Bydgoskie abecadło? - cz. 2

sobota, sierpnia 10, 2013

Bydgoskie abecadło? - cz. 2

Moje abecadło nie wyczerpuje tematu. Zresztą to nie było moim celem. Zainteresowani Goście-Czytelnicy odnajdą może nawet bardziej kompetentne strony od mego tu zapisu. Staram się raczej przywołać te terminy, które zasłyszałem, znam i rozumiem. Podejrzewam, że dla wielu młodych ludzi gro tych słów, to istna "czarna magia". Tym bardziej byłem zaskoczony, kiedy w najsłynniejszej bydgoskiej cukierni, której patronuje (z racji nazwiska) pewien nocny ptak, młodziutka ekspedienta usłyszawszy o "sznece z glancem" bezbłędnie sięgnęła po drożdżówkę z polewą. Nazwa wzięła się z niemieckiego Schnecken, czyli ślimaka. Moja córka nie wiedziała o co chodzi!...

Czas robi swoi. Bydgoszczanie nie traktują już języka niemieckiego, jako swego drugiego języka. Gro tych słów umiera z prostej przyczyny: znikają przedmioty, których są nazwaniem! Kto dziś nosi "sztrypy"? W ilu domach jeszcze są "fajerki"? Wiele z tych słów zmienia swój sens. "Winkel", czyli trójkąt - w młodzieżowym języku pojawiał się okrzyk "ale masz winkla!", gdy ktoś przestrzelił budę!... Nie zapomnę zajęć praktyczno-technicznych (tak to się nazywało, czyli z.p.t.), na których za powiedzenie "hebel" dostawało się ocenę niedostateczną! Trzeba było mówić "strug"? Czy kiedyś zupełnie stracą rację bytu? Nie wiem.
W sumie dość niedawno poznałem słowo "zhaltować" (w zdaniu "Policja zhaltowała...")! Zaraz je sobie zapisałem na kartce. Moja dociekliwość w tej materii jest brana, jako... przejaw naigrawania się? Wtedy niektórym coś się przypomina i słyszę: "a! on zza Buga!". Wiadomo, że nie ja osobiście, ale szybko prostuję "jeśli już, to zza Niemna".

*      *       *

Od L do Z:

lafirynda - prostytutka

leberka/lebera - wątrobianka

lufcik - małe okienko

lufka - rureczka szklana do papierosa

luj - łobuz

lumpy - odzież

majster - mistrz

majtać - machać

manatki -osobiste rzeczy

pachta - kradzież, potocznie "iść na pachtę", to dosłownie "iść do sadu sąsiada np. na jabłka"

plachandry - plotki

pyda - rzemień do bicia, rodzaj bata (na trzonku osadzone paski ze skóry, rzemienia)

rejwach - zamieszanie, zamęt

rojber - psotnik

ruczka - małe krzesełko

ruk cug - szybko, bez ociągania się

rychtować/wyrychtować się - przygotować się (do wyjścia)

rychtyk - poprawny

szabrować - kraść, rozkradać

szajs - do niczego, potocznie "gówno"

szałerek - drewniana szopa

szamać - jeść
szlafrok - podomka

szlajać się - wałęsać ("gdzie się szlajasz?")

szlauf - wąż ogrodowy

szlus - koniec ("no i szlus!")

szneka - drożdżówka

sznytka - kanapki 

szrama - blizna

szruber - szczotka ryżowa

sztrykować - robić na drutach, dziergać
sztrypy - męskie podwiązki (utrzymywały skarpetki)

szwamka - gąbka
szwindel - oszustwo
szykowny - elegancki

taska - filiżanka

tasza - torba

topek - nocnik

tutka - torebka (np. papierowa)

ufaflunić się - wybrudzić, poplamić się

waserwaga - poziomnica

wurst - kiełbasa

wyro - łóżko ("zrobiłem wyro")

zhaltować - zatrzymać ("zhaltowali go policjanci")

zydel/zydelek - krzesło/krzesełko

zylc - galat, zimne nóżki

PS: Kilka słów komentarza do zdjęć: (1) berliński niedźwiedź na jednej z kamienic przy ul. Dworcowej, (2) niemiecki napis na budynku Akademii Muzycznej (dawna Bismarckstrasse), (3) "monachijska kamienica" przy al Ossolińskich, (4) pruski/niemiecki herb miasta Bydgoszczy na gmachu VI Liceum Ogólnokształcącego, (5) flaga Bydgoszczy na tle spichrzy.