Spotkanie z Pegazem - 177 - Tyrtajos "Rzecz to piękna".

niedziela, listopada 21, 2021

Spotkanie z Pegazem - 177 - Tyrtajos "Rzecz to piękna".

Tu zupełnie zaskakujące spotkanie. Gdybyście mnie jeszcze kilka godzin temu zapytali "kim był Tyrtajos?", to wzruszyłbym ramionami, a teraz cytuję go w kolejnym odcinku tego cyklu. To skutek pisania z kolei pewnego odcinka "Pandemicznych opowieści"  i dotarcia do tekstu o wojnie peloponeskiej*. Tam jest ten cytat. Mamy zatem "Rzecz o pięknie", którą tłumaczył Włodzimierz Appel. 

Przy okazji wyszła ułomność i płytkość antycznej wiedzy na temat kultury Hellenów.  Ale naprawdę nie zetknąłem się wcześniej z określeniami: postawa tyrtejska lub poezja tyrtejska! Kolejne odkrywanie Nowego Świata?

Niewiele wiadomo o samym Tyrtajosie, który miał żyć w VII w. p.n.e. Niepewne jest miejsce narodzin. Przyjmuje się, że to jednak Ateny, ale do tego faktu przyznają się również Milet oraz Sparta. Każde z polis w innym kącie ówczesnej Hellady. 

Niewiele też ostało z tej poezji. Cud, że w ogóle coś! Na jednym z portali znalazłem m. in. taki zapis: "Elegie patriotyczne Tyrtajosa zagrzewały Spartan do walk zbrojnych z Meseńczykami. Według legendy Spartanom objawiono  w Delfach wyrocznię, że zwyciężą tylko wtedy, gdy ich wodzem będzie Ateńczyk. Na dowódcę wyznaczono wtedy kulawego Tyrtajosa. Zamiast wojskowych posiłków Ateńczycy posyłali walczącej Sparcie jego pieśni, dzięki którym mieli odnieść zwycięstwo. Tyrtajos w swoich elegiach patriotycznych przedstawiał sławę jaką zdobywa sobie mężny wojownik za życia i po bohaterskiej śmierci, i przeciwstawia jej upokarzający los zwyciężonych"**. I tyle nam wystarczy.

Zatem cytuję wiersz, który mimo setek lat nie traci na brzmieniu:

Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu,
Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny;
Kiedy atoli swe miasto i ziemię żyzną porzuca,
Wnet żebrakiem się staje – los to najgorszy ze wszystkich –
Jako że z miłą swą matką i ojcem staruszkiem się błąka,
Dzieci maleńkie przy sobie mając i prawą małżonkę.
Wówczas wrogość go wita wśród ludzi, do których przybędzie
Przed niedostatkiem uchodząc, biedą nieszczęsną trapiony,
Hańbą rodzinę okrywa, zeszpeca wygląd swój świetny,
Wszak niesława, a także zło tuż za nim podąża.
Skoro więc błędny wygnaniec żadnego nie budzi współczucia,
Żadną czcią się nie cieszy, przyszłość też rodu niweczy,
Walczmy mężnie w obronie tej naszej ziemi i dzieci,
Choćbyśmy zginąć musieli, życia swojego nie szczędźmy.
Nuże, młodzieńcy, walczcie, a jeden przy drugim niech wytrwa,
Myśli o szpetnej ucieczce nie dopuszczajcie, ni strachu,
Ale sercom w swych piersiach przydajcie wielkości i męstwa,
Lęk przed życia utratą, z wrogiem się starłszy, odrzućcie,
Tych zaś, którym już wiek poruszania się lekkość odebrał,
Nie zostawiajcie, uchodząc z bitwy, starców czcigodnych. (...)
Zatem niech każdy wytrwa w rozkroku stając, a obie
Nogi niech oprze o ziemię mocno, i zęby zaciśnie.***

To jest właśnie ta swoista wartość dodana, jaka wynika z pisania tego cyklu tematycznego: poezja! Zaklęta w niej moc i siła.  Okazuje się, że wierz "Rzecz o pięknie" jest najbardziej znanym utworem Tyrtajosa. Dla mnie to novum! Mimo późnej pory pisania chciałbym to i owo jeszcze napisać. Nie chcę jednak nadymać tego odcinka tylko wtórnym zachwytem. Los jest łaskawy, skoro podpowiedział mi, że ktoś takie tworzył w VII w.p.n.e. Warto było tu i ówdzie pogrzebać. A, że z jednego pisania narodziło się drugie? Super! Brawo! O to chodzi. Życzę każdemu takich odkryć. I do następnego "Spotkania z Pegazem".

_______________________________________

* http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/wojna_peloponeska/wojna_peloponeska.pdf 

** https://www.starozytnosc.info/tyrtajos/

*** http://hamlet.edu.pl/data/uploads/teksty/wybor-poezji-antycznej.pdf (data dostępu do stron 4 XI 2021)