Smakowanie Bydgoszczy... (57) pomnik Kazimierza III Wielkiego

środa, lipca 12, 2017

Smakowanie Bydgoszczy... (57) pomnik Kazimierza III Wielkiego

Od blisko jedenastu lat mamy znów konny pomnik władcy nad Brdą. Czemu "znowu"? Gdyż w 1893 r. w pruskim/niemieckim Bromberg Stadt stanął na ówczesnym Weltzienplatz*, obecnie plac Wolności, pomnik cesarza Wilhelma I Hohenzollerna (1871-1888). Chodzi mi po głowie cykl "Bydgoszcz, której nie ma" i wtedy warto by było opisać choćby pomniki, których ze zrozumiałych względów historycznych nie ma.

Miasto fundując sobie pomnik, autorstwa Mariusza Białeckiego, dołączyło do tych, które zdobią właśnie konne postument, a na nich pręży się ten i ów. Wymienię tylko kilka z nich: Warszawa z Janem III Sobieskim i księciem Józefem, Katowice z marszałkiem J. Piłsudskim, Kraków z Tadeuszem Kościuszką lub Władysławem Jagiełłą, Gdańsk z Janem III Sobieskim (choć ten rodem z polskiego Lwowa), Środa Wielkopolska z gen. Janem Henrykiem Dąbrowskim, Wrocław z Bolesławem I Chrobrym czy  Marcinkowo z  Leszkiem I Białym. Czemu nie miała mieć i Bydgoszcz? No to ma. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 26 X 2006 r. Z tego też roku pochodzi część wykorzystanych tu moich fotografii.

Wybór teoretycznie jasny i zrozumiały dla każdego mieszkańca grodu nad Brdą: KAZIMIERZ III WIELKI (1333-1370). Niestety wielu żyje w mylnym przekonaniu, że JKM lokował nasze miasto 19 kwietnia 1346 r. W stosownym akcie nawet nie nazwa  lokowanego miasta "Bydgoszczą". Zresztą znamy go z odpisu, bo oryginał nie dotrwał do naszych czasów. A w nim stoi:

"Przeto my, Kazimierz z Bożej Łaski król Polski i pan dziedziczny ziem krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej i pomorskiej, podając do wiecznej pamięci, zawiadamiamy wszystkich i każdego z osobna, tak teraz żyjących jak i w przyszłości, którzy treść niniejszego pisma będą czytać, że, ponieważ powinniśmy z urzędu królewskiego nam danego przez Boga pomnażać coraz bardziej pożytki naszego królestwa, by stąd dochód teraźniejszy i przyszły wzrastał dla nas i dla naszych następców, biorąc nadto pod uwagę stałą i niezwykłą mądrość przezornych mężów Jana zwanego Kiesselhuth i Konrada, jego towarzysza, im obu i każdemu z nich oddzielnie, nadaliśmy, dajemy i udzielamy na podstawie dojrzałej rady naszych baronów pewną równinę u stóp grodu powszechnie zwanego Bidgoszczą, niezajętą i opuszczoną, dla założenia lub zasadzenia tam miasteczka lub miasta, posiadającego i przestrzegającego prawa niemieckiego magdeburskiego, które to miasto winno nazywać się Kunigesburg".

K U N I G E S B U R G , czyli  K R Ó L E W I E C ! Nazwa sugerowana przez władcę nie utrzymała się, a istniejący gród Bydgoszcz był na tyle stary, że wchłonął to, co lokował Piastowic.  I mimo wszystko czcimy 19 kwietnia, jako dzień urodzin miasta! Ta zresztą data jest również na pomnikowej płycie. I pewnie o tym mówię, co zostało uwiecznione na fotografii poniżej:

Różne są odczucia wobec dzieła M. Białeckiego. Wręcz się słyszy, że to jakiś... karłowaty na koniu. Autor pomnika żywcem przeniósł nam wyobrażenie, jakie o monarsze wymodelował w umysłach pokoleń pod koniec XIX w. mistrz Jan Matejko. Aliści zapomniał o herbie Kujaw, jakim ozdobił swą grafikę w znamienny "Poczcie...". Widzimy dwa orły królewskie, a nie lwio-orlą hybrydę. Szkoda. Trudno. Podejrzewam, że większości oglądającym pomnik, to wcale nie przeszkadza. Za to mi przeszkadza i to jeszcze, że... przydałoby się figurę JKM oczyścić z pajęczyn.

Od czasu postawienia postumentu zmieniło się otoczenia pomnika. Na zdjęciach z 2006 r. tłem dla JKM mości są okoliczne kamienice, a od kilku lat ściana piętrowego garażu. Zresztą kto wie, czy ta druga aranżacja nie dodaje powagi miejscu.

Będąc przy samym pomniku warto zwrócić uwagę na bezpośrednie sąsiedztwo, które samo w sobie zasługuj na oddzielny temat pisania, np. cerkiew prawosławną pw. św. Mikołaja, która od 35-ciu lat służy swym wiernym. Ale to już odmienna smakowanie...

PS: Wykorzystałem własne zdjęcia wykonane jesienią 2006 r. i  z 7 lipca tego roku oraz to z 22 czerwca autorstwa Jacka Jurkiewicza, ze szkolnej wycieczki Gimnazjum nr 53.

* ku czci pruskiego/niemieckiego generała-majora Helmuta Carla Christiana von Weltzien i dobrodzieja miasta, to on przyczynił się do zadrzewienia okolicy.