Myśli wygrzebane (67) Henryk Sienkiewicz

poniedziałek, września 05, 2016

Myśli wygrzebane (67) Henryk Sienkiewicz

3 września cała Polska czytała "Quo vadis"? Nie brałem udziału w akcji. Rok temu wyeliminowała mnie choroba, w tym nikt mnie nie zapraszał do wzięcia udziału. Zostało mi usiąść na balkonie, wyjąć swój egzemplarz i oddać się fantazji mistrza Henryka Sienkiewicza (1846-1916). Takie Narodowe czytanie, to ciekawa inicjatywa. A mnie trochę... smuci. "Perce?" - zapyta ktoś nad Tybrem. To, żeby obudzić w Narodzie chęć czytania trzeba zwoływać ogólnopolskie pospolite ruszenie czytelnicze?! Jakżeż ma to nie smucić? Mam potrzebę, to albo sięgam do półki, albo gnam do biblioteki lub porywam się do księgarni (czy antykwariatu) i obcuję z Wielką Literaturą. W końcu chodzi o   n a s z e g o  Noblistę! Gdzie duma narodowa - o której teraz tak głośno na łamach, kanałach, audycjach?! Literatura budowała (szczególnie w mrocznym okresie XIX w.) tożsamość, nie pozwalał sczeznąć umysłowo i duchowo. A dziś prawnuki i praprawnuki tamtego pokolenie potrzebują aż akcji, której patronuje kolejny prezydent Najjaśniejszej Rzeczypospolitej?

No to z tej sposobności korzystając postanowiłem odnaleźć to i owo w powieści sławiącej triumf nowej idei i skrzypienie systemu, na czele którego stał nieobliczalny Lucius Domitius Ahenobarbus znany nam, jako Neron. Uważajmy, aby bezkrytycznie nie wierzyć literackiej wizji ówczesnego świata, jaką utrwalił na pokolenia mistrz Henryk. I nie chodzi o samo zaangażowanie Cezara, ale choćby martyrologię chrześcijan. Nie mogli ginąć w amfiteatrze, który zwykliśmy zwać Koloseum! Amfiteatr Flawiuszów powstał kilka lat po haniebnej śmierci Nerona...

• Świat stoi na oszustwie, a życie jest złudzeniem.
• Dusza jest także złudzeniem.
• Cezar pisuje wiersze, więc wszyscy idą w jego ślady.
• ...my tu dawno zatraciliśmy poczucie tego, co jest godziwe lub niegodziwe [...].
• Życie jest miechu warte, więc się śmieję [...] - tu jednak śmiech brzmi inaczej.
• I coraz  nam bardziej obco między ludźmi, którzy nawet naszych bogów rzymskich greckimi nazywają imionami.
• Nie po to sprowadzamy barbarzyńców na sznurach za naszymi wozami, byśmy mieli zaślubiać ich córki.
• Strzeż się ostateczności.
• Jak widzisz, można być jeszcze na tym świecie bezpiecznym i mieć spokojną starość.
• Ja uważam, że zamordować brata, matkę i żonę jest rzeczą godną jakiegoś azjatyckiego królika, nie rzymskiego cezara; ale gdyby mi się to przytrafiło, nie pisałbym usprawiedliwiających listów do senatu... 
• Oboje jesteście piękni, a więc i mój postępek jest piękny, a będąc pięknym, nie może być złym. 
• Szczęśliwe oczy moje, które cię widzą; szczęśliwe uszy, które słyszały twój głos, milszy od głosu fletni i cytr.
• Przeklęte Fatum, które kazało mi żyć współcześnie z takim poetą. 
• Nie wierzę w bogów, ale wierzę w duchy... oj!
• Nie bądź zbyt natarczywy i pamiętaj, że dobre wino należy pić powoli.
• ...słodko jest pożądać, lecz jeszcze słodziej być pożądanym.
• Wiem, co jest miłość, i wiem, że gdy się jednej pożąda, inna jej zastąpić nie może.
• Filozofem jestem, panie, a filozof nie może być chciwym na zysk, zwłaszcza na taki, jaki wspaniałomyślnie obiecujesz.
• Zbyt nisko dziś cenią cnotę i mądrość, by nawet filozof nie był zmuszony szukać innych do życia sposobności.
• Oszukujecie lud, ale nie siebie samych. 

Mistrz Henryk został patronem roku 2016! A ta na okoliczność setnej rocznicy Jego śmierci. Trochę tego nie rozumiem. Czy nie ważniejsze byłoby świętowanie 170. rocznicy Jego urodzin? Tak mi się zdaje, że rok 1846 dał początek życia, bez którego nie byłoby "Quo vadis", "Ogniem i mieczem" czy "Latarnika" z "Bartkiem Zwycięzcą".

A propos rocznic: wiedzieliście, że   p i e r w s z y   w Polsce pomnik odsłonięto w mej ojcierzystej Bydgoszczy? Dokonał tego w 1927 r. sam prezydent prof. Ignacy Mościcki. Dzieło Konstantego Laszczki (1865-1956) nie mogło przeżyć niemieckiej okupacji! Od 1968 r. stoi pomnik dłuta Stanisława Horno-Popławskiego (1902-1997). Piszący te słowa, jako pięcioletnie pacholę (jedenaście dni od odsłonięcia miałem skończone V lat) widział, jak stawiano nowy pomnik idąc do lub z przedszkola.

• Nie zasługi moje są małe, lecz wdzięczność ludzka jest mała.
• Świat dźwiga na barkach nie Atlas, ale kobieta, i czasem igra z nim jak piłką.  
• Kochać jest nie dość, trzeba umieć kochać i trzeba umieć nauczyć miłości.
• ...wojna i miłość są dwiema jedynymi rzeczami, dla których się rodzić i żyć warto.  
• Śmierć przeszła koło mnie, ale ja patrzyłem na nią z takim spokojem jak Sokrates.
• Jeśli cnota jest błazeństwem, niech mi bogowie pozwolą zostać błaznem na zawsze. 
• Wenus widocznie pomieszała ci zmysły, odjęła rozum, pamięć i dar myślenia o czymkolwiek innym jak miłość. 
• Kobieta piękna warta jest zawsze tyle złota, ile waży, ale kobieta, która przy tym kocha, nie ma wprost ceny. Tego nie kupisz za wszystkie skarby Werresa. 
• Są ludzie, którzy wycałowują brzegi waz, lecz ja wolę szukać rozkoszy tam, gdzie ją prawdziwie znaleźć można.
• Nie śpieszę się, ale też nie będę się ociągał, postaram się tylko, by mi było do ostatka wesoło.
• Jeśli nie potrafisz być Grecją, bądź Rzymem: władaj i używaj! 
• Jak można się wahać, mając wybór między zgubą prawdopodobną a pewną?
• Prawdziwa cnota to towar, o który nikt dziś nie zapyta, i prawdziwy mędrzec musi być rad z tego, jeśli raz na pięć dni ma za co kupić baranią głowę u rzeźnika, którą ogryza na poddaszu, popijając łzami. 
• Mężowie zmieniają żony, żony zmieniają mężów, dlaczegóż ja bym nie miał zmienić zdania? 
• Bądźcie naprawdę bogami i królami, bo mówię wam, że możecie sobie na to pozwolić.
• Na świecie rzeczy są piękne, ale ludzie w większej części tak plugawi, że życia nie warto żałować.
• Kto umiał żyć, ten powinien umieć umrzeć.
• Bo gdy minie młodość i uroda, gdy zwiędną ciała nasze i przyjdzie śmierć, miłość się ostoi, gdyż ostoją się dusze.
• Prawda mieszka tak wysoko, że sami bogowie nie mogą jej dojrzeć ze szczytów Olimpu. 
• Starość, bezsilność smutni to towarzysze ostatnich lat życia.
• Życie jest wielkim skarbem, mój drogi, jam zaś z owego skarbu umiał najcenniejsze wybierać klejnoty.
• Śmierć jest udziałem ludzkiego pogłowia [...].

W powieści H. Sienkiewicza kryje się wiele prawd! Ta wybiórczość nie pozwala na pełen obraz przemyśleń. Trafiamy tak wiele aktualności w sposobie myślenia, odczuć, wykonań... Nie warto chyba żyć ułudą zdobytej na czas określony władzy. Można naprawdę uwierzyć, że jest się Cezarem i co wtedy. I bełkotać, jak Memmiusz Regulus:

"KTO OWI, ŻE RZYM GINIE?... GŁUPSTWO!... JA, KONSUL, WIEM NAJLEPIEJ... VIDEANT CONSULE1... TRZYDZIEŚCI LEGII... STRZEŻE NASZEJ PAX ROMANA!...". 

Czy zdać sobie sprawę z innej prawdy, która jakoś umyka współczesnym:

"MY CHRZEŚCIJANIE. NAM NIE WOLNO CHOWAĆ W SERCU GNIEWU". 

Swoją drogą, co naprawdę pozostaje po narodowym czytaniu? Chaby jednak, mniemam, niewiele. "Quo vadis" wróci na półkę. Za tydzień popadnie w zapomnienie...

"MACIE WŁADZĘ, MACIE PRETORIANÓW, MACIE SIŁĘ, 

BĄDŹCIE ZATEM SZCZERZY PRZYNAJMNIEJ WÓWCZAS, 

GDY NIKT WAS NIE SŁYSZY".

PS: Zdjęcia pomników H. Sienkiewicza z Bydgoszczy (autor Stanisław Horno-Popławski)  i Torunia (autor Kazimierz Zemła) wykonane przez Autora blogu.