Marek Edelman - Umschlagplatz

sobota, stycznia 05, 2013

Marek Edelman - Umschlagplatz

M. Edelman "I była miłość w getcie"

Umschlagplatz - Warszawa (XII 2006)

Marek Edelman pozostawił nam wstrząsającą książkę pt. "I była miłość w getcie". Obraz świata, który został zamordowany. Obraz świata, w którym człowiek skazał na zagładę miliony innych ludzi. Ile trzeba było mieć siły, aby po latach opowiadać. Wielu z naszych krewnych milczało... Potem dziwiliśmy się: a nie zapytałem... mój krewny tam był... dlaczego nic nie mówił...

Marek Edelman tam był. Widział. Dotknął piekła! Widział oprawców i ich ofiary:  
"Umschlagplatz, w nowym znaczeniu, to był sam plac przy torach kolejowych i dwa przylegające do niego budynki szkolne stojące wzdłuż ulicy Stawki". Topografia. Dzisiaj cisza, spokój, aż nagle widać pomnik!

Umschlagplatz - Warszawa (foto autora)

Umschlagplatz - Warszawa (foto autora)

 "Straż przeważnie pełnili Ukraińcy. Ukraińcy nie z narodowości, tylko z formacji. I oni te młode, ładne Żydówki tam gwałcili. Pamięta taką gwałcona Żydówkę". On, to widział. On stał z daleka. Czy ktoś odważyłby się Edelmana ocenić? Sam odpowiadał, widać jak głęboko zostało to w umyśle wybitnego lekarza: "...jak przyzwoity mężczyzna powinien się zachować w tej sytuacji. A on tak się zachował, jak mógł. Patrzył, widział i nic nie mógł zrobić". Po chwili dodał: "Oczywiście, trzeba było strzelać, tylko trzeba było mieć z czego". Spotkał po latach tą kobietę. I znajdziemy tego ślad w książce: "WIDOCZNIE MOŻNA PRZEŻYĆ NAWET TO, CO NAJGORSZE'. Oby nikt, nigdy nie musiał tak o sobie lub swoich bliskich napisać! N - i - g - d - y !

Pomnik Bohaterów Getta Warszawskiego (foto autora)

 "Stałem, patrzyłem, jak szły tłumy" - żył z tym obrazem dożywając prawie dziewięćdziesięciu lat. "Niektórzy uważali, że faktycznie jadą do pracy. Większość jednak płakała. Trzeba było zobaczyć te twarze. Te dzieci prowadzone za rączkę". Bez oporu? Edelman opisał z imienia i nazwiska jeden akt desperacji: "Boruch Pelc, syn bundowskiego drukarza, wystąpił. Stanął w drzwiach wagonu i przemówił do ludzi. Musiał ich wzywać, żeby nie wsiadali. Oczywiście, zabili go od razu, ale jakiś opór był".

Pomnik Bohaterów Getta Warszawskiego (foto autora)

Widzimy oczyma wyobraźni zdjęcia z albumu  Jürgena  Stroopa. Beznamiętny dokument? Poruszają mnie od zawsze te słynne fotografie. Nawet teraz nie pojmuję, jak można było ze stoickim spokojem uwieczniać na kliszy fotograficznej obraz tych wszystkich zbrodni, gehenny. Fotografować się na tle ofiar?! Kiedyś czytałem wspomnienia SS-manów. Jaka porażająca konkluzja? Oni wracali do domu, do dzieci, do żon po... pracy! Bo oni byli w pracy!...

Jürgen  Stroop i jego siepacze - Warszawa IV 1943

 "Nikt nie chciał iść dobrowolnie na śmierć. a tutaj tyle ludzi się łudziło, że jedzie dobrowolnie do pracy, i za ten bochenek chleba - jechało do Treblinki"- my wiemy, co kryła w sobie ta nazwa. Marek Edelman jest zdania, że wielu tez już wtedy wiedziało.
Może nami wstrząsnąć wzmianka, że "Byli ludzie, którzy szli dobrowolnie. Te silne chłopy z ulicy Krochmalnej, tragarze, rozbójnicy, bandyci, ci szli w zorganizowanej grupie - bo my sobie wszędzie poradzimy". Utrwalony mamy inny obraz: "...ludzie wyciągani na siłę z domów szli przeważnie, nie powiem, że z pochylona głową, ale za rączkę dziecko trzymali i dbali o to dziecko, i uśmiechali się czasami, i córka dogoniła matkę, żeby z nią razem pójść, żeby matka nie była samotna".

Pomnik Bohaterów Getta Warszawskiego (foto autora)

"...Umschlagplatz. Było to zbiorowisko ludzi skazanych na śmierć.

Konie. Kropka"- nic nie trzeba więcej dodawać.

Holocaust, to bardzo trudny rozdział historii XX w. Podziwiam mego przyjaciela Michała, który chyba przeczytał wszystko na ten temat! Był w wielu miejscach, rozmawiał ze świadkami. Ostatnio odwiedził... Wannsee. Nie ukrywam, że dzięki niemu na mojej półce pojawiła się literatura przedmiotu, sam zacząłem szukać i czytać.

Pomnik Bohaterów Getta Warszawskiego (foto autora)

Winiec w formie gwiazdy Dawida przy Pomniku Bohaterów Getta Warszawskiego (foto autora)