Pokazywanie postów oznaczonych etykietą odwrót Wielkiej Armii. Pokaż wszystkie posty

środa, stycznia 23, 2013

Dux - odc. 9

Dux poddał się. Barczysty mężczyzna trzymał go silnie za kark. Śniadą twarz zdobiły sumiaste wąsy i igiełki świeżego zarostu. Pociągnął go ku sobie i wywlókł na polanę. Zaraz obskoczyła ich gromadka dzieciaków. Jedno przez drugie coś krzyczało. Stara kobieta na widok tego zbiegowiska zmarszczyła brwi i krzyknęła:
- A, co to za cudactwo?! Wilk?!
- Nie mateczko!- odpowiedział mężczyzna, który mocował się z Duxem.- Pies!
- Mamy psy!- warknęła kobieta.
- Ale ten jest jakiś taki... inny... szlachetny!
- Co ty pleciesz?!- obruszyła się kobieta i zaczęła przyglądać Duxowi.- Pies, jak pies! Cztery łapy, ogon i kupa wszy!
- A nieprawda! – odparował mężczyzna.- Pamięta mateczka, jak nas ten hrabia... no... ten tam... , co nas ze swojej ziemi przegnał...
- A niech go wilcy zjedzą!- burknęła na wspomnienie, które widać nie było jej miłe.- I co to straszydło ma wspólnego z...
- Takiegom samego widział, jak ten hrabia, co nas wyganiał... Biegał u jego nóg. To taki sam!
- Powiadasz?- na te słowa zainteresowała się Duxem.- Ale to mizerota!
- To się go podkarmi i sprzeda!
Kobieta z lekkim niedowierzaniem przyjmowała ostatnie słowa. Cmoknęła tylko ustami, obróciła się na pięcie i weszła do wozu. Dzieciaki obskoczyły Duxa. Jeden przez drugiego chciał go pogłaskać, dotknąć. W końcu nie co dzień zdarzało się znaleźć hrabiowskiego psa.
Przez kolejne dni wiodło się Duxowi, jak w raju. Dzieci go rozpieszczały, mężczyzna wynajdował smaczne kąski. Nawet zbytnio nie starano się go forsować drogą. Większość jej pokonywał jadąc na wozie razem z mała dziewczynką. Kiedy miał ochotę wybiegać się przytrafiało mu się coś, czego jeszcze nie zaznał: zakładano mu na szyi powróz. Wychodzić było wolno tylko mężczyźnie, który go pojmał.
Ta przymusowa niewola nawet Duxowi się podobała. Ale do czasu. Nie mógł zrozumieć, dlaczego nie wolno mu się oddalać od taboru, dlaczego przywiązywano go do drzewa, dlaczego na spacery chodził z powrozem na szyi. Za dużo było dla niego tego „dlaczego”.
F. Streitt "W małym miasteczku"
Kiedy wjechali wreszcie do jakiegoś miasteczka mężczyzna znowu założył mu na szyi sznur i poszedł z nim na rynek. Zatrzymali się przy wystawie, na której stały zegary. Duxowi spodobały się dwa: ten z dziewczynką na huśtawce, która bujała się pod skrzynką zegara i drugi z psem, którego język kiwał się w rytm odmierzanego czasu. Mężczyzna wszedł z nim do środka.
Przywitało ich zdziwione spojrzenie starego zegarmistrza i z każdej strony tykanie mnóstwa zegarów. Z dwóch, jak na zawołanie wyskoczyły mechaniczne ptaki i zaczęły kukać.
- Czego?!- warknął zegarmistrz.
- Pan kupi psa?
Zegarmistrz uniósł się znad pulpitu, za którym siedział:
- A na co mi on?!
- Hrabiowska sztuka!
- Cyganić to wy umiecie...
- Od tegom Cygan!- szybko dorzucił niby uprzejmie, ale znać było, że robił to tylko przez grzeczność. Dux znał takie uprzejme wybiegi. Jego dawny pan też potrafił przyjmować różne pozy i miny w zależności od okoliczności.
- Zabieraj mi się z tym kundlem, bo popamiętasz!
- Ale... Dużo nie chcę...
- Mam zawołać zięcia?! Pierre!
Nim Cygan zdążył pomyśleć z zaplecza wynurzył się rosły osiłek.
- Tak, ojcze?!
Cygan nic więcej nie powiedział. Wyszedł. Zamknął za sobą drzwi i splunął na próg:
- Żeby mu wszystkie zegary popsuło!
F. Streitt "Cyganie"
Szurnął butami i ruszyli przed siebie. Odwiedzili kolejno piekarza, fryzjera, starą przekupkę, a nawet okolicznego księdza proboszcza. Nikt nie tylko, że nie był zainteresowany kupnem Duxa, ale niektórzy straszyli prefektem i policją. Wszystkie te zabiegi nowego właściciela nużyły Duxa, tym bardziej, że ów zaczął w pewnym momencie przekonywać wszystkich, że jest psem, który potrafi wyprawiać różne sztuczki. Stawanie na tylnich łapach mógł zrozumieć, ale po co wciąż skakał przez nadstawiany drąg?...
Kiedy przechodzili przez stary, kamienny most Dux postanowił podziękować za służbę i po prostu uciec. Cygan już też był zmęczony całodziennym dobijaniem się do różnych drzwi, więc jego uwaga lekko przytępiła się. Dux z całej siły szarpnął za sznurek. Cygan jednak trzymał go mocno. Zachwiał się tylko od nagłego przypływu psiej energii. Dux poszedł za ciosem i szarpnął jeszcze mocniej. Tym razem mężczyzna nie utrzymał go. Dux popędził przed siebie. Cygan dopiero teraz na dobre przyszedł do siebie i dotarło do niego, że niedoszły grosz ucieka przed nim na czterech łapach! Rzucił się za nim w pogoń. Duxowi, jakby skrzydła wyrosły na grzbiecie. Słyszał za sobą ciężkie pojękiwania. Raptem coś musnęło nad jego głową. Zatrzymał się. Mężczyzna raził w jego kierunku kamieniami. Dwa czy trzy poszybowały obok, ale kolejny uderzył go w bok. Cios był na tyle silny, że powalił Duxa. Nie miał czasu, by oglądać ewentualną ranę. Prześladowca już gnał, co sił. Wyraźnie widział wykrzywioną w gniewie gębę, która coś krzyczała, a machające ręce odgrażały się. Tym razem Cygan zatrzymał się widząc, że Dux jakby tylko otrząsnął się i pędem pognał dalej. Takiej zniewagi widać nie mógł zdzierżyć, bo nie dawał za wygraną.
Dux nie miał już sił, kiedy z pomocą przyszedł mu... byk. Skąd to zwierze znalazło się na drodze, którą gnał? Potężne, masywne cielsko odbijało się czarną plamą. Goniący go Cygan jeszcze chyba go nie widział. Dux otworzył pysk, ale sam nie widział, co ze sobą zrobić. Byk stawał się coraz realniejszym kształtem. Ciężki łeb zdobiły krótkie rogi. Oczy miotały jakby iskry. Dux przysiadł, kiedy usłyszał nie wiadomo skąd męski głos:
- Dux! Dux!...
Na dźwięk swego imienia aż podskoczył z radości. Miał-że spotkać się ze swoim panem? Robertem? Ogon sam zaczął machać na wszystkie strony. Ale radość trwała krótko. Chłop, który pojawił się na skraju drogi wołał nie jego, ale byka.
Teraz dopiero dostrzegł go Cygan. Zatrzymał się tak gwałtownie, że nawet rozjuszone zwierzę na moment przystanęło. Nawet nie zwrócił uwagi na Duxa. Cygan wziął nogi za pas i począł zmykać i drzeć się w niebo głosy:
- Byyyk! Byyyk! Ludzieee! Ratunkuuu!
Chłop dopadł zwierzę akurat w chwili, kiedy uciekający potknął się, a byk zamierzył się, by zrobić użytek ze swoich krótkich, ale mocnych rogów. Szarpnął zwierzę mocno za łańcuch, który ciągnął za sobą:
- Tu cię mam bratku!
Cygan zakrywał głowę rozdygotanymi rękoma i nie przestawał krzyczeć:
- Byyyk! Byyyk!...
Chłop mocniej ściągnął łańcuch i byk, parskając nozdrzami, rył tylko potężną racicą piach.
- To głupie bydlę!- jął się tłumaczyć chłop.- Prowadziłem go do pana Porschett’a... do jego jałówki... sam nie wiem co mu się stało...
Pomógł wstać Cyganowi. I nawet zaczął otrzepywać go z kurzu.
- Bardzo! Bardzo przepraszam!
- Przepraszam?!- obruszył się Cygan.- Mało mnie nie zamordował!
- Sam nie wiem...- dalej tłumaczył chłop.- jak do tego mogło dojść. Dux, to spokojny byk.
- Ładnie mi spokojny?!- burczał zaatakowany.- A gdzie mój pies?!
- Pies? Jaki pies?!- zdziwił się chłop.
Cygan rozejrzał się dookoła. Ale na drodze oprócz niego, byka i chłopa nie było nikogo. Dux skorzystał z zamieszania i popędził przed siebie. Czuł chyba, że podobna sytuacja długo mu się nie przytrafi, a o niczym tak nie marzył, jak o rozstaniu z Cyganem. Ani myślał wracać do taboru. Wolał jutrzejszą niepewność, niż dzisiejsze zniewolenie. 

(dokończenie w ostatnim odcinku)

Read more »
on 0
Labels:
, , , , ,

poniedziałek, stycznia 21, 2013

Dux - odc 8

I rzucił się z pięściami na leżącego. Dux nie bardzo pojmował czego był świadkiem. Stąd nie wiedział czy ma bronić swego dobroczyńcę. Raz tylko szczeknął.
- O!- krzyknął gospodarz izby.- Dam ci psa!
- Jakiego znowu psa?!- kipiał przybyły.- Może papugę? Baron miał papugę!
- Nie mam żadnej papugi! To... to... Kaiser!- szybko wyrzucił z siebie napadany.- Pies myśliwski! Dostałem go od... od... samego... Blüchera!
- A choćby i od sułtana tureckiego! Na co mi to straszydło?!
- To... to... Panie Weischllager! Litości! – zaczął błagalnie prosić.- Koń mi padł pod Lipskiem. I tylko bystro, bystro krzyczeli!
- Co mi Hans za głupoty opowiada?! Koń stoi u ganku.
- Tak?
- Jak do jutra nie ujrzę moich pieniędzy, to tu przyjdzie Beger! A Hans wie, jak Beger rozmawia z takimi, jak wy!
- Litości panie Weischllager! On mego szwagra Jurgena tak obił, że...
Ale tamten już nie słuchał. Dux widział, jak zamaszystym krokiem przeszedł przez izbę i trzaskając drzwiami opuścił ją. Zostali sami. Dux bacznie przyglądał się gospodarzowi izby. Potargana czupryna przypominała bezładny stóg siana. Markotna mina nie zwiastowała niczego dobrego. Widać wizyta pozostawiła go w nie najlepszym humorze. Ale patrząc na Duxa gęba rozpogodziła mu się:
- No, co się tak gapisz?!- przemówił do niego.- Pana Weischllagera mamy z głowy. On nie wie, że mam we Frankfurcie szwagra Joachima Weissa. No to sobie tam pojedziemy. I tyle będzie nas widział. I swoje pieniądze!
Dux pokiwał głową, jakby rozumiał, co ten do niego mówił.
- Wielka mi rzecz!- burczał pod nosem.- Tych kilka talarów.
Szybko zaczął się krzątać po izbie i wrzucać do dużego, płóciennego worka jakieś drobne sprzęty. Zdjął nawet ze ściany mały obrazek przedstawiający młyn na tle zachodzącego słońca i wsunął do niego. Pokręcił się jeszcze po izbie i stwierdziwszy, że wszystko, co cenne zabrał już, otworzył frontowe drzwi.
- Tylko zaprzęgnę konia!
I zniknął za drzwiami. Dux poszedł w jego ślady.
Gospodarz zakładał akurat orczyk. Wóz, jak poprzedniego dnia pełen był najróżniejszych rupieci. Z tą różnicą, że starannie przykryto je słomianą matą. Wyglądało na to, że wiozący chce ukryć swoją zdobycz przed oczami ciekawskich. Rzucił jeszcze na sam wierzch połamane koło i spokojnie siadł na koźle. Dux wyczekiwał na progu. Nie wiedział, jaka będzie kolejna komenda. Gospodarz popatrzył w jego kierunku:
- Ty mi tu Kaiser nie mędrkuj!- powiedział do niego.- Chata, jak chata. Niech ją sobie Beger pozamiata! Ja nie mam zamiaru skończyć, jak szwagier Jurgen. Wojna! To mi się lepiej wroga bać skąd by nie przyszedł, a nie osiłka pana Weischllagera!
Dla Duxa cała to ludzka przemowa miała jeden sens: ruszamy dalej. I faktycznie – gospodarz zaciął konia i ruszyli na zachód.
Mijali wsie i jakieś miasteczko. Nikt nie interesował się ich tułaczką. Takich, jak oni było wielu. Mijali jakąś staruszkę, która ciągnęła za sobą niewielki wózek, w którym siedziała mała dziewczynka. Mijał ich tabor kilku wozów cygańskich. Raz czy drugi natknęli się na patrol czarnych huzarów. Na ogromnych czapach mieli umieszczone trupie czaszki ze skrzyżowanymi piszczelami. Nikt ich nie zatrzymywał. Pod wieczór dostrzegli przewrócony wóz i lamentującą kobietę. Ale jej nie pomogli. Gospodarz tylko śmignął batem, pogardliwie spojrzał na rozbitków i ruszył dalej. Niewiele go oni obchodzili. Dux tylko ze smutkiem patrzył na małego, brudnego chłopca, który jedną ręką rozcierał obolałe kolano, a w drugiej trzymał ogromną pajdę chleba.
Przed nocą nie dotarli jeszcze na miejsce. Rozbili się na niewielkiej polanie. Po chwili ogień rozbłysnął na małym ognisku. Iskry muskały niewielki garnek zawieszony na żerdzi. Dux patrzył, jak jego kompan wrzucał drobiny mięsa do gotującej się wody, jakąś zieleninę. Jemu rzucił podeschniętą kość.
- Poczekaj, jak dojedziemy do mego szwagra Joachima!- zapewniał dorzucając garść chrustu do ognia. Otarł spocone czoło.- On jest kowalem! Macha młotem, jak nasz  Blücher szablą. Takiego by na wojnę wysłać, to nie byłoby żadnego tam Austerlitz czy Jeny! On jeden, sam o!- wzniósł do góry pięść ściśniętą w kułak.- wziąłby Francuzów z tych ich Napoleonem i zdusił jednym palcem.
Dux niewiele sobie robił z jego gadulstwa. Objadał rzuconą kość. Zęby ślizgały się po niej. Mięsa tam wiele nie było. Rozgryzł ją i zaczął wylizywać szpik. Nic innego dla niego nie istniało. Ułożył się koło ogniska. Zaczęły do niego wracać obrazy minionej tułaczki. Wszystko mieszało się. Nie potrafił tego uporządkować. Raptem poderwał się i nie wiedzieć dlaczego zaczął przeraźliwie wyć. Było w tym tyle bólu i goryczy, jakby skomlał nad grobem przyjaciela. Nikt go nie uciszał. Monotonne chrapanie oznaczało, że człowiek, do którego przystał smacznie zasnął.
Musieli zbliżać się do celu swej podróży, bo mężczyzna radośnie zaciął konia. Łypał też na Duxa swymi dużymi oczami. Aż się do niego uśmiechał. W końcu wizja spotkania szwagra-kowala musiała wiele dla niego znaczyć. Pewne bezpieczeństwo? Koniec udręki?
Zjechali z głównego traktu. Koń zaczął strzyc uszami. Nie wzbudziło to żadnej reakcji u powożącego. Dux jednak też zaczął niespokojnie chwytać wiatr. Ten zapach zaniepokoił go. Wybiegł przed wóz. Stanął na drodze i zaczął szczekać.
- Co chcesz, Kaiser?!
Stał w miejscu i dalej szczekał.
- Kaiser do mnie!- zaczął go wołać z kozła mężczyzna.
Dux ruszył się z miejsca, ale nie w kierunki, z którego wołano go. Pobiegł do przodu. Wóz potoczył się za nim. Widok, który ujrzeli przeraził ich: spalony dom i coś, co kiedyś musiało być kuźnią. Mężczyzna zeskoczył z wozu i rzucił się w kierunku zgliszczy. Dux patrzył na smutny obraz: zrozpaczony człowiek ogarniał przerażonym wzrokiem upiorne zgliszcza.
- Marta!... Marta!... Joachim!...- krzyczał, a głos roznosił się dookoła głuszy.- Joachim!... Frycek!... Frycek!...
Przystanął nad czymś. Upadł na kolana. Nie płakał. Wył z rozpaczy. Spod spalonej belki wystawała mała rączka. Zaczął odrzucać spaleniznę. Rozpoznał siostrzeńca.
- Frycek! Nie! Na litość boską, nie!
Dux rozgrzebał łapą pogorzelisko. W popiele leżało coś, co wcześniej mogło być medalionem lub krzyżem. Na jego szczekanie łkający mężczyzna nie reagował. Dux sięgnął zębami po to coś. Delikatnie uniósł i położył przed mężczyzną.- Marta!- wydusił z siebie przez łzy.
Dux czuł grozę zdarzenia. Zaczęło do niego wracać, że przecież dookoła trwa wojna. Wojna, o której już zapominał. Dawno nie widział żołnierzy, nie słyszał huku armat. Pamiętał jednak obrazy okrucieństw, smutku. Podniósł łeb ku górze, jakby chwytał wiatr. Odzywał się w nim duch psa gończego. Płaczący nad pogorzeliskiem człowiek wzbudzał w nim odruch litości. Nie chciał jednak tego okazywać. Powoli wycofał się. I nie patrząc na okrutne miejsce, które kiedyś było kuźnią i domem kowala pognał przed siebie.
Wyglądało, jakby uciekał przed samym sobą. Nie chciał widzieć łez człowieka, a tym bardziej czuć swądu spalenizny, oglądać spopielonych szczątków. Gnał przez pole, jakby od tego zależało jego życie lub jego pana. Właśnie, pana? Nie tylko zacierał mu się obraz wszędobylskiej wojny, ale i starego pana. Roberta?
Zmierzchało, kiedy na dobre zwolnił. Nawet nie zwrócił uwagi, kiedy zagłębił się w lesie. Na starym uroczysku dostrzegł kilka pstrokato pomalowanych wozów, grupkę mężczyzn i kobiet krzątających się przy ogniu, i kilkoro dzieci zbierających chrust. Bacznie ich obserwował. Jakaś starsza kobieta na kogoś doniośle krzyczała, wymachując przy tym rękoma. Dux nawet nie zauważył, jak od tyłu zaszedł go ktoś i rzucił się na niego silnie przytrzymując. Próbował uwolnić się spod ciężkiego uścisku, ale nie miał na to sił.
- A mam cię!- krzyczał ktoś nad nim ochrypłym głosem.

(c. d. n.)
Read more »
on 0
Labels:
, , , , ,

środa, stycznia 16, 2013

Dux - odc. 7

Dux schował się pod armatę. Uważał to za najbezpieczniejsze miejsce na ziemi. Żołnierze nawet nie zwrócili na niego uwagi. Przesunęli tylko armatę lekko w prawą stronę i znowu rozpoczęli ostrzał pola przed sobą. Kiedyś pewnie Dux zawyłby ze strachu. Tak bardzo przerażał go huk wojenny, ale teraz był zbyt zmęczony, by się bać. Żołnierze przy armacie uwijali się, jak w ukropie. Rzucano co rusz jakieś komendy. Ziemia dookoła drżała. Dux nakrył łeb łapami. Dudnienie stawało się, jakby mniejsze.
Pocisk padł nieopodal lewego koła. Armatą zatrzęsło. Drewniane szprychy od koła rozerwało na drzazgi! Lufa zachwiała się i zaryła w ziemi. Dux cudem tylko uniknął zmiażdżenia! Wyprysnął spod padającego cielska dosłownie w ostatniej chwili.
Biegł przez pole walki. Kątem oka dostrzegł, jak do rzeki, która wyrosła przed nim, jak przekleństwo zbliżył się generał. Był ranny, krwawił. Kilku żołnierzy błagało go, by się poddał. Tamten tylko powtarzał:
- Bóg mi powierzył honor Polaków!... Bogu go tylko... oddam...
J. Suchodolski "Śmierć księcia Józefa w nurtach Elstery"
Widział, jak spiął konia ostrogami i rzucił się naprzód, prosto we wzburzoną rzekę. Jeździec wczepiał się w jego grzywę i już docierali na drugi brzeg. Dux patrzył na tych dwoje, jak pokonują rwący nurt. Końskie kopyta ryły w rozmiękłej ziemi. Wydawało się, że i jeździec i jego pan dosięgnęli już zbawiennego brzegu. Wtedy padł kolejny strzał! Koń runął grzebiąc generała w nurtach bystrej rzeki. Już go nie ujrzał.
Kule zaczęły świstać nad jego głową. Nie miał innej drogi, jak wskoczyć do tej samej rzeki i uciec na drugi brzeg. Rwący nurt spychał go z powrotem ku stronie, z której uciekał. Nie mógł swobodnie płynąć. Widział przed sobą ciała zabitych lub rannych żołnierzy. Kiedy wreszcie osiągnął drugi brzeg dostrzegł konia generała. Nerwowo strzygł uszami i patrzył w mroczną otchłań, jakby szukając wzrokiem swego pana. Na widok Duxa szarpnął łbem w górę i panicznie zarżał. Dux uskoczył na bezpieczną odległość. Nie chciał spotkać się z jego kopytami.
Zaczął biec w kierunku oddalającej się grupy żołnierzy, którzy raz po raz zatrzymywali się, odwracali, oddawali strzał i ruszali przed siebie. Ten czy ów zachwiał się, jednemu wypadł nawet karabin z ręki. Pojękując uniósł go i pobiegł za pozostałymi. Dwóch jednak już się nie podnosiło. Dux podbiegł do nich. Obwąchał najpierw tego młodego o dziecinnej twarzy, drugi był znacznie starszy, miał ciężkie wąsy i policzek z głęboką raną. Żaden nie reagował na jego obecność. Patrzyli tempo przed siebie, jakby próbowali dosięgnąć wzrokiem gnane wiatrem po niebie ciężkie chmury.
Nagle pocisk rozerwał się nieopodal Duxa. Potężna ściana piasku wyrosła tuż przed jego pyskiem. Nie udało się już uskoczyć. Grad sypiącego się piachu zasypały go. Prze chwilę czuł dziwne oszołomienie. Widział dookoła siebie migające obrazy, ale nie docierał do niego żaden dźwięk! Zawył. Ale i swego głosu nie usłyszał. Poczuł piekący ból w lewym boku. Po sierści snuła się obfita posoka krwi. Rana wyglądała dość poważnie. Dux próbował poderwać się i pognać za znikającymi z jego oczu żołnierzami, ale ból dawał za wygraną. Musiał przed nim skapitulować.
Zwinął się w kłębuszek, jak mały szczeniak. Językiem jął oblizywać obolałe miejsce. Nad nim zaczęły wyrastać rozpędzone końskie grzbiety. Kopyta niosły nad nim! Jakimiś niezrozumiałym cudem żadne nawet nie musnęły jego grzbietu, choć wyraźnie czuł jak unoszą się nad nim. Jedna klacz chyba nawet przelękła się jego widoku. Potężny pysk wydał z siebie porażające rżenie i para masywnych zębów groźnie łypnęła nad jego karkiem. Dux nie miał nawet sił, by ratować się choćby odsunięciem głowy. To jeździec ściągnął końskie wodze i pognał przed siebie! Skóra została uratowana!
Łapa nabrzmiała od rany. Mógł iść. Robił to jednak bardzo wolno. Mocniejszy nacisk sprawiał, że ból powracał. Wtedy przystawał. Chód robił się ciężki, powolny. O żadnej gracji nie mogło być mowy. Właściwie kuśtykał, jak każdy ranny na mijanym pobojowisku. Dux obojętnie patrzył na męki porzuconych rannych żołnierzy. Mieszały się dookoła języki. Jedni wołali zmiłowania boskiego, inni przeklinali okrutny los, jeszcze inni w milczeniu oddawali ducha.
Dux znalazł się na wyboistej drodze, przy której dostrzegł dziwny wóz. Jakiś mężczyzna wrzucał na niego zdarty z kogoś mundur, dwie pary butów. Widział też inne rzeczy rzucone w nieładzie na bezładna kupę. Mężczyzna spojrzał na Duxa. Wyglądało, jakby oceniał jego wartość, przydatność. Machnął na niego ręką:
- Z takiej pokraki, jak ty, to nic nie będzie! I tylko mi się nie łaś! Bo spyrki ani chleba nie dam! Nie mam! Może, jak sprzedam to tu – wskazał na wóz- to stary Hoffmann da mi jakiś grosz. Ale tak? E! Nie zawracaj mi głowy.
Dux patrzył na niego smutnymi ślepiami.
- Jestem ludzki!- wyrzucał z siebie tamten.- Ale czas wojenny. Człowieka nikt nie poratuje, a nad psem mam się litować?
Dux uczuł rwanie w łapie. Siadł i położył łeb na ziemi.
- Co mruczysz?!- dopytywał tamten.- Ja też dawno nie jadłem. Jak Hoffmann da zarobić, to kto wie. Ale pamiętaj, do Weischllagera nie pójdę! Nawet żebyś skomlał.
Dux nie podniósł łba. Ból był intensywniejszy, niż poprzednio. Mężczyzna stanął nad nim. Dostrzegł głęboką ranę i zakrzepłą krew na sierści. Dux nie miał sil, by zaskomleć, kiedy ów dotykał go. A robił to z zadziwiającą delikatnością.
- Szrapnel!- oświadczył ze znawstwem.- Kawałek drewna utkwił ci. Oj!
Ujął łapę i wyszarpnął drzazgę. Dux podniósł tylko łeb. Ich oczy spotkały się.
- No, przecież ratuję cię!- tłumaczył mężczyzna.- Diabli cię nadali! Kto inny, to pewnie by cię dobił, ale ja nie mam serca.
Ujął delikatnie Duxa i położył na wozie. Złożył głowę na poszarpanym mundurze. Stalowe guziki nieznacznie mu przeszkadzały. Obok leżała para szarawych od brudu, a kiedyś pewnie jasno-białych, spodni. Dostrzegł przestrzelony bęben. Obok oparte stały dwa czaka, rogata czapka z pióropuszem i huzarska bermyca. Mundur, który walał się obok też pewnie należał do jakiegoś huzara. Poznał po misternych plecionkach. Kilka par butów różnych rozmiarów i pochodzenia starczały, jak kominy. Rzucone w nieładzie szable i pałasze dopełniały reszty.
Wóz powoli szarpnął i potoczył się wyboistym traktem. Co rusz jednak woźnica przystawał, sięgał po coś i dorzucał, i zaraz poganiał wychudłą szkapinę. O zmierzchu dotarli przed przydrożną karczmę. Było tam wyjątkowo cicho. Na progu tylko siedział karczmarz-Żyd. Krył głowę w ogromnych, sękatych dłoniach.
- Co tu, jak na Zaduszkach?- krzyknął z wozu mężczyzna. Karczmarz-Żyd wytarł twarz w fartuch i jęknął:
- Przeklęta wojna! Jegry! Wszystko złupili! A na koniec obili!
- To i pewnie zdechłego kapłona nie uświadczysz?!
- Ostatniego śledzia wydarli z tej beczki, co to ją moja Ester chciała wymyć!
- Francuzy?- zaciekawił się mężczyzna.
- Panie Boże!- karczmarz-Żyd tylko pomstował.- Spuść na nich wszystkich plagi egipskie! Jaka to różnica kim byli?! I tylko darli się jeden przez drugiego: dawaj! dawaj! bystro! No, to ja bystro biegałem między to żołdactwo! Takie moje nieszczęście. A najgorzej już Żydem być! A ja jaj!...
Tu siarczyście splunął przed siebie.
Woźnica zaciął konia i wóz potoczył się dalej. Dux patrzył na mijany krajobraz przez przymknięte oczy. Szarzejący dookoła las nie robił na nim wrażenia. Każdy podskok na wyboju był dla niego utrapieniem. Woźnica po jakimś czasie przysnął na koźle. Koń, widać znający drogę, szedł sam. Bez niczyjego nalegania skręcił nawet przy rozstaju dróg. Dux dał za wygraną i poddał się sile snu. 
Miska z wodą była pierwszą rzeczą, jaką dostrzegł po otwarciu oczu. Po powierzchni pływały kawałki chleba. To był jego pierwszy posiłek od dłuższego czasu. Łapczywie chwytał chleb zębami. Kiedy tyle o ile zaspokoił pierwszy głód rozejrzał się po izbie, w której był. Przypominała chatę drwala, albo jakąś szopę. W kącie było posłanie, na którym rzucał się ciemny cień mężczyzny. Dux podszedł do niego. Był to ten sam człowiek, który wiózł go swoim wozem. Leżał na plecach i ciężko sapiąc oddychał miarowo. Dux powąchał jego rękę. Instynktownie śpiący odsunął ją. Dux usiadł przy jego posłaniu i trwał przy nim tak długo, aż ten obudził się.
Widok Duxa jakby go zaskoczył. Twarz wyrażała zdziwienie, jakby sama sobie stawiał pytanie: a ten skąd tu się wziął? Widać niczego nie pamiętał z poprzedniego dnia. Dłuższą chwilę przyglądał się Duxowi, jakby to jakiś cudak, a nie pies siedział przed nim.
- Ja cię znam?- potarł się po czole. Dux zauważył pustą butelkę, która leżała tuż przy posłaniu. Mężczyzna identycznie pachniał, jak resztka płynu, która w nim pozostał niedopita.
Pojawienie się w izbie innego mężczyzny na dobre przebudziło gospodarz.
- Hans!- krzyczał ten, który wszedł.- Przyszedłem po dług!
- Jaki dług?!
- Ty nie rób ze mnie durnia, Hans!- warczał przybyły.- Miałeś oddać w sobotę! A co mamy?!
- Co mamy?- powtórzył trzeźwiejący gospodarz izby.
- Mamy wtorek! Hans! Wtorek!
- I Napoleon przegrał bitwę!
- Ty mi tu nie mydl oczy tym korsykańskim bandytą!- podnosił niebezpiecznie głos gość, którego cierpliwość była wystawiana na ciężką próbę.- Moje pieniądze!

(c. d. n.)
Read more »
on 0
Labels:
, , , , , , , ,

środa, stycznia 16, 2013

Dux - odc. 6

Wjeżdżali do jakiegoś ogromnego miasta. Dux biegł po lewej stronie konia. Łapy lekko ślizgały mu się po bruku. Wjechali na plac, przy którym stała duża budowla. Zadarł do góry łeb. Nad wejściem jakaś postać trzymała masywny krzyż, obok stały dwie inne figury. Dookoła panował gwar. Rozstawione w kozły karabiny, mnóstwo żołnierzy. Jakiś kurier pędził na złamanie karku. Żołnierze na jego widok rozchodzili się. Dux też uskoczył. Jego nowy pan zeskoczył z konia i podszedł do jakiegoś piechura. O coś pytał. Tamten tylko machnął ręką za siebie.
- Musimy objechać ten plac i znajdziemy dowództwo- usłyszał od niego. Patrzono na nich, jak na zjawisko. Nie ujechali jednak zbyt daleko, bo nagle podbiegł do nich jakiś wojak z ręką na temblaku i krzyczał:
- Jak mi Bóg na niebie! Marek Skibieński! Marek!
I rzucili się sobie w ramiona. Uścisków nie było końca. Widać zwyczajna to była rzecz, bo nikogo nie dziwił widok dwóch ściskających się wojaków na środku drogi. Oderwali się na chwilę od siebie.
- No, pokaż, jak wyglądasz!- mówił ów witający się.- A my tu ciebie opłakaliśmy! Mówili, że podjazd kozacki was wybił. A gdzie Mroczkowski? Steiner? Wegenka? Są z tobą?
Dux widział, jak zasmuciła się twarz jego nowego pana. Tamten chyba od razu to zrozumiał, bo tylko kiwnął dłonią:
- Wojna!- sapnął. I dodał: Chodź do nas! Trochę się naszych uchowało. Jest Rogala, Szulc, Tadrowski, Michalski i Hasse!
- Krzysztof?- upewnił się.
- O! tam siedzi!
Na te słowa podniósł się rosły rudowłosy żołnierz. Dux zauważył, że lewy rękaw miał wsunięty pod pasek. Jego panu też to nie uszło uwagi.
- To nic!- śmiał się jednoręki wojak Hasse. Serdecznie i długo witali się. Z wszystkimi dookoła. Wyciągały się ręce! Podnosili kamraci. Marek Skibieński poczuł się, jak w domu. Nikt dotychczas nie zwrócił uwagi na Duxa. Sam postanowił się przypomnieć. Radośnie zaszczekał.
- A tyś kto jest?- pochylił się nad nim jednoręki żołnierz. I przyjaźnie poklepał po grzbiecie.
- To mój pies! Wierny! Uratował mi dwukrotnie życie.
Patrzono na niego z podziwem. Dux zaczął przyglądać się wszystkim w około. Szukał swego dawnego pana. W gwarze, stukocie i wszelkich możliwych odgłosach próbował wyłuskać ten jeden, jedyny dobrze mu znany. Na próżno. Usiadł. Ze smutna miną patrzył, jak jego nowy pan opowiada o swoich przeżyciach. Kilka razy pokazał na niego.
Kilka dni zostali w mieście. Wreszcie nadszedł rozkaz do wymarszu. Ale Dux akurat pobiegł za jakimś chłopcem, który gonił przed sobą stalowe kółko. Kiedy wrócił na plac jego nowego pana już nie było! Zniknęli tez wszyscy ci, z którymi tak serdecznie kilka dni temu witał się. Dux nie mógł pojąć, że znowu został sam. Pobiegł po brukowanej ulicy. Jeszcze dogonił jakieś kolumny żołnierzy. Jeźdźców między nimi nie widział! Pognał do przodu. Wszystko na próżno. Z przodu ciężkie konie ciągnęły armaty. Jechał jakiś generał o sennym obliczu w otoczeniu grupki oficerów. Jego nowego pana nie było.
J. Chełmoński "Droga w polu"
Zatrzymał się przy rozstaju dróg. Na sędziwym krzyżu ujrzał rozpostartą postać Jezusa. Obwąchał krzyż. Droga rozchodziła się w trzech kierunkach. Jedna prowadził po skosie ku górze. Druga było widać wiła się daleko ku południowi. Wybrał tą trzecią. Spostrzegł, że końskie kopyta skopały piach. Dziesiątki podków krzyżowały się ze sobą, nachodziły na siebie. Jedne masywne, drugie delikatniejsze. Wszystkie zostawiły konie, które dopiero co musiały tędy przejść. Któreś musiał zostawić koń, u którego boku szedł tyle dni. Nie musiał węszyć. Pognał na zachód!
Dux nie lubił deszczu. Rozmokła ciapa na trakcie spowalniał jego bieg. Omijanie kałuż zabierało mu dużo czasu. Oczywiście przeskakiwał przez niektóre. Albo to raz czy drugi nie wpadał w nie? Sierść lepiła się, błoto wczepiało, jak rzep! Najbardziej bał się grzmotów. Kiedy niebo przeciął błysk pioruna drżał na całym ciele. Kurczył się wtedy w sobie i skomlał, jak mały zabiedzony psiak. I nie było nikogo, by móc się do niego przytulić. Chronił się przed deszczem, gdzie popadło. Brakowało mu towarzystwa. Nie miał dla kogo zamerdać ogonem, ani dla kogo zaszczekać. Sam! Jeden! I zimny deszcz, który jakby na złość uparł się by padać i padać. Padało tak od kilku dni. Jeśli czegoś pragnął, to by przestało siąpić i żeby coś wreszcie zjeść.
Słońce bardzo leniwie przebijało się przez ciemne chmury. Drobny promyczek już wzbudzał w Duxsie nadzieję. Patrzył w niebo, jakby oczekiwał stamtąd jakieś pomocy lub wskazówki. Ale niebo nie chciało pomóc zabiedzonemu psu. Chmurzyło się i raz jeszcze zaciągnęło stalowymi, ciężkimi chmurami. Słońce raz jeszcze przegrało. Deszcz znowu zaczął padać.
Dux stanął przed jakąś rzeką. Zaczął biegać tam i z powrotem. Nie było mostu. Rzeka wiła się w obie strony długą serpentyną. Chcąc nie chcąc musiał ją pokonać wpław! Zimna się nie obawiał. Miał to już za sobą. Zmęczone łapy mogły nie podołać przeprawie.
Wskoczył. Silny prąd zaczął ściągać go w przeciwnym kierunku od zamierzonego, Oddalający się drugi brzeg łypał wystraszonymi oczami. Niczym stawał się strach przed burzą. Ale tam po drugiej stronie było ocalenie. Może też droga, którą wcześniej przemierzył jego pan. Robert? Łapy odmawiały mu posłuszeństwa! Pruł nimi taflę niemiłosiernej wody. Brzeg jakby przybliżał się! To dodało mu wigoru! Zaczął jeszcze szybciej nimi przebierać. Robił to już wbrew sobie. Powoli tracił czucie w łapach. Coś go jednak pchało ku tamtemu brzegowi. Starał się wysoko unosić głowę. Wzburzona woda wlewała mu się do uszu.
J. Chełmoński "Wieś nad wodą"
Dotarł! Łapy wyczuły grząski brzeg. Był uratowany! Nie miał sił, by tym tryumfem się napawać. Wydostał się z wody i tam padł ze zmęczenia.
Obudziły go promienie słońca. Pierwszy raz od wielu dni jaśniało pełnią blasku, nie kryło się za chmurami. Osuszyło zmoczoną sierść. Pozostało tylko wstrząsnąć strup błota. Choć głodny czuł ulgę.
Jeśli na drodze, którą biegł szło jakieś wojsko, to deszcz na dobre rozmył wszystkie ślady. Nawet te głębokie, jakie rzeźbiły ciężkie wozy. Kilkakrotnie widział świeże kopce oznaczone krzyżami. Na jednym ktoś nasunął hełm kirasjera. Był przestrzelony kulą. Końska kita smutno powiewała na wietrze. Dux usiadł przy nim. Coś mu zaczęło majaczyć. Czy jego dawny pan nie nosił takiego właśnie hełmu? I taką dziwną blachę na piersi? Obwąchał mogiłę. Na przybitej desce ktoś niezgrabnie wyrył napis. Przyglądał się literkom: JACQUES LACASS. Zdawać by się mogło, że je czyta i rozumie. Położył się przy grobie.
Nie trwało to długo. Turkot nadjeżdżającego wozu wybił go z drzemki. Uniósł się. Przypatrywał się, jak ten zaczął przybliżać się. Na koźle siedział chudy, jak szczapa stangret. Wymachiwał nad końskimi głowami długim batem. Jego trzask roznosił się po okolicy. Pędzące konie ani myślały przystanąć. Miarowo uderzały kopytami w trakt. Dux dostrzegł w karecie mężczyznę w dziwnym kapeluszu. Za powozem podążał oddział jeźdźców w rogatych czapkach. Każdy trzymał w dłoni długą tyczkę z małą chorągiewką. Przemknęli przed Duxem. Żadnego nie wzruszył widok samotnej mogiły i psa. Może nawet z wysokości swych koni nie dostrzegli zagubionego czworonoga-wędrowca.
Dux ruszył tropem za oddalającymi się. Łapy jednak nie miały sił nieść jego wynędzniałego ciała. Zwolnił. Wreszcie przystanął. Głowa zaczęła się kiwać. Wreszcie poczuł, jak ciało ugina się, a on nie może temu przeciwstawić się. Spróbował, ale tylnie łapy rozjechały się, jakby były na lodzie. Poddał się. Padł zdrożony. Uganiające się po niebie jaskółki nie mogły go zachęcić do dalszej wędrówki. Musiał spocząć.
Był bardzo zmęczony! Tyle dni zostawił za sobą. Łapy niosły go po bezdrożach Rosji, tonęły najpierw w śniegu, potem błocie. Ile pyłu wmieszało się w jego sierść nie zdawał sobie sprawy. Tylu ludzi spotkał na swej drodze. Jedni zacierali się mu, byli jak mgła, inni stawali przed nim, jak żywi. Słyszał rżenie koni i huk armat. Widział śmierć i poniewierkę. Teraz chciał tylko jednego: przetrwać do następnego dnia. Ale to było marznie.
W. Kossak "Książę Józef w 1812"
Huk armat, który słyszał wcale nie był sennym majaczeniem. Doniosłe tony kanonady nie pochodziły z mroków jego pamięci. To naprawdę biły działa. Spał, nie mógł wiedzieć, że nadciągnęły wrogie sobie armie. I to one okładały się teraz morderczym ogniem. Pociski ze świstem szybowały nad jego głową! Nagle tuż nad nim wyrósł las pędzących końskich kopyt. Skąd znalazł w sobie tyle sił, by uskoczyć przed ich morderczym galopem. Czuł niemal na sobie oddech rozjuszonych koni, a może nawet świst ich ogonów. Umykał na oślep! Raptem wyrosło przed nim ogromne cielsko armaty. Miotający się przy nich żołnierze krzyczeli na siebie nawzajem i nagle ten z pióropuszem, na czubku owalnej czapki machnął ręka. Armata zatrzęsła się i z ogromnego otworu bluznęło ogniem. Wystrzelony pocisk poszybował nad głową Duxa daleko, daleko. Potem spadł ryjąc w ziemi lej i grzebiąc kilku biegnących znad przeciwka piechurów. Dux widział, jak tych trzech nagle zatrzymało się, spowił ich dym, a kiedy ten opadł wszyscy leżeli pojękując.

(c .d. n.)
Read more »
on 0
Labels:
, , , , ,

niedziela, stycznia 13, 2013

Dux - odc. 5

Cały dzień przeleżał pod drzewem. Łypał tylko oczami czy z kierunku, z którego przybiegł nie nadchodzi ów straszny, osmolony człowiek. Nie chciał go już spotkać. Nie chciał też już dłużej tkwić w tym samym miejscu. Ale dookoła nic nie mąciło jego spokoju. Jedyny dźwięk, jaki do niego docierał, to miarowe stukanie dzięcioła. Wreszcie zdecydował się podczołgać do miejsca, z którego wczoraj umknął. Im bardziej zbliżał się do niego, tym bardziej jego nozdrza drażnił ciężki zapach dymu. Ciekawość była silniejsza, niż poczucie własnego bezpieczeństwa.
J. Chełmoński "Wnętrze lasu"
Wreszcie jego oczom ukazał się osobliwy widok. Polanka z powalonym drzewem, które tak gwałtownie przerwało wczorajsze polowanie. Obok stały dwa szałasy. Ot! kije na kijach pokryte darnią i mchem, a obok jakiś duży kopiec, z nad którego unosił się ciężki obłoczek dymu. To on zwabił Duxa na to miejsce. Nie wybiegł jednak na polanę. Czekał, co się będzie działo.
Dwóch osmolonych mężczyzn wyszło z jednego z szałasu. Przypominali wygrzebujące się z gawry niedźwiedzie! Do ludzi upodabniała ich tylko mowa. Jeden, ten większy i jakby masywniejszy, rozejrzał się dookoła. Widać szukał czegoś. Stękał czy burczał coś pod nosem. Ten drugi, lekko przygarbiony i sprawiający wrażenie uległego też zaczął grzebać pod stertą, jaką miał koło szałasu.
- To twoja wina!- wreszcie wyrzucił z siebie ten większy.- Lisa trzeba oprawić, a ty mi nóż gubisz?! Gdzie takiego durnia znalazłem?
- Kiedy ja... ja... ja...- ale nic więcej nie powiedział. Zajął się przeszukiwaniem.
Dux dłuższą chwilę przypatrywał się tym osobliwym postaciom. Nie wiedział, że są to smolarze, którzy w leśnych odstępach robili smołę, wypalali węgiel drzewny. Zagubieni w leśnych ostępach miesiącami nie widzieli ludzi. To i nie dziwota, że bardzo się zdziwili, kiedy na polanę wjechał jakiś zdrożony jeździec.
- A, co... co... to za... za... cu... cu... cudak?- zapytał ten mniejszy, przygarbiony. Widać było, że był mniej rozgarnięty, niż jego kompan.- Ja... jakiś wo... wojak?
- Aha!- sapnął ten potężniejszy. Teraz już nie szukał, tylko wziął w garść widły, które stały opodal. Za pasem miał wsunięty mały toporek.
Dux przyjrzał się uważnie przybyszowi. Oczy zrobiły mu się wielkie, kiedy rozpoznał w nim żołnierza, którego ratował w strumyku, a którego rozdzieliła z nim nierozwaga narwanego myśliwego. Ale nie wybiegł na spotkanie. Patrzył, co się będzie dalej działo.
- Co to za chutor?- zapytał nie zsiadając z konia.
- Kiedyś mówiono, że Smolary, ale to było chyba jeszcze za króla Sasa- odezwał się ten potężniejszy. – A wy skąd?
- Z wojny wracam! Spod Moskwy!
- To... to... to... wooojna byyłaa?- wtrącił ten mniejszy, przygarbiony.
- Straszna wojna!- ciągnął przybyły.- Aż do Moskwy dotarliśmy. Ale dranie miasto podpalili i cesarz nakazał odwrót...
- Kto?- dociekał ten potężniejszy.
- O cesarzu Napoleonie nie słyszeliście?!
- My tutejsze!- warknął.- Z dziada, pradziada! Pewnie od Mendoga po lasach siedzimy. Świat do nas nie przychodzi.
Obszedł dookoła konia. Wzrokiem szacował, co wart jest poszorek, zdarta wojskowa kurtka.
- Wody!- poprosił żołnierz.
Ten mniejszy, przygarbiony już nawet wyciągnął dłoń po bukłak, kiedy tamten potężniejszy postanowił uderzyć znienacka. Świst machających wideł obudził czujność żołnierza. Nim atakujący zadał zdradziecki cios, obrócił konia i całą jego siłą naparł na napastnika. Ten rzucił widły i padł na kolana. Na to tylko czekał Dux. Rzucił się w kierunku tego mniejszego, przygarbionego. Takiej odsieczy nikt nie mógł się spodziewać. Zaatakowany zakwiczał przeraźliwie i kryjąc w dłoniach twarz bił czołem o ziemię.
- Panie! My durne! My...- zaczął jęczeć, ten, który dopiero co miał w garści widły.- Wybacz! Wybacz! My też boim się Moskala!
Jeździec zeskoczył z siodła. Wyciągniętą szablę podsunął przed oczy mówiącego:
- Wiesz, co to takiego?!
- Zmiłowania upraszam!- jęczał pokornie.- Zmiłowania!
Żołnierz wsunął szablę do pochwy i odwrócił się w kierunku Duxa.
- A ty skąd się tu wziołeś? Pognało cię za lisem?
Dux jednak nie tracił czujności. Zawarczał i szczeknął. To starczyło, by żołnierz uskoczył i wyszarpnął zza pasa pistolet. Zwaliste cielsko tego potężniejszego zachwiało się i trafiając w próżnię zwaliło na ziemię, Siekiera wypadła mu z ręki. Dux rzucił się na napastnika. Leżał na nim, a jego groźne warczenie nie zwiastowało niczego dobrego.
- Drugi raz wyciągasz mnie z opresji! Wierny z ciebie druh! Chyba wiem, jak cię nazwę: Wierny! To imię w sam raz dla tak dzielnego psa.
Dux, czy jak na niego wołał żołnierz Wierny tak długo warczał nad głową powalonego kolosa, nim jego nowy pan nie napoił konia, nie napełnił bukłaka wodą i nie wskoczył na siodło. O widły i siekierę on już się zatroszczył. Po prostu rzucił za szałas, na tyle daleko, by smolarze nie mogli już mu zagrażać. Widać było, że ten potężniejszy nie może pogodzić się z takim upokorzeniem! Sapał i łypał okiem na Duxa, który raz po raz warczał nad nim. Tamten mniejszy, przygarbiony leżał spokojnie i coś nawet sobie nucił pod nosem.
J. Chełmoński "Wschód księżyca"
Dux był szczęśliwy, że dalej mógł iść u boku swego dawnego kompana. Chwilami zdawało mu się, że innego pana nigdy nie miał. Ale przecież był! Robert! Zgubili się w czasie tamtej straszliwej zamieci. Czuł, że idąc wciąż w kierunku zachodzącego słońca odnajdzie go. Wtedy mieli słońce w twarz.
Dux nie mógł uwierzyć, że są we dworze. Jakaś starsza dama zaprosiła ich do siebie. Nie mógł poznać swego nowego pana, kiedy wziąwszy w łaźni kąpiel i ubrawszy jakiś surdut siedział przy kominku i palił fajkę. Dym z cybucha unosił się ku górze i lekko drażnił jego nozdrza. Starsza dama z czułością godną matki lub piastunki patrzyła na swego gościa i uważnie śledziła całą opowieść, jaka przed nią snuł. Nie przerywała, tylko od czasu do czasu znacząco wzdychała i wtedy podnosiła oczy ku gór. Raz czy dwa zrobiła nawet znak krzyża.
Dux podniósł się i podszedł pod ogromny portret wiszący na ścianie. Potężna, ciężka rama była ozdobą dostojnego portretu: otyły jegomość odziany w jakiś czerwony kaftan, przepasany kolorowym szerokim pasem, na marsowym obliczu głęboka rana od ucha do ucha i ciężkie wąsiska. Podobał mu się ten pan. Choć taki dziwny i innych, od tych, jakich zwykł widywać każdego dnia. Szczególną uwagę zwrócił na błękitną szarfę, jaką był ów przepasany i krzyż wiszący u jej dołu. Uwieczniono na nim jakiegoś białego ptaka.
Starsza pani zwróciła uwagę na zainteresowanego portretem Duxa. Podeszła do niego.
- Podoba ci się? To mój dziadek Mateusz Skorwid herbu Rola.
Dopiero teraz, jakby rozumiejąc, co dama do niego mówi dostrzegł w górnym rogu czerwoną tarczę z herbem: jakiś kwiat i trzy zakrzywione ostrza.
- A to dopiero!- usłyszał za sobą głos swego nowego pana.- Ja też jestem herbu Rola.
Starsza pani jeszcze bardziej się rozczuliła.
- A nie zetknął się gdzieś tam pan – zaczęła niepewnie – z porucznikiem Sebastianem Florianem Zagwoyskim? To mój wnuk i chrześniak.
- Jak pani powiada? Zagwoyski?- chwilę się zasępił i pokręcił głową.- Nie miałem okazji poznać pana porucznika. A pod kim stawał?
- Zaraz, zaraz.- starsza pani chwilę zamyśliła się.- Wiem! Ignacego Moniuszki! To nasz familiant.
- Strzelec konny?- odparł ze znawstwem.- Nie, nie przypominam sobie.
Starsza pani ciężko usiadła na fotelu. Widać wspomnienie było zbyt świeże. Dux patrzył na tych dwojga, jak pochylają się nad sobą. Starsza pani na pewno płakała.
Herb Rola
Wyszedł na podwórze. Noc była pogodna i gwieździsta. Wróciło do niego wspomnienie swego dawnego pana. Szukał go przecież. Czuł, że z każdym kilometrem w łapach przybliża dzień wzajemnego spotkania. Wszedł do pobliskich zabudowań gospodarskich. Stało tam czerwono krwiste bydło. Jedna z krów zmierzyła go leniwym wzrokiem. Trwało to chwilę, bo zaraz wróciła do przeżuwania kolejnej wiązki siana. Inne krowy machały tylko ogonami. Dalej stała zagroda dla świń. Dux zbliżył się do ogrodzenia. Odskoczył momentalnie na widok ciężkiego ryja maciory. Wybiegł na zewnątrz.
Akurat przed dwór zajechał jakiś powóz wysiadł z niego tęgi jegomość bardzo przypominający tego z portretu. Dux podbiegł do niego. I tu się zaskoczył. Bo miast przyjęcia usłyszał ciężkie warknięcie „poszedł stąd!”. Jak rażony piorunem odskoczył na bok. Jegomość wszedł do środka. Dux powoli zbliżył się do ganku i bezszelestnie przemknął do salonu, w którym zostawił swego nowego pana.
Jegomość właśnie ściskał swą masywną dłonią, tą którą wysunął jego nowy pan. Mocno nią potrząsał. W trójkę zasiedli przed kominkiem. Nikt nie zwracał uwagi na Duxa. Usiadł pod obrazem dziadka Mateusza Skorwida herbu Rola. I tak zasnął.

(c. d. n.)
Read more »
on 0
Labels:
, , , , ,

wtorek, stycznia 08, 2013

Dux - odc. 4

Dni mijały podobne do siebie. Ciągle dręczący głód zmuszał do wygrzebywania spod śniegu jakichś resztek. Raz nawet udało się Duxowi znaleźć padniętego zająca. Niestety uczta długo nie trwała, bo nadbiegał sfora zdziczałych psów. Przepędziły go, kiedy dopiero co zaspakajał pierwszy głód. Mógł podjąć walkę? Nie mógł. Jego kły przeciwko czterem innym? Wolał wycofać się i uratować nędzną skórę, niż paść w beznadziejnej walce.
Widział łosia. Potężny samiec majestatycznie sunął przez las. Spojrzał w jego kierunku, ale wynędzniałe psisko nie stanowiło dla niego żadnego zagrożenia. W Duxsie odezwała się jednak dusza psa gończego. Rzucił się pod kopyta łosia. Ten przystanął. Pochylił ciężki łeb z potężnym porożem. Dux zatrzymał się w miejscu. Łoś parsknął zmiatając tym śnieg sprzed pyska i to starczyło, by Dux porzucił pierwotny zamiar walki z nim. Więc, kiedy dostrzegł stadko dzików nawet się do niego nie zbliżył. Potężna locha kazała zachować bezpieczną odległość.
J. Fałat "Łoś"
Szło ku wiośnie. Łachy śniegu odsłaniały zmarznięte pola. Słońce jakby inaczej świeciło. I wojska już prawie nie widywał. Drogi opustoszały. Gdzie nie gdzie tylko widział rozbite wozy, jakieś skrzynie i kopce, na których siadały kruki. Inne ptaki jakby radośniej ćwierkały.
Huzar
Dux zbliżył się do rzeki. Łagodne zbocze umożliwiło mu bezpiecznie zejść na dół. Zaczął łapczywie muskać językiem lustro wody. Łykał, jakby ktoś zaraz miał mu tą przyjemność zabrać. Tego się nauczył. Dobrze jednak wyczuł, bo nagle woda po lewej stronie groźnie zabulgotała pod ciężarem pędzących koni. Podniósł łeb akurat w chwili, kiedy dwóch jeźdźców w ciężkich, futrzanych czapach dopadło jakiegoś innego i pchnęło go długimi kijami w bok. Jego koń przewrócił się. Ci w futrzanych czapach zawyli, jak wilcy. Odskoczyli i popędzili dalej przed siebie, nie patrząc, co się dzieje z tym, którego zaatakowali. 
Dux podbiegł do tego, który teraz szamotał się w wodzie. Koń odbiegł nieznacznie. Czerwona posoka zaczęła barwić wodę dookoła. Ranny z niedowierzaniem zaczął patrzeć na Duxa, który delikatnie chwyciwszy jego ramię zaczął ciągnąć ku brzegowi. Koń też patrzył na tą scenę ogromnymi oczami. Dux na brzegu zawył żałośnie. Koń jakby to pojął, bo podszedł do nich.
Jeździec dotknął ręka krwawiącego boku.
- I co teraz?- powiedział do sapiącego Duxa.- Przeklęte kozaki!
Ręka była cała we krwi. Dux zaczął go lizać po dłoni.
- No dobrze, dobrze!- poklepał go po łbie.- Postaram ci się nie zemrzeć.
Pokazał na konia i kulbakę. Koń nie protestował, gdy Dux oparł łapy na jego boku. Zębami zaczął szarpać paski, którymi przytroczona była do siodła derka. Trochę trwało, nim uporał się z tym. Ranny podniósł się na kolana, wsparł na szabli. Widać było jednak, jak bardzo trudziło go to i odbierało ostatki sił. Dux wyszarpnął wreszcie derkę. Zawinięte w nią były też jakieś szmaty. Chwycił je w zęby i podbiegł do rannego.
- Co ja bym bez ciebie zrobił?- ranny był pod wrażeniem ofiarności Duxa. Rozerwał jedną ze szmat i otarł nią ranę. Na szczęście okazała się niegroźna i powierzchowna. Ostrza lanc ześliznęły się po żebrach nie czyniąc wielkiego spustoszenia.
Tego wieczora nic nie jedli. Zatrzymali się koło spalonego dworu. Część dachu jakoś trzymała się dając niewielkie schronienie. Nawet nie zapalili ogniska. Dux przywarł do nowego towarzysza tułaczki. Ciepło ciał dawało poczucie bezpieczeństwa. Ale Dux nie spał tej nocy. Czuwał. Raz po raz nastawiał uszu. Koń też przebierał kopytami w miejscu. Szczególnie wtedy, gdy dochodziło ich groźne wycie okolicznych wilków. Żołnierz mimo woli raz po raz głaskał po sierści Duxa. Wtedy pogodnie mruczał. Powieki ciężko przysłaniały oczy. Ale wszystko to trwało krótka chwilę, bo jakiś szelest budził Duxa. Raz to była przelatująca sowa, drugim jakiś uparty lis. Chyba spodobało mu się, że bezkarnie mógł przebiegać koło psiego nosa, bo coraz to wracał i obchodził go. Dux nie zdobył się nawet na to, by zawarczeć. Ale lisowi to się w końcu sprzykrzyło, bo gdy dał susa w zarośla więcej już z nich nie wyszedł.
O świcie żołnierz przebudził się. Słońce dopiero wdrapywało się na ponure niebo, a on zaczął siodłać konia. Kilkakrotnie sprawdzał każdy popręg. Na koniec wsunął na łeb wierzchowca uzdę. Zęby zazgrzytały po stalowym wędzidle. Dux już był przy nich. Patrzył, jak nowy pan dosiada konia. Rana choć zdawała się być lekka jednak uwierała mu.
- No, to co?- spojrzał z siodła w jego kierunku.- Ruszajmy, bo tylko patrzeć, jak jakiś kozacki podjazd wypatrzy nas. A chyba nie chciałbyś, by twoim grzbietem mościli sobie namiot?
I zaśmiał się tubalnie. Dux niewiele z tego rozumiał. Wiedział, że jeśli koń ruszy, to i on razem za nim.
Cały dzień w siodle. Dux biegnący noga w nogę za wierzchowcem. Stanowili osobliwą parę. Jakaś chłopka dała im mleka i gomółkę sera. Podziękowali: żołnierz „Bóg zapłać!”, on merdając ogonem. Starali się jednak omijać domostwa. Nie wiadomo było kogo tam najdą. W każdej chwili mogli dostać się w ręce ruchliwych i wszędobylskich Kozaków.
A. Wierusz Kowalski "Rankiem na polowanie"
To było jakiś kilka dni od spotkania we wsi. Wyjechali na dużą polanę, kiedy nagle na horyzoncie ukazała się grupa jeźdźców. Żołnierzy podniósł się w siodle. Zmrużył oczy. Dux obserwował go uważnie. Dostrzegł dziwny grymas na jego twarzy. Jeźdźcy stali w jednym miejscu. Raptem poruszyli się. Ktoś dostawił do ust jakiś błyszczący przedmiot i poniosło się przeciągliwe trąbnięcie. Dux aż zaszczekał. Znał taki dźwięk! Ilekroć widział szykujących się do walki szwoleżerów, to wtedy sygnalista tak dawał znak do ataku. Ale ci tu nie wyglądali na szwoleżerów.
- To jakieś polowanie!- padło z siodła.
Faktycznie grupę mężczyzn przygnało na polanę polowanie. Osadzili konie, między ich kopytami pałętały się psy. Widać podejmowały zgubiony trop. Odnalazły go, bo rzuciły się do przodu. Trąbka raz jeszcze odezwała się i jeźdźcy pognali za nimi.
Dux z wrażenia, aż siadł na zadzie. Polowanie! Tego mu brakowało. Mógł darować złośliwemu lisowi. Wtedy był zbyt zmęczony, ale teraz nic nie stało na przeszkodzie, by uderzyć, tym bardziej, że i jemu mignęła na horyzoncie ruda kita ogona. Gończy instynkt zwyciężył. Nie patrząc na swego towarzysza popędził za znikającym lisem.
A. Wierusz Kowalski "Myśliwy"
 Nie zauważył, że znalazł się niemal na czole rozpędzonej sfory. Słyszał za sobą jej ujadanie. Widział jednak tylko jedno: lisi ogon. Ten sunął na przód na złamanie karku. Wykonywał jakieś uniki. Starał się zmylić goniące go psy. Na próżno. To on tracił siły, nie one. A Dux był już tuż. Nagle strumyk! Lis niemal przeszybował nad nim. Dux zmoczył łapy i gnał dalej. Sfora wstrzymała się. Wyglądało, jakby czekała na swoich jeźdźców. Lis i Dux oddalali się od nich. Uciekinier prześliznął się pod zwalonym konarem. Dux tylko przez chwilę zawahał się. Wskoczył na konar. Dostrzegł lisa, jak dopada jamy. Inny pies pewnie dałby sobie spokój, jak sfora, która zawróciła i oddała pole, ale Dux postanowił na tym lisie odbić sobie chwile zniewagi, jakie ostatnio przeżył. Zaczął łapami rozgrzebywać jamę. Lis wydostał się na zewnątrz z innej strony. I jakby naigrawając się z Duxa przystanął, by przyglądnąć się zmaganiom swego prześladowcy. Dux zwietrzył go. Lis zrozumiał, że pora brać łapy za pas i dalej umykać.
Wypadli na polanę. Lis potknął się o powalone drzewo. Dux już się na niego rzucał, kiedy usłyszał nad sobą groźny pomruk. Poderwał łeb ku górze i ujrzał nad sobą wymierzone w siebie ciężkie widły, które trzymał w dłoni jakiś osmolony, dziwny człowiek. Instynktownie odskoczył w bok. Widły zmieniły kierunek. Usłyszał tylko pisk lisa. Nie myślał jednak sprawdzać, co się działo za jego grzbietem. Teraz on był w opałach. Pognał w kierunku zagajnika. Ale nikt go nie gonił. Wstrzymał się. Rozejrzał. Dla pewności przebiegł jeszcze kawałek. Siadł pod drzewem. Dopiero teraz zrozumiał, że stracił swego towarzysza tułaczki. Wracać? Zaczęło już zmierzchać. Zmęczenie wygrało nad chęcią powrotu.
 (c. d. n.)

Read more »
on 2
Labels:
, , , , , ,

wtorek, stycznia 08, 2013

1812 - tragiczny odwrót Wielkiej Armii Napoleona

Konie, ludzie, armaty, orły dniem i nocą
Płyną; na niebie gorą tu i ówdzie łuny,
Ziemia drży, słychać, biją stronami pioruny. 
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
To nie przypadek, że umieściłem akcję opowiadania „Dux” na... szlaku odwrotu Wielkiej Armii cesarza Napoleona! Każdej mroźnej zimy myślę o tych, co zostali na drodze między Moskwą a Berezyną, Smorgoniami a Wilnem! Tym bardziej, że szlak tej morderczej tułaczki ocierał się o miejsca skąd pochodzili moi litewscy przodkowie. W końcu praprapradziadek Franciszek Głębocki miał wtedy 15. lat (rocznik 1797). I pewnie za swym krajanem Adamem Mickiewiczem mógłby powtórzyć:
O roku ów! Kto ciebie widział w naszym kraju!
Ciebie lud zowie dotąd rokiem urodzaju,
A żołnierz rokiem wojny...
Cesarz Napoleon ze sztabem w czasie bitwy pod Borodino/Możajskiem
  
Read more »
Read more »
on 6
Labels:
, , , , , , , ,

poniedziałek, stycznia 07, 2013

Dux - odc. 3


Ruda dziewczynka cicho chlipała w kącie. Brudnym fartuszkiem rozmazała się po piegowatej twarzy. Poczuł, że musi jej jakoś pomóc. Podszedł i położył pysk na jej kolana. Dziewczynka raptownie przestała płakać i mocno przytuliła się do niego. A on zaczął zlizywać krople z jej brudnych, piegowatych policzków.
- Ciocia jest dobra kobieta!- zaczęła mu tłumaczyć.- Ale jest wojna! Co rusz inne wojska! Każdy po innemu gada, zrozumieć nie można!
Dux patrzył w jej duże piwne oczy, jakby rozumiejąc, co do niego mówi. A ona dalej mówiła:
- Na ten przykład wczoraj! Jakieś jegry! Chyba Francuzy, albo inne Niemce! Nie rozróżnisz. Ostatnie kury wyłapali, a wujaszka to nawet chcieli oćwiczyć, bo furażu dla koń
J. Kossak "Marsz przez śniegi"
nie chciał dać. A jak dać, skoro nasze kobyły zębami o żłób drapią. Nasze wojska też przechodziły. Ci to chociaż wołali: „Matka! Mleka! Jaj!”. A jak przyjdą Moskale?
Pociągnęła noskiem, aż lekko zmarszczył się. Dux usiadł przy niej. Pogłaskała go po grzbiecie. Bardzo to lubił. Oboje już się uspokoili. Dziewczynka nawet uśmiechnęła się. Jej rozmazana, piegowata twarz nabrała jakby koloru. W oczach pojawiły się wesołe iskierki. Podskoczyła na równe nogi i podbiegła do drzwi.
- No! Chodź! Bury!
Oboje wybiegli na dwór. W pierwszej chwili na moment oślepli, taka biel biła od śniegu. Na dworze nic się nie zmieniło: dookoła było biało. Zimny, okrutny wiatry ustąpił pogodnym promieniom słońca. Dziewczynka chwyciła garść śniegu i machnęła nim w kierunku Duxa. Z radości aż zaszczekał. Tak bardzo lubił baraszkować. Nigdy nie przestał być niesfornym szczeniaczkiem. Podbiegali do studni. Dziewczynka spuściła ramię żurawia w głąb czeluści. Po chwili było słychać plusk wody. Małe rączki ciągnęły wiadro ku górze. Nagle wyrósł nad nimi koński łeb. Żadne z nich nie zauważyło jeźdźca, który zbliżył się nie wiadomo skąd, jak widmo lub dusza potępionego. Dziewczynka odskoczyła od studni. Ochlapała sobie nogi, trochę wody bryznęło na grzbiet Duxa. 
W. Kossak "Ranny kirasjer"
Koń parsknął. Jeździec nie zsiadł z konia, ale osunął się z siodła. Poszarpany czaprak zdobiła kiedyś pięknie wyszyta litera „N”. Szabla uderzała w nogę, na której trzymał się postrzępiony opatrunek.
- Daleko do Wilna?- zapytał słabnącym głosem.
Dziewczynka na dźwięk mowy, którą rozumiała rozpogodziła się piegowata buzia.
- O!- zaczęła kręcić koła w powietrzu.- Będzie wiele wiorst!
- A te ognie?- żołnierz wskazał przed siebie.- To co?
- Smorgonie!- usłyszał.
Dux obszedł konia. Ten tempo wodził za nim wielkimi oczami. Pewnie kiedyś nie pozwoliłby sobie na taką poufałość i machnął w jego kierunku kopytami, ale teraz sam ledwo trzymał się na nogach. Zamoczył pysk w wiadrze. Żołnierz nie bronił mu. Dawniej nie pozwoliłby, ale teraz wszystko było inne.
- To twój pies?- zainteresował się.
- Bury! Kuzyneczki znalazły go na trakcie. Był bardzo wynędzniały. Wujaszek nawet z krócicy do niego mierzył, ale Ada nie dała.
- Ada nie dała?- powtórzył żołnierz. Wyciągnął zza poły potarganego munduru kawał czegoś twardego i zaczął rwać zębami. Popatrzył na ciekawskie oblicze stojącej przed sobą panny.- A na ciebie, jak wołają?
- Ja jestem Rozalka Gasińska z Domanowa- rezolutnie przedstawiła się.- Ojce pomarli zaprzeszłej wiosny, to mnie sierotę przygarnęło wujostwo Stankiewicze.
- A ten cudak?- spojrzał na Duxa.- Nędzna na nim skórka, nie warta ogniska.
- O joj!- przestraszyła się dziewczynka..- Przecież nie wolno psów jeść!
J. Kossak "Wizja Napoleona"
Żołnierz gorzko uśmiechnął się pod wąsem. Widział tyle dramatów po drodze. Oszalali z głodu ludzie nie mieli żadnych hamulców. Wszystko można było jeść. Sam oszukiwał żołądek ssąc kawałek paska. Dux jakby rozumiał, że o nim mówią zaczął biegać dookoła i pogodnie szczekać. Wyglądało to, jakby chciał wyszczekać: jestem silny! jestem gończym psem! ja wam jeszcze pokażę! nie dam się! I nie bacząc na wszystko puścił się do przodu. Dziewczynka zaczęła za nim coś krzyczeć, ale on sunął przed siebie. Udowadniał sobie, że łapy poniosą go jeszcze daleko, daleko.
Biegł przed siebie. Mało nie dostał się pod sanie, które sunęły po zaśnieżonym trakcie. Jedynie miarowy dźwięk janczarek uratował go przed stratowaniem. Przystanął w miasteczku. Na rynku ustawiały się sennie jakieś kolumny żołnierzy. Raptem wszyscy poderwali się. Prężyły się wynędzniałe piersi, kiedy wśród nich zaczęły przesuwać się sanie z człowiekiem w dziwnym kapeluszu. Jakaś siła wydobywała z ust żołnierzy jeden niemilknący okrzyk:
- Vive l’Empereur! Vive l’Empereur! Vive l’Empereur!
Dux też zaczął szczekać. Jego głos ginął jednak w ferworze okrzyków. Znał człowieka w dziwnym kapeluszu. Widział u jego boku nie raz swego dawnego pana. Teraz zapragnął do niego podbiec. I ruszył nawet w jego kierunku, ale znowu rozpędzone konie uniemożliwiły mu przejść na drugą stronę rynku. Podwinął ogon i pobiegł wzdłuż chodnika nie tracąc z oczu tamtego człowieka. On już odjeżdżał swoimi saniami. Za nim jechał oddział żołnierzy w wysokich graniastych czapkach. Zaczął ich gonić. Przeliczył swoje możliwości. Sanie coraz bardziej oddalały się od niego, kiedy on z każdym machnięciem łap tracił prędkość. Sanie zniknęły za pagórkiem. Przystanął. Ciężko sapał.
J. Kossak "Saniami do zajazdu"
 (c. d. n.)
Read more »
on 0
Labels:
, , , , , ,

niedziela, stycznia 06, 2013

Dux - odc. 2

 2.
J. Chełmoński "Kuropatwy" (fragment)
Kuropatwa myślała, że nie żyje. Przez przymknięte oczy widział, jak zbliża się bacznie patrząc to prawym, to lewym okiem.. Kiedy była na tyle nierozważna, że dziobnęła go lekko w ucho poderwał błyskawicznie łeb i chwycił za kuper! Łapy nie wypuściły już takiej zdobyczy. Stadko, które nieopodal rozgrzebywało śnieg porwało się z wrzaskiem. Dux zjadł pierwsze od dni śniadanie. Zaczął unikać ludzi. Bał się ich. Zaczęło do niego docierać, że tak, jak on stawał się myśliwym, tak równie dobrze i on mógłby być ofiarą innych zgłodniałych ust. Przestawał widzieć różnicę między ludźmi czy wilkami. Los wszystkich był jednaki! Odkąd uszedł sprzed ogniska nie widział już swego wiarusa, w ogóle nikogo nie widział...
Powlókł się wolno traktem. Co chwilę przystawał. Chwytał nosem wiatr. Nie mógł sobie pozwolić na to, że moment nieuwagi przypłaci własnym żywotem. Łapa jakoś sama wydobrzał. Chwilami tylko coś w niej kuło. Nie utrudniało to jednak zbytnio marszruty.
Nagły gwar zaniepokoił go. Słyszał odgłosy rżących koni. Wrzawę ludzkich krzyków. I huk armat. Dawno już uszy jego nie chwytały podobnych dźwięków. Zatrzymał się. Usiadł na zadzie. Raptem nad jego łbem, nie wiadoma skąd, pojawił się oddział pędzących na koniach żołnierzy. Uskoczył w ostatniej chwili spod kopyt. Nawet chyba poczuł świst nahaja nad łbem. Jeźdźcy pognali przed siebie. Za nimi nikogo nie było. Powoli, ostrożnie zszedł z traktu i idąc nie tracąc go z oczu zaczął się zbliżać do wrzawy, która przykuła jego uwagę.
J. Suchodolski "Berezyna"
Wreszcie doszedł do skraju lasu. Spojrzał przed siebie. Ujrzał tłumy żołnierzy, które gramoliły się na chwiejące mosty, jakie spinały dwa brzegi oblodzonej rzeki. Armaty z lewej strony biły w bezbronny tłum. Chwilę patrzył na to wszystko, jak na widowisko. Wreszcie nie bacząc na huk armat runął przed siebie. Między tłoczącymi się żołnierzami starał się dostać na most! Może tam odnajdzie swego pana?
Konie ciągnące wozy niemal nie przygniotły go do jednej z belek. Uskoczył w ostatniej chwili. Niewiele brakowało, a wpadłby do lodowatej wody. Chaos, jaki koło niego panował przerażał. Pocisk ugodził w środek kolumny. Jedna z podpór mostu zachwiała się grzebiąc i konie, i ludzi! Ci ostatni chwytali się belek, by nie znaleźć się w wodzie. Dux zeskoczył na dużą krę, która końcem sięgała lądu. W tej samej chwili kolejne pociski zmasakrowały do reszty most. Cała jego konstrukcja zawaliła się. 

Był już po drugiej stronie rzeki. Nieopodal dostrzegł grupę żołnierzy i człowieka, którego, jak mu się zdawało, widywał. Miał na sobie kożuch i charakterystyczny kapelusz. Obok płonęło ognisko. Ale nie mięso nad nim opiekano, jak to tyle razy widywał. Kilku żołnierzy pochylało nad płomieniami sztandary. Zaraz też wróciło wspomnienie wiarusa, który czymś podobnym bronił się przed tamtym drugim żołnierzem. Twarz człowieka w kapeluszu nie jaśniała blaskiem, jak kiedyś widział. 
W. Kossak "Berezyna - palenie sztandarów"
Nie odważył się podejść bliżej. Przywarł do zziębniętej ziemi i zaczął wpatrywać w zmęczone twarze mijających go. Szukał wśród nich znajomych rysów. Nikt na niego nie zwracał uwagi. Każdy starał się, jak najdalej odejść od tego straszliwego miejsca. Na ocalałym moście trwała nadal przeprawa. Zaskoczył go stukot siekier. To saperzy stawali na powrót ten, po którym gnał i zawalił się.
Kiedy zasnął nie wiedział. Dookoła panowała cisza. Mosty były puste. Pojedynczy maruderzy przesuwali się koło niego, jak cienie, smutne widma. Nie widział na żadnym z nich pięknych mundurów, do jakich przywykł, gdy ganiał u boku swego pana. Obdarci, byle jak obuci, z narzuconymi na zmęczone barki jakimiś dziwnymi okryciami. Podpierali się kijami, kolbami karabinów. Jeden drugiemu starał się pomóc ujść cało z pogromu. Armaty umilkły. Nikt ich nie ścigał. Obok padł koń. Jeszcze wierzgał kopytami. Nie mógł się jednak podnieść o swoich siłach. To już był jego koniec.
W. Kossak "Poczet sztandarowy"
Dux nie miał na co i kogo czekać. Ruszył przed siebie. Pierwsze domostwa odstraszyły go groźnym szczekaniem innych psów. Ominął jeszcze dwie następne wsie. Nie miał jednak siły iść dalej. Przewracał się o własne łapy. Usiadł przy stogu i żałośnie zawył. Czy jakaś szczęśliwa gwiazda zapaliła się nad nim, bo usłyszał za sobą dziecięce głosy. Było mu już wszystko jedno. Ale jakoś dzieci nie bał się. Zaraz też różne majaki stawały mu przed oczyma. Jego pan i dziewczynka, a może dwie dziewczynki? Raz jeszcze żałośnie zawył i osunął łeb na ziemię.
Na kominku płonęły szczapy drewna. Ciepło roznosiło się po całej izbie. Dux obudził się, kiedy ktoś upuścił polana na podłogę. Zaraz podniósł się tubalny głos kobiety. Wyzwiska sypały się, jak gromy. Ruda dziewczynka odskoczyła w kąt izby i z całej siły przywarła do ściany. Myślałby kto, że stara się w niej ukryć. Daremnie. Dux podskoczył na równe łapy i zaczął obszczekiwać kobietę. Ta odwróciła się na pięcie, chwyciła porzucone polano i cisnęła w jego kierunku. Ale i on opanował sztukę uniku, i czmychnął pod stół. Wiedział, że mógł się tam czuć bezpiecznie. Przez chwilę obserwował, jak nerwowo w tę i z powrotem przesuwały się nogi. Potem usłyszał skrzypnięcie drzwi i groźnie tupiące nogi zniknęły. Dux powoli wysunął łeb spod stołu. 

(c. d. n.)
Read more »
on 0
Labels:
, , , , , ,

sobota, stycznia 05, 2013

Dux - odc. 1


Dux podniósł łeb. Zbudziły go wrzaski czarnych ptaków, które wzbijały nad nim. Poderwał się i zaczął ujadać. Jego szczekanie niosło się daleko. Tylko te dwa odgłosy wypełniały ciszę, jaka panowała dookoła.
Śnieg przestał padać. Starał się strzepnąć ten, który oblepiał jego łaciatą sierść. Ale każda z prób kończyła się niepowodzeniem. Niemal wżarł się w niego! Tworzył zmarzniętą skorupę. Dał sobie z tym spokój.
Uniósł się na łapach. Lekko zadrżały pod nim. To zmęczenie dało o sobie znać. Ile kilometrów pokonały nie mógł wiedzieć. Tyle już dni tułał się po bezdrożach skutej lodem i śniegiem Rosji.
Rozejrzał się za siebie. Za sobą miał mroczna pustkę. Przed sobą miał mroczną niepewność. Instynkt podpowiadał mu, że tylko tam musi iść. Tam gdzieś jest jego pan, którego zgubił w czasie zamieci. Cofać się znaczyło zagładę. Ruszył przed siebie.
Udawało mu się utrzymać równe tempo. Zmarzniętym nosem próbował odnaleźć trop. Sam już nie wiedział czego szukać. Nozdrza chłonęły różne smaki. Ci, którzy je pozostawili dawno już stąd odeszli. A wśród nich jego pan...
Usłyszał za sobą jakiś szelest! Odwrócił się, wyciągnął szyję i nadstawił uszy. Coraz wyraźniej dochodziło go, że coś za nim biegnie. Wzgórek, który dopiero co ominął zasłaniał mu widok. Raptem wdrapała się na niego sfora psów. Przymrużył oczy i szybko dotarło do niego, że to nie jego współbracia, ale wataha wilków.
A. Wierusz Kowalski "Wilki podczas zamieci"
Skąd miał w sobie tyle sił, by rzucić się do ucieczki nie wiedział. Te same łapy, które jeszcze przed chwilą ledwo go wlekły teraz gnały, jak oszalałe! Zdawało mu się, że ledwo muskają zmarzniętej ziemi. Gnał na złamanie karku. Raz już widział, jak wilcy rozszarpały konia. Wtedy żaden z nich nawet nie zwrócił na niego uwagi, ale teraz... Wilki puściły się za nim. Każdy kęs był bezcenny tej okrutnej zimy.
Dopadł zagajnika. Potknął się o coś i przewrócił. Szybko poderwał na obolałe łapy. Ujrzał wlepioną w siebie wąsatą twarz jakiegoś wiarusa. Raptem usłyszał głuchy strzał. To dziwne, ale choć od lat był na wojnie nie przywykł do huku armat i karabinów. Wąsata twarz zniknęła na chwilę.
Nie widział, co oznaczał strzał. Dobiegł go jednak skowyt uciekającej watahy. Był uratowany. Wiarus wrócił i rzucił koło niego zabitego wilka. Jeszcze był ciepły. Patrzył na jego szkliste oko. Powąchał.
- Żal ci go?- usłyszał.- Niepotrzebnie. Gdybym nie ja, to wilcy by cię zjedli. I tyle by było twego, a tak i ja coś przekąszę, i tobie kosteczki tego tu – wskazał na zabite zwierzę - sięgną się. Pewnie dawno nie jadłeś.
I pogłaskał go po wychudzonym karku i brzuchu. Czuł, jak jego zgrabiałe palce muskają żeber. Pierwszy raz odkąd się zgubił poczuł się naprawdę bezpiecznie. Ciepło męskiej dłoni przywróciło wspomnienie dawnych dni, kiedy bawił się ze swoim panem. Jego szukał. Jak miał na imię? Ludwik? Filip? Karol? Robert! Jakaś iskierka nadziei zatlił się w jego zabiedzonym ciele. Tak, odnaleźć Roberta! To dlatego gnał przez ośnieżony step.
Usiadł na zadzie i zawył. Tyle było w tym żalu, skargi i tęsknoty, że wiarusowi zadrżały ręce. Przerwał nabijanie fajki i popatrzył mu głęboko w oczy.
- Obaj jesteśmy, jak te dwa rozbitki na morzu!- westchnął.- Tyle, że tu wszędzie śnieg i poniewierka.
Więcej nic nie słyszał. Zabiedzony łeb sam chylił się do snu. Jakież było jego zdziwienie, kiedy o świcie poczuł na grzbiecie miły ciężar jakieś burki. Pierwszy raz od wielu, wielu dni było mu naprawdę ciepło. Przed nim paliło się niewielkie ognisko. Jasne ogniki radośni tryskały ku górze. W kociołku wiarus coś ważył.
J. Kossak "Biwak żołnierzy napoleońskich"
- Obudziliśmy się?- usłyszał jego głos. Podsunął mu pod nos kawał wilczego mięsa. Pokręcił nosem, jakby grymasił. Wiarus uśmiechnął się.- Wiem, że to nie bażanty ni przepiórki, ale co jest, to trzeba zjeść. Swego konia już dawno zjadłem. Nie myśl, że jestem piechurem! Jacek Szubski z cesarskich szwoleżerów! Pod Wagram byłem. Ale po co ja ci to wszystko ględzę i tak nie rozumiesz..
Dux faktycznie niczego nie rozumiał. Spodobał mu się jednak głos wąsatego wiarusa. Poczuł do niego sympatię. Wtopił pysk w jego zgrabiałe dłonie. Raptem coś mokrego zaczęło kapać na jego uszy. Podniósł łeb. Wiarus płakał. Ciężkie krople spadały ze zmarzniętych policzków. Nie ocierał ich. Dux szorstkim językiem zaczął je muskać. Nie wiedział, jak pocieszać swego wybawcę. Tym bardziej wtulił się w niego. Wiarus silnie przycisnął go do piersi. Dwaj włóczędzy stanowili teraz jedno!
Zagasili ognisko i koło południa ruszyli zaśnieżonym traktem przed siebie. Szli wolno. Nikt i nic ich nie goniło. Mijali rozbite wozy. Tu i ówdzie ze śniegu wystawały milczące gardziele porzuconych armat. Chmara czarnych ptaszysk obsiadła padniętego konia. A znikąd żadnego człowieka.
Dux pobiegł w kierunku pobliskiego drzewa. Zdawało mu się, że ktoś tam się poruszył. Jego pan? Zatrzymał się. Ujrzał trzech przyprószonych śniegiem wojaków. Oczy mieli przymknięte. Wtuleni w siebie, jakby chwytali ostatnie iskierki życia zastygli tak na zawsze. Nad głową jednego z nich trzepotał potargany przez wiatr proporzec. Wiarus podszedł za nim. Na widok zamarzniętych towarzyszy niedoli zdjął rogatą czapkę i zrobił znak krzyża. Wysunął z dłoni drzewce proporca i przycisnął do serca.
- Boże! Boże! Boże!
Jego krzyk wiatr niósł daleko przed i za siebie. I tylko głusza odpowiadała.

Dux szedł teraz noga w nogę ze swoim wiarusem. Mróz jakby przestał mu doskwierać, choć nie dawało się ukryć, że lewa przednia łapa staje się jakby cięższa, niedołężna od pozostałych. Wiarus kilkakrotnie przystawał i sprawdzał ją. Widział, jak smutnie kiwał nad nim głową. Dni mijały podobne do dnia. Od kilku nic nie jedli. Powoli obojętniało im to, co widzieli. Obu jednak żywiej zapłonęły oczy, kiedy ujrzeli grupę równie sponiewierany żołnierzy, jak oni, którzy cisnęli się przy ognisku. Ten i ów na bagnetach swoich karabinów opiekał jakiś kawał mięsa nad ogniem. Podeszli do nich.
Żołnierze na ich widok rozsunęli się. Oczy, które niejedno widziały patrzyły to na wiarusa, to na Duxa. Chyba bardziej uporczywie na tego ostatniego. Choć on na ich widok ostatkiem sił merdał ogonem dla nich już przestał być psem. Jeden z rosłych żołnierzy zastąpił im drogę:
- Miejsce przy ognisku za psa!
W. Kossak "Kuchnia polowa"
Dux dostrzegł wykrzywiający usta grymas swego wiarusa. Mężczyźni zaczęli między sobą coś krzyczeć! Ciskać się na siebie! Tamten rosły chciał chwycić za poły postrzępionego munduru wiarusa, ale ten odparował go pchnięciem drzewca proporca, który ściskał w zmarzniętych dłoniach. Ten drugi nawet zachwiał się na nogach, ale szybko utrzymał równowagę i wyszarpnął zza pasa pistolet. Dux spiął ostatki sił i rzucił się na unoszącą się ku górze uzbrojoną rękę. Pistolet wypalił w powietrze. Dux przewrócił przeciwnika. Wokół ogniska zrobiło się zamieszanie. Tamten i ów unieśli się, by zobaczyć, jaka jest przyczyna wrzasków i strzału. Dux nie zastanawiał się długo śmignął koło ogniska, poczuł nawet jego żar ciepła na obolałym grzbiecie i rzucił się pędem przed siebie.
Gnał na złamanie karku. Chyba jeszcze szybciej, niż przed wilkami. Kulejąca łapa nie zdawała się być żadną przeszkodą. Czuł, że i tym razem poszło o jego skórę. Tylko wiarusa było mu żal. Tak bardzo bał się, że kiedyś go zgubi. Raz jeszcze wróciło do niego wspomnienie swego dawnego pana. Roberta? Zatrzymał się, kiedy na horyzoncie za nim nie dostrzegł już żadnego punktu, nawet drzewa. Padł pod pochylona brzozą. Sapał i ciężko oddychał. I tym razem los mu sprzyjał. Uniósł cało grzbiet z kolejnej opresji.

(c. d. n.)

Read more »
on 2
Labels:
, , , , ,
Subskrybuj: Posty (Atom)