Szwejk - Švejk

czwartek, stycznia 03, 2013

Szwejk - Švejk

R. Hrušínský jako Szwejk

Franciszek Ferdynand z Konopisztu

"- A to nam zabili Ferdynanda - rzekła posługaczka do pana Szwejka, który opuściwszy przed laty służbę w wojsku, gdy ostatecznie przez lekarską komisję wojskową uznany został za idiotę, utrzymywał się z handlu psami, pokracznymi, nierasowymi kundlami, których rodowody fałszował. Prócz tego zajęcia dotknięty był reumatyzmem i właśnie nacierał sobie kolana opodeldokiem.
- Którego Ferdynanda, pani Müllerowo? - zapytał Szwejk nie przestając masować kolan. - Ja znam dwóch Ferdynandów: jeden jest posługaczem u drogisty Pruszy i przez pomyłkę wypił tam razu pewnego jakie smarowanie na porost włosów, a potem znam jeszcze Ferdynanda Kokoszkę , tego, co zbiera psie gówienka. Obu nie ma co żałować"- tak zaczyna się powieść Jaroslava Haška o "Przygodach dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej". Pewnie dla wielu z nas, to jedyna okazja, aby obcować z bratnia, czeską literaturą. Mało chyba kogo nie rozbawiła ta powieść. Wielu z nas ma w pamięci rewelacyjną kreację Rudolfa Hrušínský'iego w "Dobrym wojaku Szwejku" z 1956 r. Jerzy Stuhr stworzył równie godną pamięci rolę.

J. Hašek "Przygody dobrego wojaka Szwejka"

Franciszek Józef I (zbiory autora)

"- Ależ, proszę pana, pana arcyksięcia Ferdynanda, tego z Konopisztu, tego tłustego, pobożnego.
- Jezus Maria!- zawołał Szwejk. - A to dobre! A gdzież też to się panu arcyksięciu przytrafiło?
- Kropnęli go w Sarajewie, proszę pana, z rewolweru, wie pan. Jechał tam ze swoją arcyksiężną w automobilu.
- Patrzcie państwo, moja pani Müllerowo, w automobilu. Juścić, taki pan może sobie na to pozwolić i nawet nie pomyśli, jak taka jazda automobilem może się skończyć nieszczęśliwie."

 Automobil Gräf & Stift, w którym zginął Franciszek Ferdynand i jego żona Zofia

Ilekroć tylko "zahaczam" o Szwejka zachodzę w głowę, jakie de facto było  morale c.k. armii. Na ile karykaturalny świat, w który każe nam wierzyć Jaroslav Hašek jest... prawdziwy? Nie trafiłem jeszcze na książkę, która omawia zagadnienia: "obraz moralny, narodowościowym armii Franciszka Józefa I  i Karola I w czasie wielkiej wojny!...".
"Bretschneider zamilkł i pełen rozczarowania rozglądał się po pustym szynku.
- Tutaj wisiał niegdyś obraz najjaśniejszego pana - ozwał się znów po chwili - akurat tam, gdzie teraz wisi lustro.
- A tak, ma pan rację - odpowiedział Palivec - wisiał tam , ale obsrały go muchy, więc zaniosłem go na strych. wiadomo, jak to bywa. Jeszcze by kto zrobił głupią uwagę i miałby człowiek kram. Potrzebne mi to?".
Podziwiam kult, jakim otaczany jest Franciszek Józef I w dawnej Galicji. Przed laty przywiozłem pocztówkę z jego portretem z Cieszyna. Ten reprodukowany tutaj trafił do mych rak prosto z cesarskiego Wiednia! Nie wyobrażam sobie, aby w Bydgoszczy ktoś próbował sprzedawać reprodukcje z Wilhelmem I , Fryderykiem III czy Wilhelmem II. Był pomnik tego pierwszego, ale zniknął przed powrotem miasta do Macierzy i nigdy tu nie wrócił (w przeciwieństwie do Fryderyka II, ale to oddzielna historia).

Dawna etykiet "Żywca Zdrój" (zbiory autora)

Dziś przypada 90. (XC) rocznica śmierci Jaroslava Haška. W 1921 r. powołał do życia dobrego wojaka Szwejka (Švejka).