Nie zostało mu nic oszczędzone...

piątek, listopada 21, 2014

Nie zostało mu nic oszczędzone...

Jeśli spojrzymy na zaborowe dzieje Polaków, musimy przyznać, że Galicja miała szczęście, że znalazła w osobie panującego Franciszka Józefa I (1830-1848-1916) człowieka wyjątkowego. Każdy car jawi się nam, jako zamordysta, kat narodu polskiego! Każdy król Prus, a potem cesarz niemiecki raczej (choć nie jest to do końca prawdą) jest symbolem germanizacji. Trudno sobie wyobrazić, aby np. na butelce znanej w Bydgoszczy wody mineralnej pojawił się wizerunek choćby Wilhelma I. A przecież, to też był starzec o pięknych bokobrodach. Tylko, że w Poznaniu czy Bydgoszczy jakoś tak nie wspominano JCM. Nasze prababki, które mówiły z ciężkim akcentem niemieckim wychwalały czasy "starego Wilusia", ale... Franciszek Józef I to naprawdę fenomen.

Jakoś trudno sobie wyobrazić, aby Matejko malował "Batorego pod Pskowem" w Warszawie lub "Bitwę pod Grunwaldem" w Gnieźnie. Autonomia, która była skutkiem przegranej wojny z 1866 r. z Prusami uwolniła we Lwowie (stolicy Galicji) i Krakowie ducha wielkiego. Mogły swobodnie szybować niespokojne duchy epoki, jak Jacek Malczewski, Stanisław Przybyszewski, Stanisław Wyspiański i wielu innych. A wszystko to pod opiekuńczymi skrzydłami Najjaśniejszego Pana!...

Franciszek Józef I nie miał szczęścia w polityce. Nie przesadzę zbytnio, kiedy napiszę: czego się tknął, to popsuł? Wstępował na tron, kiedy pod ciężarem Wiosny Ludów chwiał się tron lotaryńsko-habsburski! Odchodził, gdy ówczesny świat pogrążał się w odmętach krwawej Wielkiej Wojny! Przegrał wojnę z koalicją piemoncko-francuską w 1859 r. Zaczął wtedy tracić północną Italię (Lombardię z Mediolanem), choć traktat w Villafranca ratował jego imperatorską twarz. Kolejna wojna w 1866 r. tym razem z Prusami i jedna bitwa pod Sadową - przekreśliła hegemonię "domu habsburskiego" w Europie. Mało?

Straszliwe ciosy uderzały w serce monarchy w latach 1867, 1889, 1892 czy 1914! Cerro de las Campanas, Mayerling, Genewa oraz Sarajewo! Giną kolejno: brat Maksymilian (jako niefortunny cesarz Meksyku i ofiara obłędnej polityki); jedyny syn i następca tronu Rudolf; zamordowana została cesarzowa Elżbieta, bosko piękna Sisi; ofiarą zamachu padł bratanek i kolejny następca tronu Franciszek Ferdynand. A przecież były i inne przykłady rys na monolicie domu panującego...

Stary cesarz w 1914 r. poprowadził swój naród na wojnę światową! Nie dożył klęski, a tym samym rozpadu monarchii austro-węgierskiej. Na kilka dni przed śmiercią za m. in. JCM pozwoleniem wystawiony został słynny Akt 5 listopada! To w nim Polacy mogli przeczytać przełomowe zdania: "Przejęci niezłomną ufnością w ostateczne zwycięstwo ich broni i życzeniem powodowani, by ziemie polskie przez waleczne ich wojska ciężkiemi ofiarami rosyjskiemu panowaniu wydarte do szczęśliwej przywieść przyszłości, Jego Cesarska Mość Cesarz Niemiecki oraz Jego Cesarska i Królewska Mość Cesarz Austryi i Apostolski Król Węgier postanowili z ziem tych utworzyć państwo samodzielne z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem". Nie będę tu teraz analizował tego ważnego dokumentu. Proszę się nie obawiać.

Panował 68 lat. To cała epoka! Konkurować mogła z nim w tych czasach tylko królowa Wiktoria (63 lata rządów). Całe pokolenia rodziły się, dorastały, starzały pod berłem tego samego monarchy? Innego nie pamiętano!... To w tym okresie triumfy odnosił "król walca" Johann Strauss-syn. "An der schönen blauen Donau" wzbudzał podziw w całej Europie! Choć na początku rządów w pałacu  Schönbrunn rozbrzmiewał triumfalny "Marsz Radetzky'ego" Johanna Straussa-ojca. Śmierć cesarza była swoistym preludium przed upadkiem wielonarodowej monarchii... Zmarł 98. lat temu: 21 listopada 1916 r. Jak wielu Habsburgów pochowany został w Krypcie Cesarskiej w Kościele Kapucynów. Do której, nie zapominajmy, nie wpuścił zamordowanego w Sarajewie z żoną Zofią  księżną Hohenberg, Franciszka Ferdynanda. Uparty starzec strzegł zasad?...

Pozostał wizerunek zadumanego, uśmiechniętego starca. Ojca, dziadka, ba! pradziadka Austro-Węgier. Trudno nie ulec czarowi zachowanych wizerunków, choć urzędniczy charakter skrupulatnego biurokraty chyba nie odpowiadałby dzisiejszym wyobrażeniom...