rokitną; drugi z lewej Jan Dunin-Brzeziński (?)

     Warto zajrzeć też do tego, co napisał Jan Dunin Brzeziński "Rotmistrz Legionów Polskich. Wspomnienia z lat 1914-1919" o Rokitnie: "Straszny był widok, kiedy zwożono trupy z całego szwadronu. Z pozostałych przy życiu najstarszy był szwagier mój wachmistrz Rostworowski". O Dunin Wąsowiczu napisał: "...miał wówczas silną gorączkę, gdyż przed jakąś godziną dopiero przyjechał, ruszył do ataku, lecz kierunek zmienił i przez to zamiast z flanki zaatakował druty i rowy na wprost. Niech sobie różnie ludzie tłumaczą, ja tutaj podaję gołe fakty i w ogóle relację moją zupełnie bezstronnie prowadzę". Autor tych wspomnień zginie w 1940 r., jako więzień Ostaszkowa, w Miednoje!...

A. Setkowicz "Ojcze nasz..." (zbiory prywatne autora)

         Nie wiem, jaka była rola w szarży kapitana Jerzego Rastawieckiego. Był jednak pośród szarżujących! Przeżył, aby w 1921 umrzeć w Bydgoszczy? To o jego i mu podobnych ułanach głoszono w rozkazie dowódcy II Brygady Legionów: "Zadanie, które przypadło kawalerii, nie było łatwe, zostało jednak przez szwadron (...) w tak świetny sposób przeprowadzone, iż chyba historia podobnego przykładu nie zna". 

      To o takich bohaterach pisał C. K. Norwid, kiedy wspominał o ponownych pochówkach herosów. Możemy chyba dokonać trawestacji słów Wieszcza i napisać, że w 1923 r. "grób ich odemknęli powtórnie" i uroczyście przewieziono prochy do Krakowa! To na cokole możemy przeczytać m. in.:

Błyskawice ich szabel były jutrzenką wolności

Widziały ich i śnieżne szczyty Karpat

i srebrzyste wody Cisy i bystre fale Czeremoszu

(...)

Padli na polach Rokitny

Ad maiorem Poloniae gloriam.

       Samotnie stoi sobie szarawy pomnik na grobie kapitana J. Rastawieckiego. Ktoś go odwiedza. Czy w Bydgoszczy żyje jego rodzina? Nie wiem. Widziałem zdziwienie w oczach pewnych muzealników, kiedy pokazywałem im zdjęcia mogiły ułana spod Rokitny!...