Spotkanie z Pegazem - 10 - Władysław Syrokomla - "Dedykacja gawęd gminnych Litwinom"

wtorek, sierpnia 06, 2013

Spotkanie z Pegazem - 10 - Władysław Syrokomla - "Dedykacja gawęd gminnych Litwinom"

                                                                                                                                                     Mamie...

Pozwalam sobie na  literackie spojrzenie na historię. Cykl po to powstał, aby zwrócić uwagę, jak wielka jest rola poezji narodowej i obcej w kształtowaniu naszego pojmowania historii. Jestem zdania, że poprzez wiersz lub pieśń łatwiej dotrzeć do odbiorcy. Co, nie znaczy, że rezygnuję z bardziej profesjonalnej formy i treści. Boję się, aby moje wrodzone gadulstwo nie odstraszyło. Nie sądziłem, że sięganie po poezje, zaproszenie do "Spotkań z Pegazem..." może być odebrane, jako moje... wyjałowienie? Brakuje mi tematów?...

Widać, że opinia jednego z Czytelników blogu poruszyła mną. Odwiedzam inne blogi, czytam je, piszę komentarze, ale nigdy i  nikomu nie narzucam, jak ma to robić. To jest w końcu praca danego Autora. Trzeba mieć dużo w sobie zadufania, kiedy wręcz żąda się "stosownej linii". Jakoś nigdy z linią nie płynąłem... może dlatego potrafię bez obaw spojrzeć w twarz moim uczniom sprzed wielu lat. Nie muszę się wstydzić ani moich poglądów, ani sądów. Nie obawiam się wyczerpania źródła, jakim jest moja ukochana historia.

*      *      *

Nie chciałem takiego tu wstępu. Nikomu nie narzucam: czytaj "Spotkania z Pegazem...". Dziś kładę wiersz wyjątkowy, wyjątkowego poety. Mam przygotowany duży post na Jego temat, dlatego teraz oszczędzę szczegółów.  Ludwik Władysław obojga imion herbu Syrokomla Kondratowicz (1823-1862), bo o Niego tu chodzi jest w moim sercu od przeszło XXX lat! Cytowałem go na lekcjach polskiego, kiedy nieprawomyślnie było dobijać się o polskość wileńskich Kresów!

Już pierwsze strofy tego wiersza, to dla mnie klucz do magicznej krainy, której na imię Wileńszczyzna (czytaj: historyczna Litwa). Każdemu urodzonemu zza Niemnem lub myślącego i oddychającego tym duchem powinny być one bliskie.

"Dedykacja gawęd gminnych Litwinom"

                    - fragmenty -

O, bracia moi znad Wilii, znad Niemna!

Gdy wam swojacka gawęda przyjemna,

Zasiądźcie w kółko, a ja wam pogwarzę;

Stukniemy w czarki, rozweselim twarze,

A może prawda wynurzy się na dnie,

albo się chwilka smutkowi wykradnie. 

(...)

    Łatwiej to z wami wywinąć się księdze,

Bracia w kapocie i bracia w siermiędze!

Gmin nieuczony i łatwiej pozwoli

Podkraść, wysłuchać: czy mu serce boli,

Czy własna wina, czy boża niełaska,

Czy błoga radość po sercu pogłaska.

Oblicze gminu blednie, to się płoni,

Pierś przezroczysta - widno jak na dłoni;

Na serce grają uczucia otwarte!

Łatwoż je schwycić i przenieść na kartę -

A potem w kółku tych samych słuchaczy,

Któż niedołężnej piosnce nie przebaczy?

(...)

    Nie żal mi serca i nie żal mi głowy,

Dla ciebie śpiewam, gminu szaraczkowy!

O tobie śpiewam i z tobą zespolę

Nadzieje, radość i smutki, i bole;

Twoim powietrzem orzeźwię oblicze,

Od twoich ptasząt wyrazu pożyczę.

Niech sie myśl moja spod serca wygwarzy

Nutą żniwiarską, w takt brzęku kosarzy.

Gdzie chata słomą lub darnią pokryta,

Serdeczny Litwin niech piosnkę przeczyta,

A gdy swojaka dopatrzy się we mnie,

Zgrzeszyłbym mówiąc, żem śpiewał daremnie.

Z takiej szaraczkowej szlachty wywodzili się też moi zaniemeńscy przodkowie. Posiadam odpisy dokumentów i zapisy majątkowo sięgające XVII w. Moja Mama, jako ostatnia urodziła się w zaścianku Trepałowo, koło Starej Wilejki, parafia Kurzeniec. Dlatego Jej dedykuję ten post. Robię to w dniu urodzin. Zdaję sobie sprawę, jak bardzo się Jubilatce...  narażam. Bo świętem obchodzonym były tylko i zawsze imieniny! Nigdy urodziny!...

PS: Położenie zaścianka Trepałowo można znaleźć na stornie  http://www.kami.net.pl/kresy/