Spotkanie z Pegazem - 224 - Jan Kasprowicz "Trzeba nam wiary"

wtorek, czerwca 10, 2025

Spotkanie z Pegazem - 224 - Jan Kasprowicz "Trzeba nam wiary"

Czas wyborów za nami. Wybraliśmy na kolejne pięć lat. Jak? Życie i historia nas za to prędzej czy później oceni i rozliczy. "Trzeba nam wiary" Jana Kasprowicza (1860-1926). Wielki poeta rodem z Kujaw coraz bardziej zapominany i kolejny klasyk, którego nikt nie czyta. Chciałbym się mylić. Jak zwykle proszę zaczepić kogo bądź i zapytać o twórczość i życie urodzonego w Szymborze czołowego twórcy Młodej Polski. Sam cytowałem tę twórczość w tym cyklu raz jeden (patrz odcinek 84/3 X 2016). Odległy to już czas, a przecież jesienią 2023 r. los na dłużej rzucił mnie do Inowrocławia i trudno, abym nie obcował z duchem Poety, skoro każdego dnia mijałem jego pomnik i muzeum mu poświęcone. 

Nie ma na rok 2025 pośród patronów Jana Kasprowicza, choć to w grudniu minie 165-ta rocznica urodzin autora "Księgi ubogich". Może zatem 2026 r. okaże się bardziej łaskawy? 1 sierpnia minie setna rocznica śmierci. Zobaczymy. Może i tym razem parlamentarzyści zadecydują inaczej. 

Sięgnąłem tym razem po wiersz, który ukazał się w tomie "Poezje" z 1889 r. Relatywnie młody Poeta chce w dusze współczesnych tchnąć wiarę? Czy przesłanie jest czytelne i jasne po tylu, tylu latach? Ocenę pozostawiam, jak zawsze, do indywidualnego rozważenia. Warto w ten czas chaosu, powyborczej zadyszki znaleźć chwilę wytchnienia. Czy przyniesie ją poezja Jana Kasprowicza? Tego nie wiem. Może kogoś zniechęcę do zaglądania na ten blog, albo wręcz przeciwnie. I olśni kogoś, że może ma tom poezji, z którego ja tu czerpię?

"TRZEBA NAM WIARY"

Trzeba nam wiary - nie tej, co nęci

Tęczowej złudy obliczem;

Nie tej, co woła: "O wniebowzięci

Słudzy Jehowy!" 

trzeba nam wiary - nie tej, co w nocy

Przed słońca kryje się zniczem

I drży, gdy świtu wielcy prorocy

Podniosą głowy. 

Trzeba nam wiary - nie tej, co w duszy

Krzykiem: "Tyś prochem jest, człecze!"

Zabija wolę i tętno głuszy,

To tętno czynu.

Ani też wiary - tej, która każe 

Odsłaniać piersi na miecze,

By znów przystroić pychy ołtarze

Liściem wawrzynu.

Trzeba nam wiary - nie tej, co wróży

Duchom, złamanym cierpieniem,

W zamian za kolce ziemskiej podróży

Raj w sferach mitu;

Trzeba nam wiary - nie tej , co zmysły

Piekielnym straszy widzeniem:

"Oto na wieki wam się rozprysły 

Tafle błękitu!".

Trzeba nam wiary - tej wszechpotężnej,

Że wobec głodu i męki

Złączonym w światła hufie orężny,

Pójdziemy w boje.

Trzeba nam wiary, że my zawiśli

Od własnej woli i ręki,

Że przekształcimy w brąz swe myśli

I w laurów zwoje.

Trzeba nam wiary, że na rozsądku

I na miłości oparty,

Śród wiekowego  gmach nasz porządku

Złotem lśnić będzie;

Trzeba nam wiary, że ten gmach słońca

I chleba wszystkim otwarty,

Że każdy walczyć winien do końca,

Aż go posiędzie.

Trzeba nam wiary - wierzmy, rówieśni!

O wierzmy, zwycięstw już bliscy!

I bądźmy zawsze jako ci w pieśni

Męże ze stali:

Bo oto idzie czas zmartwychwstania, 

A zmartwychwstaną ci wszyscy,

Co tej złocistej chwili zarania

Z wiarą czekali! [1]

I na razie tyle z tej młodopolskiej poezji. Zacytuję na koniec Jana Zygmunta Jakubowskiego (1909-1975), który tak napisał we "Wstępie" tomu, z którego tu korzystam: "Kiedy zmarł, śmierci jego towarzyszyło powszechne przekonanie, że odszedł z literatury polskiej najwybitniejszy poeta owych czasów, ostatni wielki z tej generacji, która wydała Wyspiańskiego, Żeromskiego i Reymonta" [2] Ze swej strony muszę wrócić do inowrocławskiego pliku i pokazać, co kryje muzeum imienia Jana Kasprowicza. Tych kilka zdjęć jest śladem, że nie utraciłem całych zasobów archiwalnych. 

PS: Powtórzmy za Janem Kasprowiczem: "TRZEBA NAM WIARY!".

[1] Kasprowicz J., Wybór poezji, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1975, s. 17-19

[2] ibidem, s.5