Mneme / Mnemozyne

czwartek, października 29, 2020

Mneme / Mnemozyne

 

Epitafia. Właściwie dziś spotykana forma pożegnania. Zniknęły z płyt grobowych. Pozostały tylko podstawowe dane, jak w jakimś formularzu: imię nazwisko - jest zawsze, pełne lata bycia - jeszcze tak, ale i to nie na każdym nagrobku. Nie ma śladu na łzy poruszonej żony, opuszczonych dziatek, zrozpaczonej córki czy syna. A jednak stojąc nad grobem kogoś bliskiego odżywają wspomnienia. Wracamy do tego jakim był(a) szacowny(a) zmarły(a). Wspomnienia choć na chwile wracają nam tego, który odszedł/odeszła. Budzi się nagle w nas świadomość: kiedyś będzie tak również z nami. To my będziemy leżeć w surowej ziemi, nad nami będą pochylać się różne głowy. Czy usłyszymy, jak nas wychwalają, a może wstydliwie złorzeczą naszemu istnieniu?

Mneme. Nikt już o tobie nie pamięta. A przecież byłaś boginią pamięci. "Długowłosa bogini pamięci, Mnemozyne, dała Dzeusowi dziewięć córek, radujących swym widokiem oczy niebian i ludzi śmiertelnych. Były to Muzy, rozśpiewane, roztańczone opiekunki sztuk i nauk, boskie miłośniczki piękna" - już wiemy*. Czy zapamiętamy?

Ponoć, co kilka lat nasz mózg resetuje się i usuwa to i owo ze swoich zwojów i bruzd. Inaczej nie udźwignąłby ciężaru, jakim został zapełniony w czasie przeszłym dokonanym. Możemy to sprawdzić bardzo prosto, zadając banalne pytanie: co pamiętamy z danego okresu? I nie zrzucajmy tego na karb wieku, że to niby skleroza. Dziś termin coraz rzadziej już pojawiający się. Chcielibyśmy wierzyć, że będzie jak w piosence:

A jednak coś po nas zostanie Czas zatrzyma na chwile Twarz rozluźni zasłuchanie I spokój da gdy niepokoi tyle

Tekst pochodzi z https://www.tekstowo.pl/piosenka,przemyslaw_gintrowski,a_jednak_cos_po_nas_zostanie.html

A jednak po nas coś zostanie czas zatrzyma na chwilę, twarz rozluźni spiętą zakłamaniem i spokój da, gdy niepokoju tyle.

Tekst pochodzi z https://www.tekstowo.pl/piosenka,czerwony_tulipan,a_jednak_po_nas_cos_zostanie.html

A jednak po nas coś zostanie czas zatrzyma na chwilę, twarz rozluźni spiętą zakłamaniem i spokój da, gdy niepokoju tyle.

Tekst pochodzi z https://www.tekstowo.pl/piosenka,czerwony_tulipan,a_jednak_po_nas_cos_zostanie.html

A jednak po nas coś zostanie

czas zatrzyma na chwilę,

twarz rozluźni spiętą zakłamaniem

i spokój da, gdy niepokoju tyle.**

 

Cisza. Pustka. Pamięć. Na jak długo? Strzępy życia naszego poniesie kilka pokoleń. I znowu wróci - cisza. Staniemy się tabliczką na wyrysowanym w 2127 roku drzewie genealogicznym. Zredukowaną do imienia, może dat, a może zastąpią nas znaki zapytania lub dwie, beznamiętne litery: N. N. I tyle.

Powiedz, dokąd znów wędrujesz?

Czy daleko jest twój sad?

Hen, w krainy buczynowe

Za mną tak układa pieśni wiatr.***

 

Mneme jest z nami. Czy chcemy tego czy nie.  "To neo-poganizm" - obruszy się świętoszkowaty pan z sąsiedztwa. A niech nawet tak! Dlaczego Zeus ma być gorszy od Jahwe, a Mneme od św. Weroniki? Jakim prawem ktoś nakazał i zepchnął na margines inne wierzenia, i sprowadził je do bajecznego pojęcia "mitu"? Tanatos! Ozyrys! Komu przeszkadzali? Tym, którzy czerpali krociowe zyski z ofiarności wiernych. Dochodzimy do oklepanego sloganu, że skoro nie wiadomo o co chodzi, to na pewno chodzi o pieniądze. Tylko żal pozostaje niezmienny...

 

Córeczko moja daleka,

pusto, pusto koło mnie,

serce krwawi i czeka,

ono nie umie zapomnieć.

Umarłaś, lecz niezupełnie:

nadal razem się trudzim.

Com ci obiecał - spełnię:

wiersz mój odniosę ludziom. ****

Mneme odsłania kolejną swą twarz. Wiedziałem, że to nie będzie proste, banalne pisanie. W tym miejscu, tego dnia oddałem pole jednemu poecie. Tak, chciałem tworzyć cykl poświęcony jednej twórczości: Jana Andrzeja Morsztyna. Ale... Ale doszedłem do wniosku, że nie uchodzi, że trzeba inaczej, że ciężar dni tego ode mnie wymaga, ba! żąda, aby uderzyć w struny cytry inaczej. Bać mi się należy, bo sięgam po kolejny tom poezji i widzę cienie przeszłe, nie zastąpione... 

Stoimy poza czasem

Nie ma w nim nic, co nasze

I słów zgrzytliwy piasek

Wypłukujemy z ust

Była nam kiedyś dana

Ta ziemia obiecana

Nim przyszła kolej na nas

Jej ciężar na piersi czuć *****

"Ciało nieśli dekurionowie z miasteczek i osad od Noli aż do Bowilli, nocami z powodu pory roku. We dnie składali je w bazylice każdego miasta lub w największej ze świątyń. [...] Senatorowie wprost prześcigali się w gorliwości, aby jak najwspanialej urządzić pogrzeb i jak najgodniej uczcić pamięć zmarłego" - oto zapis z pogrzebu nie byle kogo, a samego boskiego Oktawiana Augusta******. Mieszają się szyki pamięci? Autorzy lub ich bohaterowie dawno odeszli. Słowami pisane epitafia? Nie, bólem rozstania, nostalgią. W tej chwili przyszedł mi na pamięć tekst piosenki zmarłego nie tak dawno Piotra Szczepanika:

Przyszła do mnie nostalgia

Morza zwierciadłem zabłysła

I smugą cienia na żaglach znów drga

Jak  w opowieściach sprzed lat *******

__________________________________

* Markowska W., Mity Greków i Rzymian, Iskry, Warszawa 2002, s. 27

** http://teksty.org/czerwony-tulipan,a-jednak-po-nas-cos-zostanie,tekst-piosenki

*** https://teksciory.interia.pl/stare-dobre-malzenstwo-piosenka-dla-wojtka-bellona-tekst-piosenki,t,635113.html

**** Broniewski W., Obietnica, /w:/ Wiersze i poematy, PIW, Warszawa 1970, s. 202

***** Kofta J., Ballada do filmu Ziemia obiecana, /w:/ Jej portret, Prószyński i S-ka, Warszawa 2019, s. 302 

****** Gajus Swetoniusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum, Wrocław 1987, s. 132 

*******  https://www.tekstowo.pl/piosenka,piotr_szczepanik,przyszla_dzis_do_mnie_nostalgia.html