historia i ja: agresja niemiecka na Polskę 1939

Pokazywanie postów oznaczonych etykietą agresja niemiecka na Polskę 1939. Pokaż wszystkie posty

środa, września 07, 2022

Wędrówki z Jerzykiem - cz. 2 pt. "Westerplatte"

Kolejna nieregularność? Czy od czasu ostatniego pisania nigdzie moje i mego starszego wnuka Jerzyka (rocznik 2013) drogi nie splotły się z historią? Czy nie byliśmy w interesujących miejscach? Ależ oczywiście, że TAK! Kolejne moje zaniedbanie. Mogłem ten tu tekst napisać jeszcze w sierpniu, ale czekałem do września. Nie, nie pisałem z wyprzedzeniem, a tekst ten nie przeleżał w zakamarkach "poczekalni", gdzie wiele innych pisań leży i czeka, kurzy się, ba! zapominam o nich. Nasza wspólna tam wizyta zdarzyła się blisko miesiąc temu, w upalny poniedziałek 8 sierpnia.

czwartek, września 01, 2022

Był rok 1939...

"Wy tylko ta fojna i ta fojna!" - piekliła się frau Gizele na nas studentów historii UMK w Toruniu. Była rodowitą Niemką. Nie mogła pojąć, że my studenci w latach 80-tych XX w. wracaliśmy do tego, co wydarzyło się w 1939 r. Nie rozumiała (czy nie chciała zrozumieć), że wojna dla nas nie odeszła z samobójstwem A. Hitlera, upadkiem III Rzeszy. Żyło cały czas pokolenie, które uczestniczyło w tym koszmarze, mogli świadczyć. Teraz, kiedy to piszę, 83-lata po 1 IX 1939 r. nie ma już w mojej rodzinie (i zapewne w wielu innych też) uczestników kampanii polskiej, "dziadków z Wehrmachtu", żołnierzy spod Lenino czy Monte Cassino, więźniów łagrów i obozów koncentracyjnych. Coraz trudniej identyfikować się pokoleniom z II wojną światową. Czy to znaczy, że trzeba zapomnieć?

poniedziałek, września 28, 2020

Spotkanie z Pegazem... (167) Jan Lechoń "Pieśń o Stefanie Starzyńskim"

Stefan Starzyński (domena publiczna)

"Włączyliśmy wiadomości. Zbliżała się dziewiąta, pra, o której cała Warszawa zamieniała się w słuch, czekając na każde słowo prezydenta Starzyńskiego. Wszyscy znaliśmy jego ochrypły, powolny i rozważny głos" - wspomina świadek tamtego Września*. Stefan Starzyński (1893-1939?), komisaryczny prezydent Warszawy, bohater jej obrony w 1939 r. Został na posterunku. Poprzez radio budził nadzieję, otuchę, wiarę. Zdobywał się na ironię? Taki ślad znajdujemy w tchy samych wspomnieniach: "Głos Starzyńskiego zabrzmiał ostro, kiedy dotarł w swym przemówieniu do niemieckich kłamstw, które obnażał z wielką przyjemnością. Drwił z niemieckiej wojny z kobietami i dziećmi, kościołami, szpitalami i skarbami sztuki".

czwartek, września 03, 2020

Smakowanie Bydgoszczy (87) - wrzesień 1939 r.

Od Września 1939 r. mija kolejny rok.

To "Smakowanie Bydgoszczy..." od innych inne? Bo z wykorzystaniem archiwalnych zdjęć. Tylko. Są dla mnie tym cenniejsze, że ich nie znałem. Mogłem je ujrzeć po raz pierwszy dzięki stronom na Facebooku: Bydgoszcz - okruchy przeszłości oraz Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. Stamtąd je pobrałem. Skoro zostały upublicznione, to zwalnia mnie to przed dociekaniem kto jest w posiadaniu praw autorskich itp.? O ile się mylę, to proszę wyprowadzić mnie z błędu. Dlatego tez zachowałem ich liczbowe opisanie.

wtorek, września 01, 2020

Spotkanie z Pegazem (165) Antoni Słonimski "Alarm"

To była jesień roku 1979. O dziwo nie chodziło o czterdziestolecie agresji niemieckiej (bo o takiej tylko wtedy uczono w polskich szkołach) na Polskę. To była inscenizacja na okoliczność Święta Ludowego Wojska Polskiego, a więc 12 października. Dla zapominalskich krwawej rzezi pod Lenino (wtedy opiewanej, jako chrzest bojowy i zalążek braterskiej współpracy polsko-radzieckiej). Druga klasa szkoły średniej. Moja polonistka, przewspaniała pani profesor Wanda Pinkowska, zaangażowała nas dwóch: Darka Kucharczyka i mnie (z jednej klasy). I to my staliśmy na scenie (domu kultury przy bydgoskiej "Belmie", ul. Grunwaldzka), dwaj rośli, młodzi i deklamowaliśmy wiersz. Nie pomnę czy wtedy objęty podstawą programową: "Alarm" Antoniego Słonimskiego. Powagi naszym słowom dodawał archiwalny film, który równocześnie był odtwarzany. Nawet nie wiem, jakie były te kadry. Tak naprawdę nigdy go nie widziałem.

sobota, października 05, 2019

Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem... (12)

"Nie mamy amunicji, prócz tej, którą ma żołnierz przy sobie. Dalsza walka w tej sytuacji - to niepotrzebna już śmierć setek naszych żołnierzy. [...] Ciężar tej decyzji biorę całkowicie na siebie. [...] Kto z panów nie jest związany z oddziałami i chce się na własną rękę przedzierać - niech idzie. Ja i mój najbliższy sztab spełnimy swój obowiązek i z naszymi oddziałami składamy kapitulację" - tak zapamiętał sens wypowiedzi gen. Franciszka Kleeberga (1888-1941) jego podwładny, pułkownik dyplomowany Tadeusz Grzeszkiewicz (1900-1985)*.

środa, października 02, 2019

Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem... (11)

"Dalsza walka byłaby możliwa tylko w razie uśmierzenia buntowniczych fermentów wśród oddziałów. To byłoby jednak związane z wewnętrznym rozlewem krwi, do czego pod żadnym warunkiem nie chcę dopuścić" - oto naczelny powód, wymieniony jako pierwszy, podjęcia decyzji o kapitulacji obrony Helu. 2 października 1939 r. kontradmirał Józef Unrug (1884-1973) - skapitulował. Miesięczna obrona była i tak przejawem niezwykłego hartu ducha i poświęcenia walczących tam żołnierzy/marynarzy.

niedziela, września 29, 2019

Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem... (10)

"Zmieniło się już wielu dowódców obrony tej twierdzy. Dowódca armii «Modlin», gen. Przedzimierski, miał tutaj miejsce postoju całego swego sztabu - specjalnie urządziłem dla niego schron z wszelkimi środkami łączności, a on nawet nie dojechał do Modlina i schron stoi pusty. Po nim przemknęli generałowie: Anders, Zulauf, Małachowski, pułkownicy: Furgalski, Lawicz i dużo innych - każdy brał z magazynów, co się dało, i wiał. Resztę zrabowali i rabują żołnierze, a ja nie mam sił do zabezpieczenia, bowiem nadal przepływa jedna za drugą fala rozbitych oddziałów, a za nimi bady dezerterów" - tak cytował generał Wiktor Thommée (1881-1962) pułkownika Wacława Młodzianowskiego (1891-1965), gdy 13 IX 1939 r. przekroczył próg twierdzy, której miał bronić do 29 dnia tragicznego miesiąca*.

czwartek, września 19, 2019

Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem... (07)

"Państwo przygotowujące wojnę agresywną panuje nad pierwiastkiem decydującym o pierwszym powodzeniu, trzyma w swych rękach inicjatywę posiadając spokój i czas na przygotowania. W ślad za tym dystansuje zaskoczenie. Zarządzenia państwa mającego się bronić opóźniają się do czasu ujawnienia przygotowań przeciwnika, zapadają wtedy, gdy przeciwnik już je kończy" - można by tym cytatem otworzyć dyskusję wokół rozważań o klęsce w 1939 r. I temu zresztą służyły, gdy pisał je w maju 1940 r. ówczesny pułkownik Józef Jaklicz (1894-1974)*, który w marcu 1939 r. "...został mianowany na stanowisko II zastępcy szefa Sztabu Głównego (zastępca szefa sztabu do spraw operacyjnych) i funkcję tę pełni do 18 września 1939, kiedy to przekroczył granicę"**. To dlatego mógł później o sobie napisać: "Byłem jedynym oficerem na terenie Francji, a trzecim po marszałku i szefie Sztabu w ogóle, który znał całokształt zagadnień natury operacyjnej".

poniedziałek, września 16, 2019

Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem... (06)

"4 września rano otrzymuję telefon od ministrowej Beckowej, która prosi mnie, abym jechał do Nałęczowa, dokąd ewakuuje się MSZ (Ministerstwo Spraw Zagranicznych), i w przebudowanej przeze mnie willi spróbował przerobić piwnice na schron przeciwlotniczy i przeciwgazowy. Poleca mi zgłosić się w południe w gmachu Ministerstwa, skąd będę miał zapewnioną komunikację na Dworzec Wschodni, na pociąg ewakuacyjny" - jeśli napiszę, że każde przedwojenne i powojenne dziecko (do których i ja się zaliczam) znała Autora tego wspomnienia, to pewnie niedowiarek pokiwa głową. "Bredzi!" - wyrwie się z takowych ust. A nieprawda. Bo ten niedowiarek też może wychowywał się z bajką w ręku, do której ilustracje sporządził pan Marian Walentynowicz (1896-1967). Toż to autor Koziołka Matołka i Małpki Fiki-Miki!

piątek, września 13, 2019

Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem... (05)

"Odwlekałem ogłoszenie wspomnień drukiem, by nie przyczynić się do możliwych kontrowersji pomiędzy tymi, którzy jeszcze mogli wspólnie i zgodnie pracować dla sprawy polskiej. Byłem zawsze zdania, że bieg czasu wpłynie dodatnio na uspokojenie namiętności objawiających się zwykle tak silnie bezpośrednio po przeżytych wydarzeniach" - tak pisał w przedmowie do pierwszego wydania "Wspomnień wojennych 1939-1946" generał Stanisław Kopański (1895-1976). Sam będę korzystał z wydania z 1990 r.*

wtorek, września 10, 2019

Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem... (04)

"«Jest źle, jest bardzo źle, jest gorzej aniżeli źle». Był wyraźnie przygnębiony, przez pewien czas milczał, chodząc po pokoju tam i z powrotem. Mówił z pewnym wysiłkiem. Dowiedziałem się, że front armii pomorskiej został przerwany, kawaleria jest w rozsypce. 27 i 9 dywizja są rozbite. Armia cofa się na całym froncie, mając odwrót odcięty; łączność z nią została zerwana" - tak wydarzenia / nastrój 3 IX 1939 roku wspominał generał broni Kazimierz Sosnkowski (1885-1969). II Rzeczpospolita jeszcze wtedy miała nadzieję. Tego samego dnia wybuchną walki na ulicach Bydgoszczy...

sobota, września 07, 2019

Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem... (03)

"Rozpoczynając wojnę, rozumiałem, że będzie ona z konieczności przegarną na froncie polskim, który uważałem za jeden z odcinków wielkiego frontu antyniemieckiego. Zaczynając w niebywałych warunkach walkę, czułem się też jako dowódca odcinka, który ma być poświęcony, aby dać czas i możliwości organizacji i przygotowania innych" - tak w Wigilię 1939 r. oceniał swój stosunek do kampanii polskiej marszałek Edward Rydz-Śmigły (1886-1941)*. Nie potrafię jednoznacznie ocenić Naczelnego Wodza. Trudno odmówić talentów dowódczych i osobistej odwagi dawnemu dowódcy legionowemu, bohaterowi wojny polsko-bolszewickiej. Czy była to jednak osobowość na najwyższym szczeblu dowódczym? Nie potrafię jednoznacznie ocenić Naczelnego Wodza. Szukam logiki w tym, co napisał, jak się bronił.

niedziela, września 01, 2019

Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem... (01)

"Chociaż przejściowo Piłsudski uznawał, ze zagrożenie ze strony ZSRR zmniejszyło się, chorobliwie powracał na odprawach operacyjnych w GISZ do spraw związanych z przygotowaniami do działań wojennych na wschodzie" - tak zaczyna się pewien akapit w książce, która ujrzała światło dzienne równe 40. lat temu: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1979. W wielu domach można było ujrzeć jej charakterystyczny grzbiet. "Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej. Wojna obronna Polski 1939", którą opracował zespół pod redakcją naukową Eugeniusza Kozłowskiego. Otworzyła zresztą cały cykl wydawniczy, na jaki się wtedy porwano. Przy całym steku bzdur, zakłamań, przemilczeń przemycono takie perełki, jak... informacje o konferencji z 12 kwietnia 1934 r. Powiecie zjadliwy komentarz? Prawda. Ale wniknijcie w treść. To dopiero prawda! Każdy myślący nauczyciel, który wtedy (tj. do 1989 r.) dotarł do tego tomu i strony 51 oraz następnych przecierał ze zdziwienia oczy. Mnie do dziś ten cenny zapis wspiera w mojej pracy.

czwartek, sierpnia 22, 2019

...na 80-tą rocznicę paktu Ribbentrop-Mołotow - 22/23 VIII 1939 r.

"W wypadku nastąpienia terytorialnych lub politycznych zmian na terenach należących do Państwa Polskiego granica strefy interesów Niemiec i ZSRR przebiegać będzie w przybliżeniu po linki rzek Narew, Wisła i San" - chyba wszyscy doskonale znamy brzmienie tego upiornego paktu*. Przez lata skrywano i zaprzeczano istnieniu tajnego protokołu. Oto dwa, dotychczas wrogie sobie systemy polityczne i militarne, powróciły do stołu rozmów. Podzieliły między sobą przyszły łup. Było to dzielenie skóry na niedźwiedziu (i to nie tylko polskim), ale raczej nie miano wątpliwości, że polski kołacz będzie do schrupania. 22/23 sierpnia 1939 r. był preludium do tego, co miało stać się 1 i 17 września tego roku. Dwóch dat, które zmasakrowały II Rzeczpospolitą przy nikłym wsparciu tejże przez sojuszniczą Francję i Wielką Brytanię.

niedziela, maja 05, 2019

...na 80-tą rocznicę przemówienia ministra spraw zagranicznych Józefa Becka - 5 V 1939 r. (część 3)

"Daliśmy Rzeszy Niemieckiej wszelkie ułatwienia w komunikacji kolejowej, pozwoliliśmy obywatelom tego państwa przejeżdżać bez trudności celnych czy paszportowych z Rzeszy do Prus Wschodnich. Zaproponowaliśmy rozważenie analogicznych ułatwień w komunikacji samochodowej.

I tu znowu zjawia się pytanie, o co właściwie chodzi? Nie mamy żadnego interesu szkodzić obywatelom Rzeszy w komunikacji z ich wschodnią prowincją. Nie mamy natomiast żadnego powodu umniejszania naszej suwerenności na naszym własnym terytorium.

sobota, maja 04, 2019

...na 80-tą rocznicę przemówienia ministra spraw zagranicznych Józefa Becka - 5 V 1939 r. (część 2)

"Przejdźmy teraz do sytuacji aktualnej. Rzesza Niemiecka sam fakt porozumienia polsko - angielskiego przyjęła za motyw zerwania układu z 1934 r. Ze strony niemieckiej podnoszono takie, czy inne obiekcje natury jurydycznej. Jurystów pozwolę sobie odesłać do tekstu naszej odpowiedzi na memorandum niemieckie, która będzie dziś jeszcze będzie Rządowi Niemieckiemu doręczona. Nie chciałbym również zatrzymywać panów dłużej nad dyplomatycznymi formami tego wydarzenia, ale pewna dziedzina ma tu swój specyficzny wyraz. Rząd Rzeszy, jak to wynika z tekstu memorandum niemieckiego, powziął swoją decyzję na podstawie informacji prasowych, nie badając opinii ani Rządu Angielskiego, ani Rządu Polskiego co do charakteru zawartego porozumienia. Trudne to nie było, gdyż bezpośrednio po powrocie z Londynu okazałem gotowość przyjęcia ambasadora Rzeszy, który do dnia dzisiejszego z tej sposobności nie skorzystał.

piątek, maja 03, 2019

...na 80-tą rocznicę przemówienia ministra spraw zagranicznych Józefa Becka - 5 V 1939 r. (część 1)

"Wysoka Izbo!

Korzystam ze zebrania Parlamentu, ażeby uzupełnić pewne luki w mojej pracy, jakie miały miejsce w ostatnich miesiącach. Bieg wydarzeń międzynarodowych uzasadniałby może więcej wypowiedzi ministra spraw zagranicznych, niż moje jedyne expose? w Komisji Spraw Zagranicznych Senatu.

Z drugiej strony, ten właśnie szybki bieg wydarzeń skłaniał mnie do odraczania deklaracji publicznej do czasu, w którym główne zagadnienia naszej polityki przyjmą bardziej dojrzałą formę.

Konsekwencje, wynikające z osłabienia zbiorowych instytucji międzynarodowych i z głębokiej rewizji metod pracy między państwami, które zresztą niejednokrotnie w Izbach sygnalizowałem, spowodowały otwarcie całego szeregu nowych problemów w różnych częściach świata. Proces ten i jego skutki dotarły w szeregu ostatnich miesięcy aż do granic Rzeczypospolitej. To, co najogólniej o tym zjawisku można powiedzieć, streszczam w określeniu, że stosunki między poszczególnymi państwami nabrały bardziej indywidualnego charakteru, więcej własnego oblicza. Osłabione zostały normy ogólne. Po prostu rozmawia się coraz bardziej bezpośrednio od państwa do państwa.

Jeśli o nas chodzi - zaszły wydarzenia bardzo poważne" - tymi słowy rozpoczęło się najdonioślejsze przemówienie sejmowe w historii polskiego parlamentaryzmu. Mija równe LXXX lat od jego wygłoszenia. Czy autora trzeba przedstawiać? JÓZEF BECK, minister spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej.

sobota, września 01, 2018

Spotkanie z Pegazem... (128) "Dnia pierwszego września"

"...dzień 1 września 1939 roku, jest żywo zapisany w polskiej pamięci narodowej, bo żyje także bardzo mocno w tradycji i pamięci rodzin. Jest to jedna z tych dat, tych wielkich wydarzeń, które są w pełni zrozumiałe, w pełni aktualne, są ciągle przeżywane w Polsce"* - powiedział prezydent Bronisław Komorowski w 2013 r. na obchodach rocznicy wybuchy II wojny światowej w Mławie. Miał rację Pan Prezydent mówiąc, że pamięć o tamtych wydarzeniach jest przechowywana m. in. w rodzinach. Nie wiem, z jakim natężeniem. Na pewno pokoleniu, do którego ja się zaliczam (50+) było... łatwiej. Z prostej przyczyny: żyli uczestnicy walk, żyli nasi Dziadkowie. Dla nas nie było sensacją spotkanie na szkolnej wieczornicy obrońcy Westerplatte, Helu czy uczestnika walk nad Bzurą. Dziś coraz częściej pozostają nam wspomnienia dzieci tamtych wojennych lat, a więc pokolenia choćby moich rodziców (roczniki 1935 i 1936). Wkrótce dowiemy się, że odszedł ostatni żołnierz '39 roku.

Strony