Myśli wygrzebane - 147 - Gustave Le Bon

niedziela, lipca 28, 2024

Myśli wygrzebane - 147 - Gustave Le Bon

"Masy nigdy nie pragnęły prawdy. Ktokolwiek może dostarczyć im złudzeń, z łatwością jest ich panem; kto próbuje zniszczyć iluzję, jest zawsze ich ofiarą" - tak, ten cytat już był. To  Gustave Le Bon (1841-1931). A cytowanie, debiut było dość nietypowe, bo znalazło się w czerwcowym odcinku "Spotkania z Pegazem", gdy dzieliłem się wierszem pana Ludwika Jerzego Kerna "Wrrrr...". No i tak często bywa, że nie planowane ułowienie jakiej mądrości otwiera drzwi do szukania dalszego, znajdowania, zachwycenia, a na konie pakowania tego choćby do tego cyklu. Dobrze to czy źle?  

 

Gustave Le Bon - fotografia z 1900 - domena publiczna

 

Każdy kogo interesuje   tłum jako zjawisko społeczne czy psychologiczne musi sięgnąć po dorobek tego wybitnego socjologa i psychologa. Smutne, że sformułowane wnioski, poglądy, tezy  sięgają jeszcze XIX w. - i ni jak nie chcą się zestarzeć wobec tego, co widzimy, odczuwam w XXI w. Więc chyba znalazła się odpowiedź na pytanie: dobrze to czy źle? 

Może kilkanaście z tych prawd przyda się komuś w dotarciu na szczyt swoich osiągnięć politycznych, albo też nauczy kogoś jak uniknąć, aby X nie został na tym szczycie. Nie wierzę, że lektura G. Le Bona obudzi w każdym promyk zachęcenia do zgłębiania myśli psychologiczno-socjologicznych. Ale kto wie. Matury za nami, ktoś jeszcze mocuje się z sobą pomiędzy aktorstwem, marketingiem a medycyną, a tu wyskakuje psychologia, socjologia, nauki pokrewne! 

• Większość ludzkich opinii nie opiera się na dedukcji, ale na nienawiści, sympatii albo nadziei.
• Tłum nie pożąda prawdy i gardzi rzeczywistością, ubóstwia natomiast zwodnicze złudzenia. 
• Idee to córy przeszłości i matki przyszłości, zawsze zaś niewolnice czasu.  
• Naprawdę cierpi się tylko z powodu szczęścia innych. To jest nieszczęście ubogiego. 
  
• Aby przekonać tłum, należy wyczuć nurtujące go uczucia, następnie udawać, że się też je podziela, a dopiero wtedy można dążyć do ich zmiany, podsuwając za pomocą bardzo prymitywnych skojarzeń pewne sugestywne obrazy; jeżeli od razu się to nie uda, należy powtarzać kilkakrotnie, przy czym pierwszym warunkiem jest wyczuwanie uczuć panujących w tłumie.
• Przywódcami tłumu są najczęściej ludzie czynu, nie zaś myśliciele. 
  
• Kto potrafi omamić tłum, ten łatwo nim zawładnie; kto zaś stara się go rozczarować, padnie jego ofiarą. 
• Mówca [...] nie może podążać za własną myślą, ale za myślą tłumu, w przeciwnym bowiem razie nastąpi wzajemne niezrozumienie.
• Tłum nie posiada wielkiej zdolności rozumowania; posiada w zamian wielką zdolność do działania. 
• Wielcy ludzie należą do nas w tej postaci, jaką nadały im legendy stworzone przez wyobraźnię tłumu. 
• Im myśl zawarta w twierdzeniu jest bardziej zwięzła, im bardziej pozbawiona nawet pozorów uzasadnienia i dowodu, tym większy zdobędzie autorytet, tym silniej oddziała na uczucia tłumu. 
• Tłum nigdy nie wielbił dobrych władców; kochał na ogół okrutników, którzy uciskali go z całą bezwzględnością. 
• Srogim tyranom tłum buduje okazałe pomniki, a upadłego tyrana chętnie i z lubością depce nogami, gdyż ten po upadku znowu zasila szeregi słabych, których tłum nienawidzi lub nimi pogardza, albowiem nie czuje przed nim trwogi. 
• Napoleon mówił, że jest tylko jedna dobra figura retoryczna: powtarzanie. Dzięki powtarzaniu wypowiadane poglądy przenikają do duszy tłumu, a w końcu, czy są rozumiane, czy nie, zostają uznane za prawdę nie podlegającą dyskusji. Jeżeli dostrzegamy, jaki wpływ ma powtarzanie na ludzi wykształconych, to jasno zdamy sobie sprawę z tego wpływu na tłum.
• Jeżeli naród dopuści do tego, że pewne zwyczaje, panujące w niezmiennej formie przez wiele pokoleń, zbyt głęboko zapuszczą korzenie, nie może się rozwijać i stanie się niezdolny do postępu. 
• Jeżeli wyborca jest robotnikiem, należy wszczepiać w jego duszę jad przeciw pracodawcy.
• Przeciwnika musi kandydat odzierać ze czci i powtarzać, że jest on łotrem, a jego nieprawości są znane światu; ciągłe powtarzanie tych twierdzeń odniesie pożądany skutek.
• Brak tolerancji w życiu narodu uznać musimy za cnotę bardzo pożyteczną, chociaż z punktu widzenia filozofii jest zjawiskiem negatywnym. 
• Duszą tłumu nie kieruje bowiem potrzeba wolności, lecz potrzeba uległości. Pragnienie posłuszeństwa każe tłumowi poddać się instynktownie każdemu, kto chce być jego panem. 
• Okrucieństwo tłumu i upodobanie do myślistwa mają wspólne źródło. Tłum, mordując swą bezbronną ofiarę, daje dowód nikczemnego okrucieństwa. [1]
  
  

Zwracam uwagę, że Wydawnictwo Bellona w serii "Wielcy humaniści" wznowiło ostatnio "Psychologię tłumu", w tłumaczeniu Zygmunta Poznańskiego. Zacytujmy, co znajdziemy m. in. na stronie/portalu wspomnianego Wydawnictwa: "Książka napisana w 1895 roku stała się w pewnym sensie prorocza. W następnym wieku to tłumy, masy w dużym stopniu umożliwiły przejęcie władzy m.in. Leninowi, Mussoliniemu czy Hitlerowi. Mimo upływu niemal 130 lat od czasu powstania Psychologii tłumu wiele zawartych w niej spostrzeżeń (i ostrzeżeń) pozostaje aktualnych" [2]

 

 

[1] https://lubimyczytac.pl/autor/30406/gustave-le-bon/cytaty [data dostępu 20 V 2024]

[2]  https://www.bellona.pl/tytul/psychologia-tlumu/ [data dostępu 29 VII 2024]